‘De partijpolitiek heeft een voorbeeldfunctie en moet daarom minstens de eigen achtertuin netjes houden’

‘Een proper parlement, dat is een collectieve verantwoordelijkheid van de partijpolitiek’, schrijft Lorenzo Terrière naar aanleiding van de discussie over een mogelijke aanpassing in het statuut van Vlaams Parlementslid, een uitloper van de zaak-El Kauoakibi.

De mistoestanden in de zaak El Kaouakibi slaan een nieuwe deuk in de geloofwaardigheid van het politieke métier. Aan de burger is het moeilijk uit te leggen dat de gevallen politica, waartegen de fraude-aantijgingen steeds zwaarwichtiger worden, nog tot in 2024 een maandelijkse parlementaire vergoeding blijft opstrijken. De partijpolitiek heeft een voorbeeldfunctie en dient daarom minstens de eigen achtertuin netjes te houden. Dat is een collectieve verantwoordelijkheid. Daarom start het Vlaams Parlement best onverkort een procedure op die het mandaat van Sihame El Kaouakibi vervallen verklaart.

Blauwe keuken

Druppelsgewijs komen de malversaties in het fraudedossier rond de figuur van Sihame El Kaouakibi naar buiten. De totale financiële impact is nog niet helemaal gekend, maar de politieke fall-out is inmiddels stevig. In een poging om de schade aan het eigen partij-imago te beperken, voerde voorzitter Egbert Lachaert versneld de interne tuchtprocedure door die het parlementslid uit de Vlaamse fractie moest weren. Momenteel probeert Open VLD in deze zaak zelf zoveel mogelijk uit beeld te blijven. Wellicht is dat wat te lichtzinnig als verantwoordelijke werkgever. De goede rekrutering, screening én opvolging van het eigen personeel is immers een cruciale opdracht van elke professionele organisatie die menselijk kapitaal als belangrijkste werkingsmiddel heeft. Open VLD is in hier op verschillende punten in gebreke gebleven.

De vraag rijst waarom de liberalen nu niet meer rechtsmiddelen inzetten om hun zuurverdiende Antwerpse zetel proberen terug te krijgen? De partijtop beperkt zich tot een publieke oproep aan de voormalige partijgenote om afstand te doen van het zitje, hetgeen de onmacht van de liberalen in dit dossier moet illustreren. Ietwat paradoxaal is de geprezen dissidente nochtans bij uitstek een product van de heersende particratie in dit land. Van de 30.000 benodigde stemmen om haar blauwe zetel te behalen kwamen er slechts 10.000 van Sihame’s persoonlijke stemmen en waren de overige 20.000 lijststemmen. Een harde electorale realiteit die de Open VLD bijkomend moet motiveren om het mandaat dat hen toekomt zelf een nieuwe invulling te willen geven. Of beschikt El Kaouakibi op haar beurt over belangrijke informatie over de interne blauwe keuken?

Onschendbaarheid opheffen

Recent peilde een onderzoek van de OESO (DS, 30 maart) het politiek vertrouwen van de Belgen op een zorgwekkend laag niveau (n.l. 29,5%). België houdt daarmee enkel nog net Polen achter zich. Willen we het geloof in onze democratische instellingen niet verder laten eroderen, dan is niets doen in deze geen optie. Het betreft hier een principiële zaak van financieel misbruik op hoog politiek niveau. Het beeld en het imago van de voltallige partijpolitiek staat op het spel. Als El Kaouakibi gewoon blijft zetelen, dan werpt dit een donkere schaduw over haar collega-parlementsleden die vaak wél correct omgaan met publieke geldmiddelen.

De goede uitvoering van het parlementaire mandaat komt in het geval van El Kaouakibi sowieso onder druk doordat zij veel tijd en energie zal moeten steken in haar verdediging voor de rechtbank. Het morele initiatiefrecht om haar parlementaire taak te beëindigen ligt in eerste instantie bij Open VLD. Maar ook de overige fracties, zowel meerderheid als oppositie, kunnen overwegen om de (weliswaar ongebruikelijke) procedure daartoe op te starten.

Het opheffen van de parlementaire onschendbaarheid is dan maar een eerste stap. Die onschendbaarheid geldt overigens enkel tijdens parlementaire zittingen en alleen voor strafzaken – dus niet voor burgerlijke zaken of tuchtzaken. Er bestaan verschillende voorbeelden uit binnen- en buitenland waarbij de onschendbaarheid van de verkozene werd opgeheven wanneer hij of zij voorwerp is van een gerechtelijk onderzoek. Rechtszaken die zelfs finaal kunnen leiden tot een (tijdelijk) verlies van politieke rechten. Hetzelfde zou in dit dossier kunnen gebeuren.

Vervallenverklaring uitspreken

Vervolgens zijn de mogelijkheden om effectief een parlementair mandaat vervroegd te verliezen zeer beperkt. Eigenlijk is de procedure tot vervallenverklaring van het parlementair mandaat de enige bestaande reglementaire weg om een verkozene naar de uitgang te begeleiden. Deze uitzonderlijke procedure is bovendien een smal pad: ze kan slechts worden ingeroepen op basis van enkele rechtsgronden – bijvoorbeeld bij verlies van politieke rechten, nationaliteit of domicilie.

De procedure tot vervallenverklaring staat nergens concreet uitgewerkt. Die vaagheid biedt wel de mogelijkheid aan elke Vlaamse volksvertegenwoordiger om in het parlementair halfrond de opstart van deze procedure te agenderen. Het staat ook vast dat de finale stemming over de uitkomst van deze procedure een plenaire aangelegenheid is. Met dit laatste kan men zo nodig wachten totdat de rechtbank een uitspraak heeft gedaan in het fraudedossier. Maar de eigenlijke parlementaire rechtsgang kan men nu dus al opstarten.

De toepassing van zulke ongebruikelijke reglementaire bepalingen dient natuurlijk met de nodige behoedzaamheid te gebeuren. Niettemin zou het een vertrouwenwekkend signaal kunnen zijn vanuit de partijpolitiek dat een manifest gebrek aan budgettair fatsoen écht niet door de publieke geldbeugel kan. Intussen is de zaak El Kaouakibi namelijk uitgegroeid tot een principekwestie die het morele kompas van de voltallige Vlaamse politieke klasse op de proef stelt. Als die er collectief al niet in slaagt om de eigen achtertuin op orde te houden, dan kan men aan de burger ook moeilijk vragen om strikt en voorbeeldig de vele wettelijke voorschriften na te leven.