Terwijl de federale informateurs Johan Vande Lanotte (SP.A) en Didier Reynders (MR) in alle stilte schaven aan een rapport voor de koning, vliegen de speculaties ons rond de oren. De ene al wat geloofwaardiger dan de andere. Knack zet alles op een rijtje.
‘De premier doet er alles aan om België niet zonder regering achter te laten.’ Dat vernam Knack maandag in de omgeving van Charles Michel. De MR-voorzitter zou naarstig op zoek zijn naar een opvolger en een bijpassend team. Of het een geloofwaardig probeersel, dan wel een wanhoopspoging is, is niet duidelijk. Toch maakt de speculatie deel uit van een breder verhaal dat de laatste tijd de kop opsteekt.
‘Het is mogelijk om een regering te hebben in november’, aldus een liberale bron in La Libre Bélgique op maandag. De anonieme beleidsmakers sleuren er de Brexit en zelfs de Italiaanse politieke crisis bij als extern drukkingsmiddel op de Belgische onderhandelaars. In Le Soir klinken de bronnen nóg optimistischer en heeft men het zelfs over oktober.
Vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) ging bij De Standaard on the record en wilde zelfs nog niet beginnen nadenken over een nieuwe interim-premier na het vertrek van Michel, dat vóór 1 december plaatsvindt. ‘Er resten nog drie maanden, tijd genoeg om een federale regering te vormen.’
Typisch liberaal optimisme as a moral duty of is er echt iets op til? Van links tot rechts wordt er hoe dan ook gefluisterd dat de federale regeringsvorming wel eens sneller dan gedacht zou kunnen vorderen wanneer de regionale formateurs Jan Jambon (N-VA) en Elio Di Rupo (PS) hun regeerakkoorden klaar hebben.
Dat aanvoelen echode Waals minister Jean-Luc Crucke (MR) dinsdagochtend bij Radio 1. ‘Bij de PS zijn er staatsmannen en staatsvrouwen te vinden. We hebben best eerst en vooral een Waalse en Vlaamse regering om daarna een stap te zetten op federaal gebied.’
Niet onbelangrijk: Van Crucke, een Franstalige regionalist, wordt verwacht dat hij een grotere rol zal spelen binnen de MR wanneer Michel en Reynders langs de grote poort naar Europa trekken.
Tegelijkertijd lijkt het erop dat Open VLD en CD&V met de armen gekruist zitten te wachten opdat N-VA en PS met elkaar praten. Het liberale ‘optimisme’ over een potentieel snelle regeringsvorming zou zo gelezen kunnen worden als het verhogen van de druk op de PS.
Waarom? Zowel N-VA-voorzitter Bart De Wever, Theo Francken als Geert Bourgeois vragen Di Rupo om een gesprek. Maar, zoals bekend, kan dat gesprek voor N-VA enkel leiden tot een of andere vorm van bevoegdheidsoverdrachten naar regionaal niveau. Het c-woord, confederalisme, mag wat sommige partij-ingewijden betreft zelfs opgeborgen worden. PS-politici als Charles Picqué zagen dat in de Franstalige media wel zitten – weliswaar in ruil voor Vlaams geld. Maar hun goesting wordt vooralsnog niet (openlijk) gedeeld door de partijtop.
Hoe het ook zij, als we in acht nemen dat nieuwe verkiezingen op dit moment niet realistisch zijn en de keuze voor de oppositie van het CDH overeind blijf, resten er nog een drietal pistes voor een volgende federale regering.
Piste 1: Paars-Geel
De constructie die informateurs Vande Lanotte en Reynders op het oog hebben. Pas als die samenwerking tussen PS en N-VA mislukt, dan kan er gesproken worden over een regering met een minderheid aan Nederlandstalige kant.
Maar om te slagen, zullen er meer dan communautaire borrelnootjes op tafel moeten komen. SP.A, die deel zou uitmaken van deze coalitie, heeft al laten verstaan daarover te willen praten. ‘Al zal het behoud van de federale sokkel van de sociale zekerheid daarbij zeker op tafel komen’, aldus John Crombez (SP.A) bij Terzake.
