Met de binnenkomstcontroles laat de regering-De Wever haar spierballen rollen. Maar de achterliggende problemen lost ze er allerminst mee op. En vooral: welk personeel gaat die controles uitvoeren?
‘Het is een illusie dat we met meer politie aan de grens de veiligheid zouden garanderen. Nieuwe vormen van terreur, zoals geradicaliseerde eenzaten met messen of auto’s, vereisen volkomen andere antwoorden.’ Eerder deze maand, op de veertigste verjaardag van het Europese Schengenakkoord, gaf de Luxemburgse politicus Robert Goebbels, grondlegger van de bewuste overeenkomst, in Luxemburg een vlammende toespraak tegen nationale grenscontroles in de EU. ‘Niet één terrorist kon de voorbije tien jaar als gevolg van een grenscontrole tegengehouden worden. Niet één.’
Dat klopt niet helemaal. In de nacht van 14 november 2015, daags na de aanslagen van Parijs, werd de Franse terrorist Salah Abdeslam aan de Belgisch-Franse grens door de Franse politie tegengehouden. Normaal gesproken had Abdeslam, die in ons land gezocht werd, toen niet mogen doorreizen. Maar omdat de Belgische respons na een melding van de Franse politie liefst een uur en drie kwartier op zich liet wachten, besloten de Franse autoriteiten hem maar te laten gaan. Abdeslam reed door en speelde later een rol bij de aanslagen in Brussel.
En zo krijgt Goebbels dus alsnog gelijk.
Files aan de grenzen?
Minister voor Asiel en Migratie Anneleen Bossuyt (N-VA) en binnenlandminister Bernard Quintin (MR) kondigden donderdag aan dat België voortaan ‘binnenkomstcontroles’ zal uitvoeren. Het worden controles door de lokale en federale politie op het Belgische grondgebied. Treinen en bussen die vanuit een ander Schengenland België binnenkomen zullen worden gecheckt. Files aan onze grenzen worden niet verwacht. Want tot opluchting van de Europese Commissie gaat de regering-De Wever minder ver dan de tien West-Europese lidstaten die wel stationaire grenscontroles hebben ingevoerd.
‘Geen enkele Europese lidstaat heeft de middelen om effectieve grenscontroles uit te voeren’
Is dat een zinvolle stap in de strijd tegen criminaliteit en migratie, zoals de regering-De Wever aanvoert? Of is het toch weer de zoveelste symboolmaatregel in het beladen migratiedossier? Oppositiepartij Vlaams Belang is niet onder de indruk. De binnenkomstcontroles gaan niet ver genoeg, vindt parlementslid Francesca Van Belleghem. Voor extreemrechts moet België – net zoals buurlanden Duitsland, Nederland en Frankrijk – onmiddellijk overgaan tot ‘effectieve controles’ aan de nationale grenzen zelf.
Maken meer controles ons land veiliger? ‘Het populistische discours vindt overal weerklank, ook al brengt het nooit het beloofde resultaat.’
En dan is er nog een probleem. Politievakbond VSOA kaartte het al aan in een reactie op het voorstel: ‘Er is geen personeelscapaciteit voor extra controles.’ Er wordt meer personeel aangeworven, dat klopt, maar er komt ook meer werk aan. Tegen 2027 moet het Europese Grens- en Kustbewakingsagentschap uit 10.000 personeelsleden bestaan – vandaag zijn dat er nog maar 2600. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen wil dat aantal zelfs naar 30.000 optrekken. Het gros van die personeelsleden zal Europa niet zelf aanwerven, maar moet van de lidstaten komen. Waar ze die werkkrachten zullen vinden? Niemand weet het.
Tik op de vingers
Voor België is dat niet anders. Dit voorjaar gaf minister Quintin de luchtvaartpolitie op Zaventem de opdracht om de wachtrijen aan de grenscontroles aan te pakken. Die passen niet bij het internationale imago van ons land, vond hij. Omdat ook de grenspolitie met flinke personeelstekorten kampt, besloot de directeur dan maar de controles terug te schroeven. Tot de zaak na protest van de vakbond aan het licht kwam. De directeur, die al in 2022 waarschuwde voor het personeelstekort, is intussen van het toneel verdwenen. De wachtrijen en het personeelstekort zijn dat allerminst.
Volgend jaar zijn we weer aan de beurt voor de zogenaamde Schengenevaluatie. De Europese Commissie gaat dan na of België wel aan zijn Europese verplichtingen voldoet als het over de bescherming van de Europese buitengrenzen gaat. Daarbij kijkt ze onder meer naar de luchthavens van Brussel en Charleroi. Naar verwachting zal België enkele flinke tikken op de vingers krijgen. In de wandelgangen valt nu al te horen dat er nog altijd onvoldoende is geïnvesteerd in structuren en personeelscapaciteit. Rampscenario’s, zoals met Abdeslam in 2015, kunnen dus nog altijd voorkomen.
Meer zelfs, ze gebeuren ook echt. Het liep mis met Abdesalem Lassoued, die eind 2023 in Brussel twee Zweedse voetbalsupporters om het leven bracht, wat leidde tot het ontslag van toenmalig justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open VLD). Het Comité P, dat toezicht houdt op de politiediensten, besloot dat er bij de Geïntegreerde Federale Politie – waar de dienst Internationale Samenwerking meldingen over geseinde personen verwerkt – nog altijd sprake is van een chronisch personeelstekort en een gebrek aan systemen voor vlotte informatiedoorstroming.
Heeft de regering-De Wever met de binnenkomstcontroles haar prioriteiten op orde? Wordt ons land écht veiliger door de krappe personeelscapaciteit voor controles in te zetten, die dan ook nog halfslachtig dreigen te worden behandeld? Controles kunnen werken – dat bewijst de casus-Abdeslam. Maar dan moet de hele keten mee.
‘Helaas vindt het populistische discours overal weerklank, ook al brengt het nooit het beloofde resultaat’, zei Goebbels nog. Minister Quintin zat erbij.