Basketbalster Retin Obasohan: ‘LeBron James zal in z’n eentje het racisme niet uit de wereld helpen’

Voor wie van basketbal houdt, valt er niet naast Black Lives Matter te kijken: de NBA heeft de burgerrechtenbeweging omarmd. ‘Je moet erover waken dat het niet “iets voor de sterren” wordt’, vindt Retin Obasohan, Belgiës beste basketballer. ‘Mensen onderschatten hun eigen invloed.’

2020 was, naast het jaar van het virus en van de nederlaag van Donald Trump, ook het jaar waarin Black Lives Matter opnieuw op de voorgrond trad. Na de dood van Breonna Taylor en George Floyd, die allebei omkwamen bij politie-interventies, braken hevige straatprotesten uit. Het kwam tot botsingen met almaar stoutmoediger optredende blanke supremacisten. Na de presidentsverkiezingen werd de belegen metafoor van ‘de Verdeelde Staten van Amerika’ gretig bovengehaald. Ras verdeelt nog altijd de republiek.

Black Lives Matter is geen centraal geleide beweging. Er is geen leider en geen hoofdkwartier, maar de drijvende kracht erachter valt wel te situeren: zowel ideologisch als praktisch zijn de Amerikaanse universiteitscampussen de bakermat van het protest. Die wereld kent Retin Obasohan van binnenuit. De 27-jarige Obasohan is momenteel de beste basketballer van België. Van 2012 tot 2016 speelde hij als sportstudent voor Alabama Crimson Tide, het basketbalteam van de zeer activistische University of Alabama. ‘Het is een microkosmos, met allemaal jonge, energieke twintigers die vooruit willen in het leven. Je kunt het niet vergelijken met studeren in Europa’, vertelt de Antwerpenaar. ‘Mijn Antwerpen is ook een universiteitsstad, maar de campussen liggen verspreid. Amerikaanse universiteiten zijn steden op zich. Op de University of Alabama zitten meer dan 70.000 studenten – en het is naar Amerikaanse normen niet eens een grote school. Die 70.000 hokken samen in een aaneengesloten stadswijk waarin alles door en voor studenten is georganiseerd. In de supermarkt zijn niet alleen alle klanten student. De werknemers zijn studenten, en de eigenaar van de winkel vaak ook.’

Is het zoals in de films? Zijn de student athletes er levende goden?

Retin Obasohan: Het is exáct zoals in de films. (lacht) Net omdat je in zo’n hechte, unieke gemeenschap leeft, zijn de samenhorigheid en de trots op de eigen unief enorm. Het betekent iets wanneer je een sportstudent bent. Je bent een uithangbord voor de school. Je hoeft bijvoorbeeld niet aan te schuiven in de rij. Op ieder feestje ben je welkom. In de les statistiek gaf de hele aula mij een staande ovatie toen we wonnen van Kentucky, een van de beste basketbalscholen in Amerika. Je bent een beroemdheid, met alle voor- en nadelen die erbij horen. In mijn eerste jaar wandelde ik naar de les, maar zodra ik basisspeler werd, moest ik de auto nemen. Anders werd ik voortdurend aangeklampt voor handtekeningen en selfies. Als ze het gevoel krijgen dat je de school te schande maakt, is de kritiek bikkelhard. Toen we vier matchen op rij verloren, kwam er op maandag een studentje naar me toe, omringd door vijf geblokte vrienden: ‘Hé, waar zijn jullie mee bezig?!’

Ik vond op het internet een persconferentie die u gaf na de aanslagen op Zaventem. Niet iets wat je van een student verwacht.

Obasohan: Ik herinner me die dag alsof het gisteren was. Om zes uur ’s ochtends rinkelde mijn telefoon. Een medestudent: ‘Retin, is je familie veilig?’ Gelukkig kreeg ik snel mijn broer te pakken, die me geruststelde. Nog voor het ontbijt belde de persverantwoordelijke van de ploeg. ESPN (grote Amerikaanse sportzender, nvdr) wilde een reactie op de tragische gebeurtenissen in Brussel, en hij had al verschillende studentenvertegenwoordigers aan de lijn gehad om te vragen hoe het met mij ging. Kort daarvoor had ik in een mediarel gezeten. Donald Trump had Brussel een ‘hellhole’ genoemd, een vuile, gevaarlijke plek waar mensen elkaar naar het leven staan. Ik voelde mij beledigd en tweette een reactie. Dat is nogal ontploft. De media wisten dus dat ik een trotse Belg ben, vandaar die persconferentie. Vlak voor hij mijn microfoon aanzette, fluisterde de persverantwoordelijke nog: ‘Zeg alsjeblieft niets over Trump.’

