In de protestbeweging tegen de coronamaatregelen is een nieuw doembeeld opgedoken: de Europese ‘digitale identiteit’. De theorieën krijgen online veel respons, hoe gek ze soms ook klinken. Maar misschien moeten we die argwaan niet zomaar weglachen.
De Antwerpse businesscoach Vincent Vandeputte verzamelde tijdens de coronacrisis op Facebook een grote schare volgelingen. Met dagelijkse video’s over de actualiteit bereikt hij 30.000 mensen. In tegenstelling tot de schuimbekkende tirades van bepaalde complotdenkers, is zijn stijl altijd opvallend positief en opgewekt. Met veel mopjes, ‘zwans’ en occasioneel sarcasme geeft hij zijn mening over de actualiteit. Vandeputtes video’s over het Covid Safe Ticket maakten van hem een veelgevraagde spreker op coronabetogingen.
De recentste video’s van de man zijn exemplarisch voor een opvallende verschuiving in het discours van online influencers en actiegroepen over het coronabeleid. In enkele berichten uit maart en april stelt Vandeputte dat er op Europees niveau een ‘enorme uitbreiding van de CST-pas’ op til is. Daarbij wordt een publieke consultatie rond de geplande verlenging van het digitale EU-covidcertificaat verhaspeld met de ‘digitale identiteit’ waar de Europese Commissie aan sleutelt.
Controlemaatschappij
De hevigste tegenstanders van het Covid Safe Ticket vrezen dat de plannen voor een digitale identiteit zullen uitmonden in een nieuwe soort ‘QR-code’ die onze vrijheid zal inperken. Die zou ‘overal aan worden gekoppeld’, in het bijzonder aan ons betaalverkeer. Dat zou al dan niet samen gebeuren met de invoering van een digitale euro – een project waar de Europese Centrale Bank daadwerkelijk aan werkt. Overheden zouden op deze manier je tankbeurten, je vliegtuigreizen en je aankopen in de gaten houden. Vandeputte schetst een ‘orwelliaanse toekomst’ waarin de overheid op basis van je CO2-voetafdruk en met een ‘programmeerbare’ digitale euro individuen kan verbieden om vliegtuigtrips naar Benidorm te boeken of grote hoeveelheden vlees voor een barbecue te kopen.
Met een ‘programmeerbare’ digitale euro zou de overheid individuen kunnen verbieden om grote hoeveelheden vlees voor een barbecue te kopen.
De plannen voor een Europese digitale identiteit zijn volgens die theorieën een opstapje naar een ‘controlemaatschappij’ of een ‘sociaal kredietsysteem zoals in China’, waar de overheid beslist wat sociaal wenselijk consumptiegedrag is. Deze ‘nieuwe QR-code’ zou je zelfs nodig hebben om in te loggen op het internet, zodat de overheid je meningen op sociale media kan monitoren. Telkens wordt daarbij het verband gelegd met het Covid Safe Ticket.
De Europese fractie van Vlaams Belang profileert zich sterk op dat onderwerp. ‘Digitaal geld en digitaal paspoort. We staan vlak voor de laatste stap naar de Big Brother-maatschappij waarin de overheid alles totaal controleert en het individu geen vrijheid meer heeft tenzij de vrijheid om onderworpen te zijn’, tweette Gerolf Annemans vorige maand. Een persbericht van het VB over de digitale identiteit beweerde ‘dat corona maar een voorproefje [was], een testfase voor de verdere afglijding naar en verankering van een controlemaatschappij’.
Itsme
Wat houden de Europese plannen nu concreet in? Kort gezegd: de digitale identiteit is bedoeld om op een betrouwbare manier – online en offline, in heel Europa – te bewijzen wie je bent, zonder dat je daarvoor je fysieke paspoort of identiteitskaart nodig hebt. ‘Digitale identiteit’ is allesbehalve een nieuw idee, en digitale ID’s bestaan al in heel wat landen. Belgen die vandaag met de ‘itsme’-app inloggen om hun belastingaangifte in te dienen of een bankoverschrijving te ondertekenen, maken bijvoorbeeld gebruik van digitale identificatie.
