Geïnterneerde die euthanasie vraagt, is slachtoffer van systeem dat jarenlang faalt

De Brusselse kortgedingrechter spreekt zich op 18 november uit over de vraag van geïnterneerde Frank Van Den Bleeken om overgebracht te worden naar een instelling voor geïnterneerden in Nederland of om naar een ziekenhuis gebracht te worden waar hij euthanasie kan laten plegen. De man is al bijna 30 jaar geïnterneerd na seksuele misdrijven en heeft al die tijd niet de aangepaste verzorging en behandeling gekregen en wil daarom uit het leven stappen.

Frank heeft recht op duidelijkheid”: daarmee kondigde zijn advocaat het Kort Geding aan tegen de Belgische Staat dat vandaag in Brussel gepleit werd: eigenlijk het proces van internering in België zelf, tegen de minister van Justitie.

De Panorama-reportage bracht het gruwmoeilijke verhaal van euthanasie in de gevangenis. Niet omwille van het terminaal fysiek lijden dat ons allen ooit kan overkomen, maar omwille van gevangenismuren mensen aandoen.

Zo goed als ononderbroken sinds 1989 is Frank geïnterneerd voor zware vergrijpen. Net omwille van de ernst van zijn ziektebeeld wil hij niet eens zelf vrijkomen: het gevaar voor recidive weet hij zelf te groot.

Maar ook een geïnterneerde heeft recht op verzorging terwijl dat nu nog steeds nauwelijks bestaat, alle veroordelingen van België door het Mensenrechtenhof ten spijt: die dateren net ook van sinds datzelfde jaar kanteljaar 1989.

Dat ziektebeeld is overigens het product van de jeugd van Frank, meent advocaat Vander Velpen. In een van de somberste woorden van de Panorama-reportage vatte hij die jeugd samen: “geen enkel kind kan daar tegenop”.

Nu werd Frank een tweede keer een slachtoffer, en nu wel helemaal het slachtoffer van een systeem. De uitzichtloosheid van zijn situatie bracht hem op de vraag voor euthanasie. Hij wordt nu al jaren van het kastje naar de muur gespeeld: “soms heb ik de indruk dat ze liever hebben dat ik het zelf doe”, zuchtte hij in de reportage.

Wellicht verklaart dat wel waarom hij sinds woensdag in een andere, superbeveiligde cel zit, dag en nacht om het kwartier gecontroleerd. Niet echt wat zijn leven draaglijker maakt, maar “een verkapte doodstraf in de gevangenis wil justitie niet” vertelde hij vandaag aan de Brusselse kortgeding rechter. Een rechter die niet de eerste de beste is, want specialist inzake al wat detentie van geïnterneerden aangaat.

Voor zijn vraag naar euthanasie werd Frank door Justitie zélf naar professor Dillemans gestuurd, legt Frank ook aan deze rechter uit die letterlijk de laatste is waar hij voor hoopt te moeten verschijnen.

In de Panorama-reportage wees Dillemans op het structureel probleem van de nauwelijks bestaande minimumzorg voor geïnterneerden. Hij heeft er duidelijk geen enkele zin in het vuile werk voor Justitie op te knappen: “het is mensonterend in te gaan op euthanasie omdat behandeling geweigerd wordt” luidde zijn standpunt.

Iedereen leek het er over eens: de essentiële patiëntenrechten van Frank worden geschaad. Het lijkt wel een marteling van iemand die in de strafrechtelijke zin van het woord niet eens als ‘schuldig’ veroordeeld werd: hij is geen misdadiger maar een zieke.

Iedereen, behalve de advocaat van de minister van Justitie: die vond de rechtspraak van het Mensenrechtenhof “totaal niet relevant in deze zaak”. Een wel vermetele stelling, die bij meester Vander Velpen – tevens voorzitter van de Liga voor Mensenrechten – op een “mengeling van triestheid en revolte” onthaald werd.

Ondertussen bestaat er een alternatief. Eigenlijk de reparatieoplossing die we zelfs aan echt veroordeelde misdadigers gunnen om de overbevolkte Belgische gevangenissen te ontlopen: naar Nederland overbrengen.

In het geval van Frank is dat niet Tilburg, maar de Zeelandse vestiging van het Pompe-instituut dat gespecialiseerd is in de langdurige opvang van highrisk seksuele delinquenten.

Die gesloten instelling zorgt in Nederland zowel voor de veiligheid van de samenleving als levenskwaliteit voor delinquenten: die leren er aanvaarden daar te moeten sterven, pleitte Vander Velpen.

