Amnesty-directeur Wies De Graeve verdedigt kritisch Oekraïne-rapport: ‘Het internationaal recht geldt voor beide partijen’

Een vrouw stapt door het puin in Bakhmut, in de regio Donetsk. © BULENT KILIC AFP/Getty/Bulent Kilic
Jeroen Zuallaert

In een nieuw rapport is mensenrechtenorganisatie Amnesty International opmerkelijk kritisch voor het Oekraïense leger. Speelt het op die manier ongewild Rusland in de kaart?

In een nieuw rapport laat ngo Amnesty International zich kritisch uit over het Oekraïense leger. Volgens Amnesty schendt Oekraïne het humanitair internationaal recht en brengt het op die manier burgers in gevaar. Amnesty klaagt onder andere aan dat het Oekraïense leger aanvallen lanceert vanuit woonwijken en militaire bases inricht in scholen en ziekenhuizen. Amnesty vindt dat er ‘haalbare alternatieven voorhanden waren die de burgerbevolking niet in gevaar brachten – zoals militaire bases of dichtbeboste gebieden in de buurt, of andere structuren verder weg van woonwijken’. Dat doet het op basis van vaststellingen ter plaatse en via satellietonderzoek.

Het rapport krijgt de nodige kritiek omdat het wel heel kritisch is voor het Oekraïense leger, en Rusland slechts terloops vermeldt. Hoewel het rapport Rusland identificeert als de agressor en benadrukt dat de Oekraïense strategie ‘op geen enkele manier willekeurige Russische aanvallen rechtvaardigt’, lijkt het vooral de Oekraïense kant van het conflict te problematiseren. Het rapport werd ondertussen al opgepikt en enthousiast verspreid door de Russische diplomatie.

Wies De Graeve, directeur van de Vlaamse tak van Amnesty International, benadrukt dat Amnesty International al verschillende rapporten uitbracht over de Russische oorlogsmisdaden. ‘U moet dit zien binnen het geheel van ons werk in Oekraïne. Wij hebben de Russische inval altijd ondubbelzinnig veroordeeld. We hebben gedocumenteerd dat Rusland gebruikmaakt van verboden clustermunitie en willekeurige aanvallen op woonwijken onderneemt waar geen enkel militair doelwit te vinden is. Alleen stellen onze onderzoekers ter plaatse vast dat ook het Oekraïense leger zijn burgers in gevaar brengt door zich in woonwijken te stationeren of te vuren vanuit drukbewoonde gebieden. Dat is een duidelijk terugkerend patroon.’

Wat vindt u van de Oekraïense kritiek dat dit een vorm is van victim blaming? Het is per slot van rekening wel Rusland dat woongebieden bombardeert en zo burgers doodt.

Wies De Graeve: Het is uiteraard de Russische verantwoordelijkheid wanneer het woonwijken bombardeert. Maar het is niet omdat Oekraïne zich verdedigt tegen een internationaal misdrijf van agressie – want dat is deze Russische inval – dat de Oekraïense strijdkrachten de verantwoordelijkheid niet hebben om hun burgers te beschermen. Het internationaal recht geldt voor beide partijen. En volgens het internationaal humanitair recht moeten alle mogelijke inspanningen gedaan worden om te voorkomen dat artillerievuur wordt afgeschoten vanuit woongebied.

Eigenlijk vragen jullie het Oekraïense leger om weg te gaan uit die stedelijke gebieden, zodat het Russische leger beter kan mikken.

De Graeve: Wij zeggen niet welke tactieken het Oekraïense leger moet volgen. Wij zeggen alleen dat beide partijen de regels moeten volgen. We zien aan Oekraïense kant een patroon waarbij er te veel gesetteld en gevuurd wordt vanuit drukbevolkte gebieden en burgers zo in gevaar worden gebracht. Als mensenrechtenorganisatie kunnen wij niet anders dan dat aan te klagen.

Amnesty klaagt onder andere aan dat Oekraïne ziekenhuizen gebruikt als militaire basis omdat er soldaten ‘rusten, rondhangen en eten in ziekenhuizen’. Is dat geen zeer zwakke onderbouwing? Soldaten die rondhangen in de buurt van een ziekenhuis begaan geen oorlogsmisdaad.

De Graeve: Op zich is het inderdaad geen schending van het internationaal humanitair recht als soldaten zich in een school of een ziekenhuis bevinden. Alleen liggen die gebouwen natuurlijk vaak in druk bewoond gebied. Dat patroon komt te vaak terug.

Amnesty International stelde vast dat Rusland lukraak woongebieden bombardeert, ook als er geen militairen in de buurt zijn. Is het dan niet vreemd om te stellen dat Oekraïense militairen burgers in gevaar brengen met hun aanwezigheid? Elke Oekraïense burger is sowieso een potentieel doelwit, of er nu soldaten in de buurt zijn of niet.

De Graeve: Het is zeker zo dat Oekraïense burgers gevaar lopen door lukrake Russische aanvallen. Maar dat belet niet dat de Oekraïense strijdkrachten er alles aan moeten doen om te voorkomen dat hun burgers in gevaar worden gebracht. Dat gebeurt nu onvoldoende.

De Russische diplomatie is opgetogen met het rapport. Het wordt enthousiast verspreid via sociale media.

De Graeve: We zijn ons bewust van hoe Rusland desinformatie gebruikt. Ik heb al een screenshot gezien waarin Rusland ons statement dat dit rapport op geen enkele manier de Russische agressie rechtvaardigt handig heeft weggeknipt. Wij wijzen al heel lang op de problematische situatie van de mensenrechten in Rusland. Maar het is niet omdat Rusland aan desinformatie doet, dat wij onszelf als mensenrechtenorganisatie moeten censureren wanneer we bepaalde zaken vaststellen op het terrein.

Amnesty International maakt vaak vreemde kronkels wanneer het over Rusland gaat. In februari 2021 kondigde Amnesty aan dat het de Russische opposant Aleksej Navalny niet langer als gewetensgevangene beschouwde, omdat hij ooit iets discriminerends heeft gezegd.

De Graeve: Ik snap dat u dat een kronkel noemt. Ik ben blij dat we dat ondertussen rechtgezet hebben. Ik wil ook benadrukken dat we altijd voor Navalny’s vrijlating zijn blijven pleiten. Maar u kunt toch onmogelijk beweren dat wij meespelen in het Russische spel? Onze kritiek op de Russische oorlogsmisdaden in Syrië en Oekraïne laat weinig aan de verbeelding over. Wij beweren niet dat beide zijden ‘een beetje gelijk’ hebben.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content