De Europese plannen zijn een update van eIDAS, een Europese verordening uit 2014 over het gebruik van elektronische identiteitskaarten over de Europese landsgrenzen heen. Een officiële digitale identiteit zou gebruikt kunnen worden – door wie dat wil – om in te loggen bij allerlei online activiteiten waarvoor je nu nog een identiteitskaart nodig hebt, of zelfs een Gmailadres of Facebookprofiel. Je hebt als gebruiker momenteel niet zo veel greep op wat er gebeurt met de persoonlijke data die aan die socialemediaprofielen gekoppeld zijn. De digitale portefeuille die de Europese Commissie voorstelt, is bedoeld om die controle zelf te behouden. En vooral: dat gebeurt louter op vrijwillige basis.
Het voorstel van de Europese Commissie is de voorbije maanden voorgelegd aan het Europees Comité van de Regio’s, de Economische en Sociale Commissie en de Raad van de Europese Unie. Dit jaar wordt het besproken in het Europees Parlement. Zonder een meerderheid zal er niets gebeuren.
Bankautomaten
Het concept ‘digital ID’ zaait onrust in de kringen van coronasceptici, en dat hoeft niet te verbazen. Het gaat om een supranationaal initiatief dat erg ingewikkeld is, terwijl de eenvoudige complottheorie over een ‘overheid die totale controle over je wil’ makkelijk te vatten is. Voor vele burgers is het hele Europese beslissingsniveau één grote black box die onduidelijk functioneert. Het beste voorbeeld is een recent resolutievoorstel in het Europees Parlement dat ingediend werd door Virginie Joron, een uiterst rechts Frans Europarlementslid, over de oprichting van een ‘compensatiefonds voor vaccinatieschade’. Screenshots van haar tekst gingen op het internet een eigen leven leiden, met de misbegrepen boodschap dat ‘Europa’ het fenomeen van ‘vaccinatieschade officieel erkend’ zou hebben.
Het is ook niet de eerste keer dat er online paniek ontstaat over ‘QR-codes’ in het algemeen, wat rechtstreeks voortvloeit uit het verzet tegen de coronapas die ook met een QR-code werkte. Op sommige bankautomaten in Europa werden recent QR-codes aangebracht, zodat je cash kunt afhalen met je mobiele bankapp in plaats van met je fysieke bankkaart. Meteen dachten sommigen dat dat een voorbode was van een vaccinatiebewijs dat nodig zou zijn om geld te ‘mogen’ afhalen.
Argwaan
Alle ideeën voor een digitale identiteit of een digitale euro hebben uiteraard allerlei privacy-implicaties. Dat is inherent aan elke technologie en moet uitgeklaard worden bij de uitwerking of toepassing ervan. De aversie voor een Europese digitale identiteit of digitale munt combineert zowel argwaan voor technologie als argwaan voor nationale en supranationale overheden. De coronapas heeft die argwaan zeker versterkt.
Een deel van de wrevel is gebaseerd op complottheorieën over covid-19 als ‘plandemie’, in scène gezet door machthebbers om de bevolking te ‘onderwerpen’ en controle te verwerven over het leven van de burgers. Die doembeelden focussen niet zozeer op reële fenomenen als ‘function creep’, waarbij technologische toepassingen geleidelijk uitgebreid worden en ook voor oneigenlijke doelstellingen gebruikt worden. Nee, volgens deze categorie tegenstanders ligt ‘het plan’ al op voorhand vast. Een ander deel van de tegenstanders lijkt oprecht getraumatiseerd door de ingrijpende invoering van de coronapas, zelfs al is die vandaag verdwenen. In beide gevallen lachen we de scepsis rond de digitale identiteit beter niet weg. Meer nog: ze kan dienen als een soort barometer voor de stand van het wantrouwen in de maatschappij.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
