Met de zogenaamde binnenkomstcontroles laat de regering-De Wever haar spierballen rollen. Maar de achterliggende problemen lost ze daar allerminst mee op.
‘De illusie dat we met meer politie aan de grens de veiligheid zouden garanderen werd ontkracht. Nieuwe vormen van terreur, zoals geradicaliseerde eenzaten met messen of auto’s, vereisen volkomen andere antwoorden.’ Op 14 juni, de veertigste verjaardag van het Europese Schengenakkoord, gaf de Luxemburgse politicus en grondlegger van de bewuste overeenkomst Robert Goebbels in Luxemburg een vlammende toespraak tegen nationale grenscontroles in de EU. ‘Niet één terrorist kon de voorbije tien jaar als gevolg van een grenscontrole tegengehouden worden. Niet één.’
Maar Goebbels zag één moment over het hoofd. In de nacht van 14 november 2015, daags na de aanslagen van Parijs, werd dader Salah Abdeslam wel degelijk aan de Belgisch-Franse grens door de Franse politie tegengehouden. Normaal gesproken had de gezochte terrorist Abdeslam toen nooit naar ons land mogen doorreizen. Maar omdat de Belgische respons na een melding van de Franse politie liefst een uur en drie kwartier op zich liet wachten, besloten de Franse autoriteiten hem maar te laten gaan. Abdeslam mocht naar België doorreizen en speelde later een rol bij de aanslagen in Brussel. Goebbels heeft dan toch gelijk.
Files aan de grenzen?
De regering-De Wever kondigde donderdag aan – bij monde van minister voor Asiel en Migratie Anneleen Bossuyt (N-VA) en binnenlandminister Bernard Quintin (MR) – dat België voortaan ‘binnenkomstcontroles’ zal uitvoeren. Die omvatten controles door de lokale en federale politie op het Belgische grondgebied – denk aan treinen en bussen die vanuit een ander Schengenland België binnenkomen. Tot opluchting van de Europese Commissie gaat die maatregel minder ver dan de tien West-Europese lidstaten die stationaire grenscontroles hebben ingevoerd. Files aan onze grenzen worden bijvoorbeeld niet verwacht.
‘Geen enkele Europese lidstaat heeft de middelen om effectieve grenscontroles uit te voeren’
Grote vraag is of het kersverse initiatief daadwerkelijk een zinvolle stap betekent in de strijd tegen criminaliteit en migratie, zoals de regering-De Wever aanvoert, of ze daarentegen niet veel meer is dan de zoveelste symboolmaatregel in het verhitte migratiedebat. Oppositiepartij Vlaams Belang is alvast niet onder de indruk. Parlementslid Francesca Van Belleghem werpt op dat de binnenkomstcontroles niet ver genoeg gaan en dat België – net zoals zijn buurlanden Duitsland, Nederland en Frankrijk – onmiddellijk moet overgaan tot ‘effectieve controles’ aan de nationale grenzen zelf.
Maken meer controles ons land veiliger? ‘Het populistische discours vindt overal weerklank, ook al brengt het nooit het beloofde resultaat.’
‘Er is geen personeelscapaciteit voor extra controles’, zei politievakbond VSOA in een reactie op het voorstel. Beterschap is niet in zicht. De personeelsaanwervingen gaan dan wel omhoog, maar dat geldt ook voor de inspanningen. Tegen 2027 moet het Europese Grens- en Kustbewakingsagentschap uit 10.000 personeelsleden bestaan – vandaag zijn dat er nog maar 2600. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen wil dat aantal zelfs naar 30.000 optrekken. Het gros van die personeelsleden zal Europa niet zelf aanwerven, maar moet van de lidstaten komen. Niemand die weet waar zij die werkkrachten zullen vinden.
Tikken op de vingers
Voor België is dat niet anders. Dit voorjaar gaf minister Quintin de luchtvaartpolitie op Zaventem de opdracht om de wachtrijen aan de grenscontroles aan te pakken – die passen namelijk niet bij het internationale imago van ons land, luidt het argument. Omdat de grenspolitie met flinke personeelstekorten kampt, besloot de directeur dan maar om de controles terug te schroeven, tot de zaak na protest van de vakbond aan het licht kwam. De directeur, die al in 2022 waarschuwde voor het personeelstekort, is intussen verdwenen, maar de wachtrijen en het personeelstekort zijn dat allerminst. Het schip zinkt, maar het orkest speelt door.
Volgend jaar is ons land weer eens aan de beurt bij de zogenaamde Schengenevaluatie. De Europese Commissie zal daarbij nagaan of België wel aan zijn Europese verplichtingen voldoet als het over de bescherming van de Europese buitengrenzen gaat. Daarbij zullen onder meer de luchthavens van Brussel en Charleroi onder de loep worden genomen. Naar verwachting zal België daarbij enkele tikken op de vingers krijgen. In de wandelgangen valt nu al te horen dat er nog steeds onvoldoende is geïnvesteerd in structuren en personeelscapaciteit die rampscenario’s zoals bij Abdeslam moeten voorkomen.
Dat lijkt te kloppen. Ook bij de aanslag van Abdesalem Lassoued, die eind 2023 in Brussel twee Zweedse supporters om het leven bracht, en wat leidde tot het ontslag van toenmalig justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open VLD), liep het mis. Het Comité P, dat toezicht houdt op de politiediensten, besloot dat er bij de Geïntegreerde Federale Politie – waar de dienst Internationale Samenwerking meldingen over geseinde personen verwerkt – nog steeds sprake is van een chronisch personeelstekort en een gebrek aan systemen voor vlotte informatiedoorstroming.
Vraag is dus of de regering-De Wever met de binnenkomstcontroles haar prioriteiten op orde heeft. Wordt ons land écht veiliger door de precaire personeelscapaciteit voor controles in te zetten die maar halfslachtig dreigen te worden behandeld? Controles zouden kunnen werken – dat bewijst de casus-Abdeslam. Maar dan moet de hele keten mee. ‘Helaas vindt het populistische discours overal weerklank, ook al brengt het nooit het beloofde resultaat’, zei Goebbels nog, in het bijzijn van Quintin. Een gewaarschuwde regering is er twee waard.