Carl Devos: ‘SP.A heeft morele plicht weer aansluiting bij gewone volk te vinden’

SP.A-voorzitter Bruno Tobback © BELGA
Simon Demeulemeester

SP.A congresseert over ‘Het Vlaanderen van Morgen’. Voorzitter Bruno Tobback wil in moeilijke tijden het wantrouwen te lijf gaan. Drie vragen over de uitdagingen voor de socialisten aan politicoloog Carl Devos. ‘Ze zijn moreel verplicht weer aansluiting te vinden bij het gewone volk’

SP.A congresseert dit weekend over Het Vlaanderen van Morgen, de nieuwe beginselverklaring van de partij. Heeft de partij dat dan nodig?

Carl Devos: ‘Ja. SP.A was de eerste partij die in juni een ideologisch congres organiseerde en hoewel dat een geslaagd congres was, ligt dat in de herinnering ondertussen al weer een heel eind achter ons. Omdat er sindsdien natuurlijk ook al heel wat andere congressen zijn geweest, Impuls van Groen, Innesto van CD&V, Toekomst van Open VLD en de confederalismeteksten van N-VA.

Bovendien was het intellectuele werk van juni niet af. Er werden heel wat thema’s opgefrist, maar niet allemaal even grondig. En over sommige andere thema’s viel niets te horen. Bovendien moet de partij politiek naar voor treden. Voorzitter Tobback bewaakt zijn timing en hij heeft gelijk als hij zegt dat de verkiezingen pas over zes maanden zijn. Maar hij vergist zich als hij denkt dat het gros van de kiezers pas over zes maanden zal beslissen. De beste campagne doe je voor de eigenlijke campagne.

Wat dat betreft zit de beeldvorming fout: de partij leek sinds juni wat op de achtergrond verdwenen. Jazeker, in een aantal regeringsdiscussies zitten vooral John Crombez en Johan Vande Lanotte zeer vooraan, maar in veel andere voeren CD&V, Open VLD en N-VA de hoofdtoon. Het is ook zo dat SP.A daar vooral als ‘bestuurders’ naar voor komen, en niet altijd als ‘het sociaal-progressief alternatief’. Het werk van haar excellenties straalt niet voldoende of niet uitsluitend positief op de partij af. Dus moet de partij zelf meer haar smoel tonen, en dat is niet enkel die van haar paar ministers. Ze heeft er immers helaas ook teveel die niet genoeg renderen. Een kleine partij als SP.A die het sterk van haar regering wil hebben, kan zich dat niet permitteren. Dus moet ze er als partij veel meer staan. Met goesting, enthousiasme, voorstellen, door de toon te voeren … Nu valt teveel te horen dat mensen zich afvragen waarom er wordt gewacht, de twijfel slaat toe, de onrust groeit. Dus er moet leven in de brouwerij komen.’

Het is eenvoudig gezegd dat een partij geen verhaal (meer) heeft. Wat moet het verhaal van een socialistische partij dan wel zijn?

Carl Devos: ‘Zoals alle ‘verhalen’ van alle partijen moet het duidelijk en authentiek zijn. Het moet profiel en identiteit hebben. Dan moet het ook nog goed aan de man gebracht worden, via de juiste mensen en de juiste acties. Consequent volgehouden.

Er is ook niet één socialistische verhaal, er zijn verschillende mogelijkheden. Maar SP.A moet heel uitdrukkelijk kiezen voor een eigen, eigentijdse versies van het socialisme. Of misschien zelfs voor een nieuwe, progressieve formatie waar men niet al te veel tijd in moet verliezen over het socialistisch karakter ervan, voor de een zal dat er zijn en voor de ander niet. Het is voldoende dat die formatie is gebaseerd op een aantal fundamentele waarden en scherp afgelijnde politieke doelstellingen. De eerste versie van de SP.A, de BWP, was een partij die vanuit verschillende groepen in de samenleving werd gevormd, als een soort koepelstructuur. Back to basics is dus aansluiting vinden met de samenleving. Dat is een morele plicht voor de nakomelingen van de massapartij.

Op veel punten loop het daar voor SP.A moeilijk. Zoals trouwens voor veel socialistische partijen. De SP.A is met haar classe gardée ook haar ideologische fond kwijt. Ze moest haar proletarische strijd moderniseren en is zo in de grote middenklassegroep terecht gekomen. Daar wordt de boodschap van solidariteit als principe nog gedragen, maar zodra het concreet wordt in allerlei herverdelingsmaatregelen, kan ze minder makkelijk aan de man gebracht worden. Na ‘gratis’ en het abrupte vertrek van Steve Stevaert heeft de partij nooit een evenwaardige politieke vloed kunnen opwekken die enthousiasme rond de partij creëerde.