U pakte die persconferentie heel sereen aan, en dat op een verwarrend, beangstigend moment. Het was best indrukwekkend. U zei: ‘Liefde is ons krachtigste wapen.’

Obasohan: Het beviel me niet hoe die tragedie meteen werd gerecupereerd: ‘Zie je wel! Vreemdelingen zorgen alleen voor problemen!’ Ik dacht: laat ik nu eens niet met de vinger wijzen. Laat ik tonen dat wij allemaal mensen zijn met naasten van wie we houden. Mijn eerste gedachte na de aanslagen was: ik moet mijn vrienden en familie duidelijk maken dat ik hen graag zie. Je weet nooit wanneer ze er niet meer zijn.

Aan ‘uw’ University of Alabama vond The Stand in the Schoolhouse Door plaats. In 1963 wierp de blanke gouverneur George Wallace een blokkade op om te beletten dat zwarte studenten zich zouden inschrijven. Het tafereel komt voor in de film Forrest Gump en in The Times They Are a-Changin’ van Bob Dylan.

Obasohan: Aan het Foster Auditorium, waar de eerste zwarte studenten dapper hun rechten opeisten, hangt nog altijd de energie van dat moment. De school is trots op hun pioniersrol in de burgerrechtenbeweging, maar het dubbele is: het racisme is er eigenlijk nog zeer aanwezig. Soms openlijk, rauw en ruw, maar de onderhuidse discriminatie vond ik veel pijnlijker. Als je in het middelbaar wiskunde hebt gestudeerd, mag je dat vak laten vallen aan de universiteit. Buitenlanders moeten een test afleggen. Ik heb een Belgisch diploma wiskunde-wetenschappen, dus voor mij was dat een eitje. Mijn studiebegeleidster was een ontzettend lief, blank meisje dat geen vlieg kwaad zou doen. Toen ze mijn punten zag, zei ze: ‘Wauw, jij bent slim voor een zwarte!’ Dat bedoelde ze oprecht als compliment, zonder te beseffen hoe beledigend die opmerking wel klonk.

Zelfs de openlijke, vileine racisten kan ik het bijna niet kwalijk nemen. Wanneer je doorvraagt, blijken ze allemaal opgegroeid in the Deep South, de arme boerenbuiten van Amerika. Ze hebben nog nooit een voet over de staatsgrens gezet, ze kennen zelfs niemand die buiten Alabama is geweest. Uiteraard is hun visie star. Hoe kan het ook anders? Uiteindelijk praten die jongens maar na wat hen is ingelepeld. Eén keer heb ik voor mijn leven gevreesd. Ik werd aan de kant gezet wegens te snel rijden. Zoals die agent mij toen afblafte – ‘ Shut up, boy! Out of the vehicle! – voelde je: dit is een foute boel, ik moet maar hopen dat ik geen klappen krijg. Hij liep met mijn rijbewijs naar zijn wagen en ik belde snel een politieman die ik kende van op het basket. Even later tikte de agent op mijn raam: ‘Sorry, man, ik wist niet dat je basketbal speelde. Rij voorzichtig!’ Ik kwam zelfs weg zonder boete. Zulke ervaringen vormen een mens.

Er is in de VS veel te doen rond politiegeweld, maar het is lang geen nieuw fenomeen. Het enige nieuwe is dat de slachtoffers nu filmen met hun gsm. Mensen met een donkere huid hebben er vaker last van, maar een puur racismeprobleem is het niet. Ik heb zelf gezien hoe agenten andere blanken ook overdreven hard aanpakten. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe schadelijk zoiets is. Je rekent op de politie om je veiligheid te verzekeren. Wanneer de politie zelf een gevaar is, dan leef je in angst.

In de NBA valt niet te ontsnappen aan Black Lives Matter. Het staat op de truitjes, op de velden, alle sterren spreken zich uit. Maakt dat een verschil?

