‘Beste staatssecretaris De Moor, steek uw energie niet in een fusie, wel in gedegen crisisbeheer’

De manier waarop staatssecretaris van Asiel en Migratie Nicole de Moor de audit over de asiel- en migratiediensten wereldkundig heeft gemaakt, was fout. Dat schrijft Groen-Kamerlid Eva Platteau. ‘In de communicatie van de staatssecretaris heb ik alvast belangrijke boodschappen gemist. Geen woord over menselijkheid, rechtvaardige procedures of respect voor de rechtsstaat.’

Afgelopen dinsdag werd de langverwachte audit van de asiel- en migratiediensten bekend gemaakt. Voor Groen was die audit een belangrijk onderdeel van het regeerakkoord. We wilden een constructief debat voeren met alle betrokken partijen om te komen tot een gedragen verbetering van de asiel- en migratiediensten. Staatssecretaris Nicole de Moor heeft die stap deze week volledig overgeslagen. Nog vóór ze er in het parlement en met de betrokken instanties over in discussie was geweest, lichtte ze de pers in over de resultaten van de audit en haar conclusie daarover: een fusie van de asiel- en migratiediensten.

Helaas, van change management hebben politici nog altijd te weinig kaas gegeten.

In een vorig professioneel leven gaf ik regelmatig opleidingen veranderingsmanagement aan medewerkers uit de publieke sector. Vaak verzuchtten ambtenaren daar dat politici beter eens een cursus change management zouden volgen. Terecht. Sommige politici denken vandaag nog steeds dat het volstaat om beslissingen top-down af te kondigen. Iedereen die van ver of dichtbij betrokken is geweest bij een organisatieverandering weet dat de succesvolle implementatie van een veranderingsproject een heel andere aanpak vraagt. Het ABC van veranderingsmanagement toont waar de staatssecretaris de mist in ging.

Het ABC van veranderingsmanagement

De A van Aanvaarding. Een verandering vraagt inspanningen van mensen. De bereidheid om die inspanning te leveren, hangt af van de mate waarin de verandering aanvaard wordt door de stakeholders. Cruciaal is dat oplossingen een antwoord bieden op een gedeelde probleemanalyse. De audit legt een aantal pijnpunten bloot, maar waarom zou een fusie het juiste antwoord zijn? Er is een goede reden waarom Fedasil, Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) en het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) aparte organisaties zijn. Ze hebben elk een eigen opdracht in de asiel- en migratieketen. Laten we beginnen met het digitaliseren, toegankelijker maken en beter op elkaar afstemmen van procedures.

Dat brengt me bij de B van Betrokkenheid. Om een gedeelde probleemanalyse te maken, is inspraak van stakeholders essentieel. Stemmen die alvast onvoldoende gehoord werden in de audit zijn advocaten en de mensen die zelf in contact komen met de hele asiel- en migratieketen, zoals asielzoekers, arbeidsmigranten of gezinsherenigers.

Ook de personeelsleden werden niet betrokken en kregen de aankondiging van een fusie via de radio koud op hun bord. En dat terwijl Fedasil al bijna 4500 keer veroordeeld werd omdat het zijn kernopdracht niet kon vervullen: asielzoekers opvangen. Het personeel van Fedasil slaakt daarover de ene na de andere noodkreet. De prioriteit van het beleid moet nu dus vooral dáár liggen in plaats van hervormingen aan te kondigen die geen oplossing bieden op korte termijn voor de opvangcrisis.

Tot slot staat de C voor Communicatie. Een verandering eenzijdig communiceren zonder eerst te luisteren en ruimte te geven voor discussie, zal nooit werken. In de communicatie van de staatssecretaris heb ik alvast belangrijke boodschappen gemist. Geen woord over menselijkheid, rechtvaardige procedures of respect voor de rechtsstaat. Het ging veel te eenzijdig over de snelheid van de beslissingen. Waar is de aandacht voor kwaliteit? Het gaat hier om mensen en complexe dossiers, niet over een auto-assemblagelijn.

Dubbele pet

Uiteraard is het goed om na te denken over hoe de keten nu georganiseerd is. We zouden de taken beter kunnen verdelen tussen de Dienst Vreemdelingenzaken en Fedasil. Zo past de taak om vrijwillige terugkeer te coördineren misschien beter bij Fedasil of het middenveld dan bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Die laatste is immers vooral ingericht om gedwongen terugkeer te organiseren. Die dubbele pet van DVZ belemmert op dit moment het vrijwillige terugkeerbeleid, want waarom zou je vertrouwen hebben in de begeleiding van terugkeercoaches als ze werken voor dezelfde instantie die je kan opsluiten in een gesloten centrum?    

Daarnaast moet de onafhankelijkheid van het Commissariaat-Generaal steeds gevrijwaard worden. We hebben er in België voor gekozen om elke asielaanvraag individueel en onafhankelijk van de politiek te behandelen. Iets waar de staatssecretaris ook graag naar verwijst, bijvoorbeeld wanneer Afghanen een negatieve beslissing krijgen op hun verzoek om internationale bescherming. Het is onduidelijk hoe dat principe onder één migratiedienst gewaarborgd kan blijven, zoals Commissaris-Generaal Dirk Van den Bulck ook al aankaartte. 

Mijn oproep aan de staatssecretaris: geef uw foute aanpak toe en trek hier lessen uit. Ga aan de slag met de resultaten van deze audit door in dialoog te gaan met alle stakeholders. En vooral: steek uw energie niet in een fusie, maar wel in een gedegen crisisbeheer. Tegen wanneer kan u mij garanderen dat er geen asielzoeker meer op straat slaapt?