Gezamenlijk zwangerschapsverlof: begin met uitbreiding van bestaande 15 weken

Gezien we in België nog heel wat stappen moeten zetten om weg te geraken van onze positie in de staart van het Europese peloton qua moederschapsrust, is de stap naar een nieuw systeem waarin moeders en vaders samen zorgtaken op zich nemen, een goede zaak.

Als vaders en moeders na de geboorte van hun kind nu eens het kraamverlof zouden delen. Dat is zowat het voorstel van de Open VLD-vrouwen om de combinatie tussen arbeid en gezin eenvoudiger te maken. Een gedeeld zwangerschapsverlof na de bevalling bestaat al lang in de Scandinavische landen en heeft er behoorlijk wat positieve effecten gegenereerd. Het is dus zeker de moeite waard het debat ook hier in gang te trekken. Maar het voorstel van de Open VLD-vrouwen weegt te licht.

In het voorstel worden immers de bestaande 15 weken moederschapsrust waar werknemers nu recht op hebben, gesplitst. Met die 15 weken bengelt ons land al achteraan het Europese peloton inzake moederschapsrust. Daar nog enkele weken op beknibbelen, is onverantwoord. Bovendien is de verdeling in het Open VLD-voorstel helemaal vrij, weliswaar met een vastgelegd minimum voor de moeders. De Scandinavische ervaringen leren ons echter dat zonder een verplichting voor de vaders – net zoals er een verplichting bestaat voor moeders trouwens – de kans kleiner wordt dat vaders de zorg voor hun pasgeboreren op zich nemen.

Nochtans is het om allerlei redenen belangrijk dat zowel vaders als moeders zich na de geboorte engageren voor de zorg van hun kind. Voor moeders is er een noodzakelijke periode van fysiek herstel mee gemoeid evenals de mogelijkheid om borstvoeding te geven. Voor vaders, zo blijkt uit Scandinavische studies, ontstaat er in de eerste maanden na de geboorte een onuitwisbare zorgband met het kind. Vaders die zich pas na de geboorte engageerden voor hun kind, zijn ook later makkelijker bereid zorgtaken op zich te nemen. Dat betekent dat de zorg voor kinderen ook later eerlijker zal verdeeld worden. Dat komt zowel de ouders als de kinderen ten goede.

Even belangrijk is het effect op de carrière van vrouwen en mannen. Vrouwen worden nu geconfronteerd met werkgevers die weigerachtig staan om hen aan te werven of promotie te geven, uit vrees dat een vrouwelijke werknemer vaker voor langere tijd afwezig zal zijn. Dat risico voor vrouwen valt uiteraard weg als het kraamverlof na de geboorte eerlijker verdeeld wordt. Op termijn heeft dat ook effecten op het zogenaamde glazen plafond. Maar ook voor mannen zijn de gevolgen gunstiger. Van hen wordt door werkgevers nog minder getolereerd dat ze thuis zorgtaken op zich nemen, zelfs als ze daartoe bereid zijn. Dat is ook de reden waarom vaders de hun toegemeten 2 weken vaderschapsverlof vaak niet opnemen.

Bedrijfsleiders die ik in Scandinavië sprak, vertelden me ook dat zij tevreden waren dat vrouwelijke werknemers met een gerust gemoed weer aan de slag kunnen gaan, omdat ze weten dat er door hun partner goed voor hun pasgeborene gezorgd wordt. Dat is belangrijk voor bedrijven, want ook zij weten dat vrouwen vandaag hoog opgeleid zijn en dat hun talenten belangrijk zijn voor het bedrijf. Hoe langer vrouwen weg blijven van het werk, hoe minder die talenten benut kunnen worden.

Om een goede en eerlijke verdeling van het kraamverlof over beide ouders mogelijk te maken, moet er – naast een verplicht verlof voor vaders – ook een uitbreiding komen van het kraamverlof. Het Europees parlement heeft een ambitieus voorstel van ‘moederschapsrichtlijn’ goedgekeurd waarin de moederschapsrust verhoogd wordt naar 20 weken. Daarnaast is er nog een gedeelte vaderschapsverlof voorzien. Het voorstel is momenteel geblokkeerd in de Raad omdat het door een aantal lidstaten als te vergaand wordt gezien. Die uitbreiding zou echter al meer ruimte scheppen om het kraamverlof na de geboorte eerlijker te verdelen. Een interessante piste is het IJslandse systeem dat het ‘ouderschapsverlof’, zoals het daar wordt genoemd, in drie deelt. Twee evenredige en niet overdraagbare delen voor de vader én de moeder en één deel dat door de partners vrij kan verdeeld worden. Volgens een studie uit 2012 zorgde dat in IJsland voor een sterkere band tussen vaders en hun kinderen én voor meer gendergelijkheid op het werk.

Gezien we in België nog heel wat stappen moeten zetten om weg te geraken van onze positie in de staart van het Europese peloton qua moederschapsrust, is de stap naar een nieuw systeem waarin moeders en vaders samen zorgtaken op zich nemen, een goede zaak. Zo’n nieuw systeem zal gefaseerd moeten ingevoerd worden, met als eerste stap het uitbreiden van de moederschapsrust en het aantal weken waarop vaders recht hebben. Op termijn moeten we dan komen tot een systeem waarin beide ouders de engagementen én verantwoordelijkheden voor hun kinderen delen. Dat komt iedereen ten goede.