‘Bart De Wever kan het verleden van zijn stad, zijn partij en de Vlaamse ontvoogdingsstrijd zuiveren’

Brussels schrijver Marcel Sel, auteur van onder andere Les Secrets de Bart De Wever, houdt een pleidooi voor zogenaamde struikelstenen in Antwerpen om mensen te gedenken die door de nazi’s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven werden.

De eer van een stad hangt niet af van de geschiedenis van deze stad maar van hoe men met die geschiedenis omgaat. Berlijn, de stad waar de meest gruwelijke beslissingen ooit werden genomen, is vandaag een symbool van tolerantie en rechtvaardigheid. Omdat de inwoners hun verleden in de ogen hebben gekeken, hebben ze hun eigen eer ook hersteld.

Hetzelfde geldt voor een politieke partij. Bart De Wever is geboren in een familie met een verleden in de collaboratie. Hij heeft ons allemaal getoond dat hij van dat verleden afstand heeft genomen. Toen toenmalig Antwerps burgemeester Patrick Janssens in 2007 zijn excuses aanbood voor de actieve collaboratie van de toenmalige Antwerpse burgemeester Leo Delwaide en van een deel van zijn administratie, zei Bart De Wever dat de excuses ‘gratuit’ waren. Het was een denkfout en De Wever excuseerde zich later ook. Om aan de toekomst te bouwen moet men namelijk de juiste conclusies trekken uit het verleden.

Als grootste Vlaamse partij kiest de N-VA resoluut voor de democratie. Hoewel de partijvoorzitter verklaard heeft dat de collaboratie met de nazi’s een vreselijke fout was, blijft er vandaag een erfenis over.

Eerder heeft Bob Maes, erevoorzitter van de afdeling van N-VA te Zaventem, bijvoorbeeld bewezen dat hij geen afstand nam van collaborateur Staf De Clercq. In 2004 bij de herdenking van De Clercq op de IJzerwake georganiseerd door Voorpost gaf hij zelfs een rede. Staf De Clercq is de man die in 1941 de Jodenvervolging aankondigde, in een uiteenzetting die eindigde met ‘de Jood moet weg, het is een kwestie van publieke sanering’ en wiens aanhangers later een rol speelden in de Antwerpse kristalnacht. Van die man moet iedereen in onze samenleving vandaag zonder te aarzelen afstand kunnen nemen.

Een ander voorbeeld. In 2014 verzorgde N-VA-Kamerlid Koenraad Degroote nog het welkomstwoord op een colloquium Joris Van Severen, de leider van Verdinaso (het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen was een autoritaire, met het fascisme verwante politieke beweging, nvdr.). Dit terwijl tal van antisemitische artikelen in Hier Dinaso! – het officiële blad – met de regelmaat van een Beierse klok verschenen. Joden werden er bijvoorbeeld beschreven als vreemdelingen van ‘een zeer gevaarlijke soort’. Op het congres van Verdinaso in Antwerpen, in april 1937, werd de boodschap nog duidelijker: ‘Waar de jood zich neerzet, wordt de lucht ondragelijk en wijkt de Antwerpenaar’ en ook ‘Hier groeit het Jodengevaar met den dag. Krachtiger dan ooit moet het tegenoffensief worden ingezet’. Het tegenoffensief kreeg in 1942 vorm en resulteerde in razzia’s, deportaties en moorden. Er is dus maar één conclusie mogelijk: Van Severen was de leider van een radicaal antisemitische partij. Anderen waren even blind. In 2010 heeft de toenmalige federale minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) zo nog een krans laten neerleggen bij het Brugse huis van de leider van die antisemitische partij.

In 2001 hield Jan Jambon (N-VA) dan weer een toespraak tijdens een vergadering van het Sint-Maartensfonds. Hij heeft sindsdien afstand genomen van de organisatie. Aan de muur hing tijdens de toespraak een portret van Reimond Tollenaere, leider van het Vlaams Legioen (een militaire eenheid bestaande uit Vlaamse vrijwilligers die tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de zijde van de Duitsers tegen het Rode Leger van de Sovjet-Unie vochten, nvdr.) en auteur van felle antisemitische teksten. Het blijkt een erfelijk antisemitisme, zijn zoon Jan uitte onlangs nog zijn haat tegenover Joden. Hij kon zich nog steeds niet voorstellen dat Hitler een crimineel was, in 2017. Jan Tollenaere had toen een lidkaart van de N-VA, maar leverde zijn lidmaatschap later in. Maar hoeveel partijleden wisten dat hij dergelijke ideeën had en hebben weggekeken?

Achter bestofte gordijnen van de N-VA schuilen nog oude demonen. We moeten het opmerken, betreuren, maar niet misbruiken om de partij zwart te maken. Integendeel, net omdat hij die zware erfenis moet dragen, is Bart De Wever de ideale man om voor verandering te zorgen.

Het zou eigenlijk fantastisch zijn mocht de leider van de grootste Vlaams-nationalistische partij het verleden recht in de ogen kijken en het plaatsen van struikelstenen – om mensen te gedenken die door de nazi’s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven werden – zou toelaten.

Het zou niet alleen het verleden van zijn stad en zijn partij, maar ook van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd kunnen zuiveren. Struikelstenen in Antwerpse stoepen zouden bewijzen dat Bart De Wever beseft dat het niet om Joden gaat, maar om Vlamingen, om Antwerpenaars, om mensen die op een duistere morgen in allerijl uit hun bed werden gelicht, snel een koffertje hebben moeten klaarmaken met een geweer in de rug om vervolgens dagenlang in overbevolkte veewagons te moeten reizen. En in die veewagons waren de kleinste kinderen getuige van de doodsangsten die de zwaksten doorstonden. Misschien zagen enkelen hun grootmoeder sterven, of hun moeder. In de stank. In de kou. Een gruwelijke allerlaatste reis. Mijnheer De Wever, struikelstenen dragen niet enkel de namen van een Sarah of een Salomon. Ze dragen de namen van de mensheid, de namen van al de onschuldigen die door de nazi’s werden vermoord.

De hele familie van de Amerikaanse Evelyn Fine werd in 1943 in Antwerpen gearresteerd en in Auschwitz vermoord. Afgelopen zaterdag, na een zeer emotionele kleine ceremonie voor de huizen van de slachtoffers, nam Evelyn zeven geweigerde struikelstenen mee naar Washington DC in de Verenigde Staten. Deze gedenkstenen liggen er nu voorzien van een woordje uitleg, namelijk dat Antwerpen ze geweigerd heeft. Het is een trieste exclusiviteit die Antwerpen deelt met München, de wieg van het nazisme.

Evelyn vraagt niet veel, enkel dat u zich niet meer achter religieuze beschouwingen verbergt. Ze wil dat u begrijpt dat die struikelstenen niet enkel voor Joden bestemd zijn. Ze dienen voor alle slachtoffers van het nazisme, dus ook voor bijvoorbeeld de Antwerpse politiemannen die zich verzet hebben tegen de bezetter.

Evelyns strijd is u trouwens niet zo vreemd. Het is een strijd voor rechtvaardigheid. Voor erkenning. Voor verzoening. Ze geeft u de kans om het verleden van uw stad, uw partij en de Vlaamse ontvoogdingsstrijd te zuiveren. Misschien is dit zelfs de grootste uitdaging en wordt het de mooiste toekomstige verwezenlijking van uw burgemeesterschap – goudkleurige steentjes laten plaatsen die bewijzen dat het verleden verwerkt is.