Frank beantwoordt perfect aan de voorwaarden voor opname, zo liet ook het Pope-instituut weten: alleen heeft Frank zich niet in Nederland, maar in België vergrepen. Daardoor zit hij in een Belgische gevangenis in plaats van een Nederlands ziekenhuis dat op een gesloten dorp lijkt, voorbehouden aan extreme probleemgevallen.

Met het Kort Geding – een procedure waarin normaliter enkel hoogdringende en voorlopige maatregelen kunnen bevolen worden – vraagt Frank het bevel van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van Brussel aan de minister van Justitie om hem vanuit Turnhout over te brengen naar de TBS-instelling in Landerd (Zeeland).

In de dagvaarding is daar lastens de Belgische Staat een dwangsom per dag à €250 gekoppeld: (nog) geen schadevergoeding maar een financiële armworsteling met Annemie Turtelboom. Overigens is er ook goed nieuws: de long-stay-afdeling van het Pompe-instituut kost per persoon maar de helft van een gewone TBS-afdeling, wist meester Vander Velpen.

Het tweede alternatief dat Frank nastreeft is overgebracht te worden naar een Belgisch ziekenhuis om er euthanasie te ondergaan – in meer dan één betekenis van het woord een procedure om kil bij te worden.

Toch heeft de procedure de verdienste de problemen van Frank en vele andere geïnterneerden klaar te stellen. Het is niet Frank die de zaak op de spits drijft, het is het beleid dat al decennia lang faalt. Erger, het heeft alle beloften ten spijt nog nooit gewerkt.

Dit kan en mag niet zo verder. Hier worden mensen levenslang gedumpt in een mensonwaardig bestaan omwille van politieke onwil. Onwil die vertaald wordt in een gebrek aan centen omwille ven een gebrek aan prioriteiten.

Over veiligheid toeteren met camera’s, helikopters en steeds straffere straffen loont electoraal meer, want mediageniek. Nochtans zal dat niets uithalen voor onze beveiliging tegen de onvoorspelbare, zieke geesten als Frank. Een samenleving die zich daar wil tegen beveiligen moet internering ernstig nemen.

Dat kan via internationale samenwerkingsverbanden die nu al jaren toegepast worden op andere vlakken, van klein tot groot.

Het blijkt in een handomdraai mogelijk met Franse politieagenten een patrouille te organiseren in de Gentse rosse buurt. Onze mijnenvegers stomen fier de wereld rond onder wisselend internationaal bevel. En Bart De Wever wou – na eerder al Annemie Turtelboom – ook de Marokkaanse gevangenis eens uittesten.

De Nederlands expertise van net over de grens inzetten voor een acuut probleem dat veiligheid en mensenrechten raakt, dàt is blijkbaar nog onoverkomelijk.

Misschien geeft de rechter daar bij zijn uitspraak hoe dan ook wel nog een lap op.

Ondertussen is komt de eerste kopbrekerij van het dossier er op neer dat de Brusselse kortgedingrechter zich bevoegd moet verklaren. Niet zo eenvoudig omdat de scheiding der Machten (en zelfs een buitenlandse mogendheid) er mee gemoeid is.

Maar wie beweert dat Nederland een probleem heeft met de komst van Frank ? De Nederlandse instelling zelf maakte geen bezwaar en Justitie onderzocht de Nederlandse piste met een bezoek ter plaatse.

Net dààrover had de rechter tot slot zelf een priemende vraag aan de advocaat van minister Turtelboom: “hoe zit dat ?” En die wist het niet, of wou het niet verklappen: zo rijst het vermoeden dat geenszins Nederland, maar uiteindelijk België zelf de uitweg naar een menswaardige oplossing blokkeert.

Als Frank van de rechter naar Nederland mag, zal hij inderdaad de eerste van een lange rij identieke Belgische aanvragen zijn: een tweede Tilburg. Dan staat ons land helemaal te kijk natuurlijk. “Ze kunnen het niet hé”, zal heel Europa zeggen.

Zou de vrees voor politiek gezichtsverlies omtrent een falend beleid hier tussen kunnen zitten ? Het wordt hoog tijd dat de minister klaarheid schept over de stappen die zij bij haar Nederlandse collega ondernomen heeft en het resultaat daarvan.

Je zou waarempel wensen dat de Brusselse kortgedingrechter het haar zelf vraagt. Misschien doet hij dat wel: rechters hebben daar methodes voor.

Binnen een tiental dagen weten we meer: misschien als eerste stap dat de rechter er zelf meer over weten wil.