Obasohan: Voortrekkers zoals LeBron James of Stephen Curry hebben het zelf goed. Ze zouden hun leven veel makkelijker maken door de andere kant op te kijken. En toch zeggen ze: ‘Néé, dit probleem is te belangrijk. We moeten ons uitspreken.’ Niemand is naïef genoeg om te denken dat LeBron James in z’n eentje het racisme uit de wereld helpt. Maar hij geeft wel een signaal, zodat mensen zich voor de spiegel zouden afvragen: heb ik vooroordelen over zwarten? Hoe kijk ik naar moslims? Hoe naar Aziaten? Je moet erover waken dat Black Lives Matter niet louter gezien wordt als ‘iets van de NBA-sterren’. Veel mensen onderschatten hun eigen invloed. Een dokter die elke dag patiënten verzorgt. Een leraar die zijn studenten toont hoe de wereld in elkaar zit. De bakker om de hoek, voor mijn part. Je hoeft geen ster te zijn om op het terrein een verschil te maken.

Af en toe heb ik moeite met de naam van de beweging. Black Lives Matter? All lives matter, natuurlijk. Iedereen is even belangrijk, maar de kern van de zaak is dat zwarte mensen momenteel niet als gelijkwaardig worden behandeld. Ik meen trouwens dat de racisten daar zelf evenzeer onder lijden. Hoe je andere mensen bekijkt, zegt iets over hoe je jezelf ziet. Wanneer je iemand haat op basis van zijn huidskleur, dan betekent dat ook dat je eigenwaarde erin bestaat dat jij toevallig wel de goede huidskleur hebt. Hoe triest is het om te geloven dat blank-zijn het enige is wat jou de moeite waard maakt?

Is het in België beter?

Obasohan: Ik zou graag ‘ja’ antwoorden, maar ik heb in mijn eigen land jammer genoeg ook incidenten beleefd. Al is het een ander racisme dan in de States. In Europa gaat het eerder om een soort nationalisme. Belgen die mopjes maken over Duitsers of Polen: op zich lijkt dat onschuldig. Maar het toont een groepsdenken. Omdat ik niet beantwoord aan het beeld dat sommigen hebben van een typische Belg hoor ik er voor hen niet bij. Het eindresultaat is hetzelfde: uitsluiting. Het knagende gevoel dat mensen je hier niet willen.

Natuurlijk gaat het om een minderheid, dat mag je nooit vergeten. We hadden het net over de kwalijke reputatie van het Amerikaanse Zuiden, maar ook daar meent bijna iedereen het goed. The South heeft zo veel mooie kanten: de mensen zijn er warm, opgewekt en gastvrij. Het zou jammer zijn als de uitzonderingen het algemene beeld bepalen.

In Alabama stemde 62 procent voor Trump. Een van de hoogste percentages in de hele VS.

Obasohan: Niet verbazend. In de aanloop naar de verkiezingen zag je veel aanplakborden voor Trump. De mensen lijken er tevreden met wat hij de voorbije vier jaar heeft gepresteerd. Wij kunnen het ons haast niet voorstellen, maar het is wel zo.

In 2016 was u voorgeselecteerd in de NBA-draft, normaal dé toegangspoort tot de NBA, maar u werd niet gekozen. Zag u het aankomen?

Obasohan: Een beetje. De draft night is iets heel aparts. Als voorgeselecteerde student is het traditie dat je een draft party houdt: een diner voor vrienden en familie, met de draft, die live op televisie komt, geprojecteerd op groot scherm. Tegelijkertijd word je door de clubs opgebeld en je moet ter plekke ‘ja’ of ‘nee’ zeggen. Ik had aanbiedingen, maar het waren rare constructies, waarbij ik eerst twee jaar zou worden uitgeleend aan een Europese club. Dat leek me niet interessant, al weet je nooit hoe het loopt. Ik heb geen spijt van mijn keuzes op draft night.

Intussen bent u 27 en speelt u in de Tsjechische competitie. Droomt u nog van de NBA?

Obasohan: Die droom zal er altijd zijn. Blijven werken, blijven geloven, ik zal er wel komen. Ik sta in de VS nog altijd op de radar. Ik speelde Summer League voor de satellietteams van de Sacramento Kings en de Phoenix Suns en heb in totaal al bij vijftien NBA-ploegen een stage afgewerkt.

