De regering-De Wever moet een groot gat in de begroting dichtrijden. Opnieuw richt ze de blik op Ontwikkelingssamenwerking, waar al fors bespaard wordt.
De regering-De Wever probeert een deel van het gigantische gat in de begroting dicht te rijden. Dit jaar kijkt België aan tegen een tekort van ruim 25 miljard euro, dat volgens het Monitoringscomité tegen 2030 kan oplopen tot 43 miljard bij ongewijzigd beleid. Terwijl premier Bart De Wever (N-VA) tegen aanstaande dinsdag zijn eerste beleidsverklaring rond probeert te krijgen, is de zoektocht naar besparingen in volle gang. En opnieuw komt ontwikkelingssamenwerking in het vizier.
Tijdens de vorige begrotingsronde kwam de Wetstraat al overeen dat het budget voor Ontwikkelingssamenwerking met een kwart omlaag moest. In 2024 bedroegen de middelen ruim 1,2 miljard euro, dit jaar gaat daar al 106 miljoen af. Volgens de huidige afspraken moet bevoegd minister Maxime Prévot (Les Engagés) in 2026 nog eens 212 miljoen besparen, de twee jaren daarop telkens 318 miljoen – meer dan het volledige budget voor humanitaire hulp en klimaatfinanciering samen.
Die besparingen zijn voelbaar: België schrapt zijn bijdragen aan de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) en de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), vermindert de steun voor UNICEF en het aids-, malaria- en tbc-programma van de VN, en snoeit 20 procent in de bijdrage aan het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP). Ook de Wereldbank krijgt minder: een geplande storting van 60 miljoen euro aan het fonds voor de allerarmste landen (IDA) werd dit jaar voor het eerst sinds 1964 geschrapt.
Ook een geplande storting van 60 miljoen euro aan het fonds voor de allerarmste landen (IDA) werd dit jaar voor het eerst sinds 1964 geschrapt.
Wereldbank
Toch lijkt het daar niet bij te zullen blijven. Binnen de regering-De Wever pleiten N-VA en MR al geruime tijd voor zwaardere ingrepen. Tijdens de begrotingsonderhandelingen van dit voorjaar spraken beide partijen zich uit voor een besparing tot 50 procent op Ontwikkelingssamenwerking. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez wil het volledige budget zelfs afschaffen, terwijl defensieminister Theo Francken (N-VA) herhaaldelijk heeft voorgesteld om een deel van het geld naar Defensie door te sluizen.
‘Ik heb geen indicatie dat ons budget nog meer zal dalen, maar dat zou geen goed idee zijn’, zegt Heidy Rombouts, topvrouw van het departement Ontwikkelingssamenwerking. ‘Internationale samenwerking brengt stabiliteit en welvaart in het buitenland, wat ook in België direct voordeel oplevert. Dankzij Belgische steun kon het Tropisch Instituut van Antwerpen jarenlang onderzoek doen naar mpox in Congo – cruciale kennis die vanaf 2022 hielp om een uitbraak bij ons snel te beheersen. En zo zijn er tal van voorbeelden.’
Ook bij de Wereldbank dreigt België de gevolgen te dragen. Nathalie Francken, zus van Theo Francken, bekleedt er een topfunctie. Door de dalende steun is het niet ondenkbaar dat België die zetel vroeger dan gepland moet afstaan, waarschuwt een diplomaat. Ook het Belgische stemgewicht hangt af van onze financiële inbreng. ‘Het klopt dat de bijdrage op peil houden essentieel is voor onze invloed’, zegt Prévot. ‘We proberen een evenwicht te bewaren tussen impact op het terrein en internationale slagkracht.’
Brandjes
Prévot houdt intussen vast aan zijn prioriteiten: klimaat, gezondheid en stabiliteit. Ook humanitaire hulp blijft buiten schot. ‘Dat is positief, want veel westerse landen snijden daarin. Maar noodhulp is tegelijk een gemakkelijke manier om politiek te scoren’, zegt de diplomaat. Griet Ysewyn van 11.11.11 waarschuwt dat noodhulp geen structureel alternatief is. ‘Noodhulp redt levens, maar pakt de oorzaken van armoede en onveiligheid niet aan. Wie structurele samenwerking afbouwt, zal telkens weer brandjes moeten blussen.’
Nog meer besparen zou de evenwichtige samenhang tussen ontwikkelingssamenwerking, defensie en diplomatie in het gedrang brengen. Maar door de oorlog in Oekraïne en de terugkeer van Donald Trump verschuiven de prioriteiten. Defensie krijgt miljarden, de diplomatie moet wat inleveren, en Ontwikkelingssamenwerking betaalt de prijs. ‘Als we nog maar één procent van de wereldwijde defensie-uitgaven aan humanitaire hulp zouden besteden, dan konden we alle noden wereldwijd dekken’, citeert Rombouts een hoge VN-ambtenaar.
‘We blijven het belang van investeren in ontwikkelingssamenwerking benadrukken, niet alleen vanuit solidariteit, maar ook vanuit strategisch eigenbelang.’
‘Het klopt dat de budgettaire context bijzonder uitdagend is’, aldus Prévot. ‘In tijden van besparingen is het des te belangrijker om de inspanningen van Ontwikkelingssamenwerking, Buitenlandse Zaken en Defensie op elkaar af te stemmen. Binnen dat kader blijven we het belang van investeren in ontwikkelingssamenwerking benadrukken, niet alleen vanuit solidariteit, maar ook vanuit strategisch eigenbelang. Duurzame ontwikkeling wereldwijd draagt immers rechtstreeks bij aan onze eigen stabiliteit, veiligheid en volksgezondheid.’
Op het VN-Vluchtelingenagentschap (UNHCR) zal België niet besparen, benadrukte Prévot eind augustus tijdens een bezoek aan de Keniaanse hoofdstad Nairobi – Prévot was daar onder meer om de kandidatuur van voormalig staatssecretaris Nicole De Moor (CD&V) voor datzelfde UNHCR kracht bij te zetten. Afwachten of dat na de begrotingsonderhandelingen nog steeds het geval is.