SP.A is centrum-links en dus te links voor de ene en niet links genoeg voor de andere. Ze heeft niet de scherpte van Groen of van PVDA+. Ook niet het polemische van N-VA, die de verontwaardiging over het politieke systeem (ooit deden socialisten dat) uitdraagt. Ze is minder centrum dan CD&V, die in haar natuurlijke habitat gemakkelijker een spreiding kan maken. Dat ook Open VLD met gelijkaardige problemen kampt als SP.A is dan ook geen toeval.

De partij wordt ook nogal vaak geassocieerd met het sociale systeem dat volgens velen de sociale bescherming en vooruitgang niet langer kan garanderen. De socialisten wordt verweten dat ze daar te lang te weinig aan gedaan hebben. Dan klinken boodschappen over drastische ingrijpen plots geloofwaardiger en onvermijdelijk.

SP.A is in het verleden al vaak met zichzelf en verkiezingsnederlagen bezig geweest. Er zijn al heel wat herbronningen en zelfs rapporten na verkiezingen gemaakt met diagnose en therapie. Dat heeft allemaal weinig uitgemaakt. De partij moet blijkbaar creatiever denken. En ook meer fris, nieuw talent zoeken. John Crombez is niet genoeg. Want een partij komt maar tot leven via de mensen die haar vertegenwoordigen.’

Heeft SP.A nood aan een oppositiekuur?

Carl Devos: ‘Veel zal uiteraard afhangen van de kiesuitslag. Als die goed is, zal niemand voor een oppositiekuur pleiten. Als die slecht is, zal die roep luider klinken. Naast de stemmen die dan zullen zeggen dat de partij dan wel voor vijf jaar van elk bovenprovinciaal beleid wordt afgesneden, net nu er op Vlaams en federaal strategische keuzes gemaakt moeten worden. SP.A is een echte bestuurspartij, dat zit diep in haar DNA. Enkel bij een zeer slechte uitslag zal de roep om oppositie misschien overwegen, en dan nog.

De Vlaamse socialisten hebben eerder al geprobeerd om hun partij te moderniseren of op te frissen vanuit de meerderheid. Dat is het afgelopen decennium niet geslaagd. Bovendien is dat zeer moeilijk, voor elke partij: de regering komt altijd voor de partij. Als partijen plots nieuwe wegen inslaan of scherper benadrukken, moeten ze dat meteen hard maken in de regering. Dat lukt vaak niet en dan klinkt het als geblaat zonder wol. Een partij fundamenteel hervormen vanuit de meerderheid is zeer moeilijk, ook omdat al het sterk volk dan aan het regeren is en niet of minder met de partij bezig is.

Er is evenwel geen garantie dat SP.A na een oppositiekuur van vijf jaar plots als herboren naar voor komt. Want in de diagnose van het probleem van SP.A is de factor ‘bestuurspartij’ slechts één onderdeel. Bovendien moet de partij dan, als ze de keuze zou hebben om te besturen, uit eigenbelang naar de oppositie gaan, wetende dat ze ook haar eigen kiezers dan het beleid laat zonder socialisten.

Misschien moet eerder gedacht worden aan een striktere scheiding binnen partijen, ook binnen SP.A, tussen de partij in de regering en de partij in de samenleving. Waarbij de eerste vakkundig en trouw het regeerakkoord respecteert – dat misschien wat minder uitgebreid moet zijn – en de tweede zich vrijer van die eerste kan bewegen. Waarbij ook de parlementsleden kritischer en onafhankelijker tegenover de regering kunnen staan, want het ‘monisme’ – de feitelijke fusie tussen meerderheid in het parlement en de regering – is geen goede zaak voor de democratie.

Misschien moet de partij, als ze straks in een regering stapt, ook een soort ‘partijakkoord’ maken waarin ze precies beschrijft wat ze de komende vijf jaar gaat doen om terug meer politieke relevantie te kunnen opbouwen. Een dwingend akkoord dat door even goede mensen als in de regering wordt uitgevoerd. Dat klinkt naïef, maar partijen moeten meer out of the box beginnen denken. Ze vervreemden van de samenleving, terwijl ze de belangrijkste politieke actoren blijven. Zeker voor socialisten, die in naam van het gewone, kleine volk willen spreken, is dat geen houdbare situatie.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content