Vraag is hoe CD&V tegenover die piste staat. Momenteel is die partij in de weer om een Vlaamse regering te smeden met N-VA en Open VLD. Wat doen de christendemocraten als ze federaal uit de boot vallen? In principe kunnen ze alsnog aan boord worden gehesen, waardoor er een overweldigende meerderheid aan Nederlandstalige kant komt.
Het fundamentele euvel van Paars-Geel is dat N-VA en PS ‘water en olie’ – dixit Paul Magnette (PS) – blijven. In de woorden van Geert Bourgeois: ‘Dit tweelandenland is op een moment gekomen waarbij het onmogelijk is geworden om een regering te vormen.’
Piste 2: Paars-Groen (eventueel plus CD&V)
De verwachte piste van politicoloog Bart Maddens (KU Leuven), die zelfs spreekt over een ijzeren logica die in die richting leidt. Ook ULB-politicoloog Pascal Delwit denkt nog steeds dat dit het eindresultaat zal zijn van de formatiegesprekken.
Deze piste heeft geen Vlaamse meerderheid. Maar zolang de Vlaamse partijen de schuld kunnen geven aan de ‘halsstarrigheid’ van de N-VA en wanneer de effecten van de Brexit voelbaar worden, zou dat geen al te groot probleem vormen.
Bovendien zien sommige waarnemers, waaronder N-VA’ers zelf, het strategisch belang van Paars-Groen in. Waarom zou de N-VA zich federaal moeten blootstellen aan de snoeiharde kritiek van een schare Vlaams Belangers in het parlement? If you can’t beat them, join them.
Piste 3: De afspiegelingscoalitie (zonder Ecolo)
Vlaanderen lijkt af te stevenen op Zweeds, Wallonië op paars-groen, bestaande uit PS, MR en Ecolo. Waarom niet beide deelstaatformaties laten samenkomen in een federale regering? Het was Elio Di Rupo zelf die het scenario enkele maanden geleden tussen neus en lippen uitsprak. Maandagavond was er dan Geert Bourgeois. ‘Je kunt denken aan formules waarbij je een afspiegelingsregering hebt’, zei hij bij Terzake. ‘Dat lijkt me een spoor om over na te denken.’
Probleem is dat Ecolo hoogstwaarschijnlijk deel zal uitmaken van de Waalse regering. En Bart De Wever heeft altijd gezegd dat zijn enige ‘reële veto’ gold voor een regering met de PS én Ecolo. Onmogelijk dus? Niet helemaal. Volgens professor Delwit zou Ecolo niet van plan zijn om de Waalse regering te verlaten indien het federaal uit de boot zou vallen. De ecologisten hebben dan ook weinig hefbomen: ze zijn mathematisch overbodig in Wallonië.
Maar dan stuiten we meteen op een nieuw euvel. Di Rupo heeft de piste van N-VA, CD&V, Open VLD, MR en PS al duidelijk afgeschoten.
Bonuspiste: Afspiegelingscoalitie plus SP.A
Een scenario geopperd door politicoloog Carl Devos (UGent) in zijn column in De Morgen van 12 augustus. ‘Federaal komt bij een Vlaamse Zweedse regering een “confederale” afspiegelingscoalitie in beeld: N-VA, CD&V, Open VLD, PS en MR, eventueel aangevuld met SP.A om de PS niet te isoleren’, aldus Devos. Hij voegt er meteen aan toe: ‘Uiteraard is die onmogelijk. Waarom zou de PS een Zweedse coalitie depanneren?’
Feit blijft dat de SP.A al heeft gezegd dat ze geen graten ziet in regeren op federaal vlak en oppositievoeren op Vlaams niveau. Dat gezegd zijnde: de Zweedse coalitie van Jan Jambon zou er ook voor kunnen kiezen om een monstermeerderheid met SP.A te vormen.
Speculaties, misplaatst (?) optimisme en vooral veel vraagtekens. Elk scenario heeft enkele voordelen – maar vooral veel nadelen. Niettemin zal er iets moeten bewegen. Opnieuw in de woorden van Devos: ‘Iets onmogelijk moet mogelijk worden. Desnoods onder druk van nieuwe verkiezingen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