Zo’n proefstage – of work-out, in het jargon – moet ontzettend stresserend zijn. Van die paar trainingen hangt een miljoenencontract af.

Obasohan: Toch was ik niet zenuwachtig. Basketbal kun je niet faken. Je kunt al eens een goede dag hebben, maar die NBA-scouts zien daar doorheen. Je bevalt hun of je bevalt hun niet. Ik vond het sowieso positief: zelfs als ze mij niet zouden tekenen, kreeg ik een unieke kans om bij te leren.

Vandaag ben ik een veel betere speler dan op mijn 22e. Als er toen NBA-teams geïnteresseerd waren, waarom zou de deur dan dicht zijn? Normaal had ik vorige zomer opnieuw Summer League gedaan, maar door corona ging dat niet door. Volgend jaar komt er hopelijk een nieuwe kans. Ondertussen richt ik mij op Nymburk en de Belgian Lions.

Uw club, Nymburk, is de trots van een gemeente met 15.000 inwoners in Midden-Bohemen. Nymburk is al zestien jaar op rij Tsjechisch kampioen.

Obasohan: Toevallig hebben we pas een match verloren, wat hier zelden voorkomt. Ja, dan hóór je het wel. Winnen moet in Nymburk. Het is een eer dat een club met zo’n erelijst aan mij dacht. De Tsjechische competitie is een geval apart. Bijna de hele nationale ploeg, die op de wereldranglijst in de top tien staat, speelt in eigen land. Alleen de allerbesten trekken de grens over, maar dan kunnen ze wel gelijk terecht in de NBA of aan de Europese top.

Bij de nationale ploeg bent u stilaan de vedette. De commentaren na de laatste interlands logen er niet om: ‘Obasohan ontpopt zich tot de nieuwe patron’, ‘een superatleet, niet af te stoppen’, ‘het gezicht van de Lions’.

Obasohan: Ach, een speler blinkt pas uit wanneer het hele team draait. De nationale ploeg beschikt over enorm veel talent: Sam Van Rossom, Maxime De Zeeuw, Jonathan Tabu… Aan ons om dat talent te versmelten tot een geheel dat groter is dan de delen. Inspiratie vinden we bij de Belgian Cats (nationale vrouwenploeg, nvdr). Vijf jaar geleden had niemand gedacht dat de Cats naar de Olympische Spelen zouden gaan, en kijk nu. In februari spelen we kwalificatiematchen tegen Denemarken en Tsjechië. Daar kunnen we ons plaatsen voor het Europees kampioenschap. Lukt dat, dan kun je kijken naar het WK en later, wie weet, naar de Spelen.

U bent een spektakelman die graag de bal erin dunkt. Is het belangrijk de fans te entertainen?

Obasohan: Sport ís entertainment. Voor mij gaat dat hand in hand. Ik krijg daar weleens kritiek op – ‘Moet het weer zo flashy, Retin?’ – maar zo ben ik nu eenmaal. Neem me de speelvreugde af en ik ben dezelfde niet meer.

Uw jongere broer schijnt een groot talent te zijn.

Obasohan: Osahon is echt goed en heel gemotiveerd, maar door corona heeft hij het niet makkelijk. Het virus zet alles stil, hij weet zelfs niet of hij dit seizoen nog aan spelen toekomt. Men gaat op een schandalige manier met onze jeugd om. Osahon wordt zijn passie ontnomen en kan zich niet tonen. Dat bedreigt zijn toekomst. Tegelijk ziet hij dat de NBA of het Belgisch voetbal wel gewoon doorgaan. ‘Waarom wij niet?’ vroeg mijn broertje. Mijn hart brak. Gelukkig is er nu een vaccin.

Het duurt nog een tijd voor hij ingeënt wordt. Verplegend personeel en 65-plussers gaan voor.

Obasohan: De redenering zal zijn: jongeren kunnen wachten omdat het virus voor hen minder gevaarlijk is. Maar als dat klopt, waarom mogen ze dan niet basketten? Ik ben uiteraard geen viroloog, maar alles platleggen kan de oplossing niet zijn. Basket is voor ons niet zomaar een spelletje. Het is de reden waarom we opstaan. Er moet een veilige, praktische manier bestaan om ons leven weer op te pikken.