Op de werkvloer wordt steeds meer rekening gehouden met het vrouwenlichaam en de veranderingen die daarbij horen. Maar eigenlijk gaat elke werknemer ooit in zijn leven door een transitie met specifieke noden, vindt professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis.
Wat later beginnen te werken na een slechte nacht, menopauzemomentjes, extra gezondheidsbegeleiding en een medisch aanspreekpunt in een veilige omgeving: het zijn enkele mogelijke maatregelen in het menopauzeplan dat vakbonden en directie van thuisverplegingsorganisatie Wit-Gele Kruis Oost-Vlaanderen zopas hebben afgesloten in een cao, een primeur in de zorgsector.
Voor het eerst kiest een organisatie niet voor een eenmalig hr-initiatief of infosessie, maar voor een structureel plan om te verhinderen dat oudere medewerkers uitvallen.
‘Voor de menopauze is nog altijd weinig erkenning. In een sector zoals de thuisverpleging, waar mensen dagelijks onder hoge druk werken en voortdurend onderweg zijn, is welzijn op het werk geen evidentie’, aldus Robrecht Vanderbeeken, ACV Puls.
‘Een beleid ontwikkelen voor een paar deeldomeinen zonder een algemeen welzijnsbeleid heeft weinig zin.’
Onbegrepen
De menopauze blijft een weinig bekend fenomeen dat een aanzienlijke impact kan hebben op de levenskwaliteit van vrouwen, met verschillende fysieke en psychologische symptomen die zelfs door de medische wereld nog altijd onvoldoende begrepen worden.
Uit schaamte en de vrees voor onbegrip houden veel vrouwen op de werkvloer hun klachten voor zich. Drie op de vijf werkende vrouwen tussen 45 en 55 jaar geven aan dat de symptomen een negatieve invloed hebben op hun werk. Ze gaan minder uren werken of melden zich ziek. 40 procent van het ziekteverzuim bij vrouwelijke medewerkers in die leeftijdsgroep wordt toegeschreven aan overgangsklachten.
Uit cijfers uit het Verenigd Koninkrijk blijkt zelfs dat 10 procent van de werkzame menopauzale vrouwen hun job opzegt omdat ze slecht slapen, geheugen- en concentratiestoornissen hebben, een hogere stressgevoeligheid en prikkelbaarheid ervaren en het werktempo niet meer aankunnen. Niet zelden krijgen ze zelfs onterecht de diagnose van burn-out. Nochtans is werken in de overgang belangrijk: het draagt bij aan de zelfontwikkeling en de mentale gezondheid.
Stigmatiserend
Dat het vrouwenlijf zich noodgedwongen moet inpassen in een prestatiegerichte mannelijke realiteit, is in veel werkomgevingen al jaren een pijnpunt. Zo raadt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een halfjaar borstvoeding aan, terwijl vrouwen in België maar drie maanden bevallingsverlof krijgen. Borstvoedingspauzes op het werk zijn vaak geen evidentie, of het moet op het toilet of in het berghok.
Nu er steeds meer vrouwen in de overgang aan het werk zijn, komt ook de menopauze in aanmerking voor een apart welzijnsplan. Maar niet elke vrouw ervaart de menopauze op eenzelfde manier. Voor sommige vrouwen is aandacht welkom, voor andere voelt het overbodig of paternalistisch. En niet elke vrouw vindt het even makkelijk om menopauzeklachten op het werk te bespreken.
De menopauze is bovendien geen ziekte, maar een natuurlijke levensfase. De focus erop voelt voor sommigen als een onnodige medicalisering en problematisering. Zetten we de vrouw op die manier niet opnieuw weg als ‘slachtoffer’ van haar hormonen?
Professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis spreekt liever over een transitie. ‘Elke werknemer – ook mannen – gaan door bepaalde levensfases. Of het nu gaat om gezondheidsklachten, een chronische ziekte of een overlijden in de privésfeer, het is belangrijk dat bedrijven een globaal welzijnsbeleid hebben dat ervoor zorgt dat iedereen gewapend door zo’n transitie kan gaan. Een dergelijk beleid bestaat erin goed te luisteren naar de noden van werknemers zodat ze goed functioneren én presteren op het werk, want om dat laatste draait het toch allemaal in een werkomgeving.’
Beleid voor iedereen
‘En wat met het penopauzebeleid?’ horen we mannelijke collega’s nu al schertsend roepen. Het zijn goedbedoelde plagerijen, maar onderhuids speelt mogelijk het idee dat één specifieke groep extra aandacht krijgt. ‘Het is een menselijke reactie, maar we mogen de menopauze ook niet weglachen. Als vrouwen klachten ervaren, moeten we daar normaal over kunnen praten, net zoals we met andere problemen op de werkvloer normaal omgaan.’
Godderis erkent dat er naast de menopauze veel andere gezondheidsproblemen een impact hebben op iemands functioneren en presteren op het werk. Denk aan medewerkers met chronische aandoeningen, mantelzorgers, mensen met ADHD, endometriose of fertiliteitsproblemen. Ook zij verdienen ondersteuning, maar het is onmogelijk om voor al die aandoeningen een specifiek beleid te ontwikkelen.
‘Niet iedereen heeft een eigen aanpak nodig, maar iedereen heeft wel aparte behoeftes’, aldus Godderis. ‘Het is vooral belangrijk dat een bedrijf een goed uitgebouwd algemeen welzijnsbeleid ontwikkelt en pas dan eventueel gaat specificeren. Een beleid opstarten voor enkele deeldomeinen zonder een algemeen welzijnsbeleid heeft weinig zin. Tegelijk moeten we erkennen dat de menopauze veel te lang onderbelicht is gebleven en de bespreekbaarheid vandaag nog steeds een uitdaging is. De focus op die levensfase is daarom geen overbodige luxe.’