1 op 5 financiële instellingen in België vormt ‘hoog risico’ in strijd tegen witwassen

Bijna één op de vijf financiële instellingen in ons land krijgt van de Nationale Bank van België een ‘hoog risicoprofiel’ in de strijd tegen het witwassen. Dat verklaarde de bankentoezichthouder dinsdag tijdens een parlementaire hoorzitting over de FinCEN Files.

De FinCEN Files zijn ruim 2100 gelekte witwasmeldingen die banken deden bij de Amerikaanse antiwitwascel FinCEN. Ze zijn door BuzzFeed gedeeld met het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) en gaan over 2000 miljard dollar aan verdachte geldstromen.

Nadat de parlementaire Kamercommissie Financiën en Begroting in oktober journalisten van Knack, De Tijd en Le Soir had bevraagd over de resultaten van het onderzoek, was het dinsdag de beurt aan de vier Belgische grootbanken en de Nationale Bank van België (NBB). Als toezichthouder moet de NBB erover waken dat de Belgische banken en andere financiële instellingen (in totaal 231) hun antiwitwasverplichtingen nakomen. Hebben ze al hun klanten voldoende gedocumenteerd en gemonitord? Hebben ze verdachte transacties tijdig gemeld aan de antiwitwascel? Voor het toezicht deelt de NBB de financiële instellingen op volgens risicoprofielen: van low over medium low en medium high tot high risk.

In het kader van de FinCEN Files-onthullingen weigerde de NBB nog vrij te geven hoeveel instellingen een hoog risico vormen. Maar dinsdag maakte ze de info dan toch publiek in het parlement.

’18 procent van de financiële instellingen in ons land krijgt een “high” risicoprofiel van de NBB. 22 procent zit in de categorie “medium high”, 40 procent in “medium low” en 18 procent in “low”‘, onthulde NBB-directeur Jean Hilgers. ‘Maar het feit dat we spreken van een ‘hoog risico’ wil absoluut niet zeggen dat de hele instelling een hoog risico vormt. Het kan zo’n profiel al krijgen als maar een deel van de activiteiten een hoog risico vormt. Private banking bijvoorbeeld kan een hoog risico vormen.’

Een voorbeeld van een instelling met een laag risico is dan weer een verzekeringsmaatschappij die actief is in levensverzekeringen, met regelmatige premies en langlopende contracten. Hilgers: ‘Daar zal de controle anders zijn, en zullen we bijvoorbeeld minder inspecties ter plaatse uitvoeren.’

Herstelmaatregelen

Het toezicht door de NBB bestaat uit verschillende types van controles. Zo voerde ze vorig jaar 130 zogenoemde ‘off site’-controles uit – zoals het analyseren van interne rapporten of procedures bij financiële instellingen. In de periode 2016-2019 legde de NBB 118 herstelmaatregelen op na toezichtacties.

Daarnaast had de NBB vorig jaar 56 keer een onderhoud met andere -nationale en internationale – controleoverheden. ‘We zien dat het aantal ook blijft stijgen’, aldus Hilgers.

Verder zijn er nog de horizontale acties, waarbij één thema bij alle financiële instellingen wordt gecontroleerd. Hilgers: ‘Na de aanslagen in Parijs en Brussel hebben we zo’n horizontaal onderzoek gevoerd om te weten wat financiële instellingen deden om de financiering van terreur te bestrijden. We deden toen controles bij 192 instellingen. 47 hebben daarna het voorwerp uitgemaakt van rechtszettingsmaatregelen, omdat er onvoldoende informatie voorhanden was.’

Meer inspecties, meer sanctiedossiers

In de FinCEN Files berichtten we al dat de Sanctiecommissie van de NBB sinds 2013 amper vier administratieve geldboetes aan Belgische banken heeft opgelegd (telkens tussen de 50.000 en de 350.000 euro). Dat gebeurde nadat het directiecomité de dossiers had doorgespeeld aan de Sanctiecommissie. In drie andere gevallen trof het directiecomité minnelijke schikkingen. Hilgers voegde daaraan toe dat vijf dossiers werden geklasseerd vanwege bijvoorbeeld ontoereikende bewijslast.

Dat de opgelegde administratieve geldboetes opmerkelijk laag zijn en dat de Sanctiecommissie de namen van de banken niet bekendmaakte (wat nochtans de regel is), leidde tot heel wat vragen tijdens de hoorzitting in de Kamercommissie. Hilgers antwoordde dat de Sanctiecommissie van de NBB onafhankelijk beslist. Wel gaf hij mee dat het directiecomité voorstander was van hogere boetes en de publicatie van de namen van de banken.

Dat het het directiecomité van de NBB is dat beslist om dossiers al dan niet door te spelen aan de Sanctiecommissie noemde Hilgers ‘niet onlogisch’. Maar hij zette de deur op een kier voor een nieuwe aanpak. ‘Moet het systeem herschikt worden? Waarom niet? We staan ervoor open om het debat aan te gaan.’

Hilgers gaf ook toe dat de NBB nog verder kan gaan in het opleggen van sancties. ‘De trend naar meer inspecties zal de komende periode aanleiding geven tot meer dossiers voor verder onderzoek, waaruit mogelijk sancties kunnen voortvloeien. We zijn ons ervan bewust dat we ons beleid rond sancties verder moeten ontplooien. We geven toe dat we zeker nog niet op kruissnelheid zijn. We hebben ingezet op het versterken van onze toezichttaken, wat leidde tot een stijging van de middelen.’ Hilgers stelde bovendien dat de middelen van de auditeur van de NBB nog verhoogd zullen worden.

Intrusieve vragen

De NBB-directeur ging ook in op de onthullingen uit de FinCEN Files. ‘De meeste bankverrichtingen waarover is bericht, waren voor ons geen verrassing. Bij correspondent banking heb je een verhoogd risico.’ Maar in een aantal gevallen heeft de NBB ‘onmiddellijk na de publicatie van de FinCEN Files intrusieve vragen gesteld aan de betrokken banken, om na te gaan of zij hun waakzaamheidsplicht hebben toegepast. We analyseren nu hun antwoorden. Dat kan leiden tot verder onderzoek.’

Op individuele dossiers kon en mocht Hilgers naar eigen zeggen niet ingaan. Of en hoe de NBB destijds de relatie tussen Dexia en een intussen veroordeelde goudsmelter heeft gecontroleerd, kreeg zelfs het parlement niet te horen.

Tot slot stond Hilgers nog stil bij de belangrijke rol van complianceofficers bij banken, die ervoor moeten zorgen dat de antiwitwasmaatregelen worden nageleefd. Hilgers: ‘We stellen vast dat dat beroep de laatste jaren geprofessionaliseerd is. Toch is er nog onvoldoende technische kennis. Het is dan ook heel complex: je moet juridisch, financieel én digitaal sterk staan. Complianceofficers zijn witte merels, het is niet vanzelfsprekend om die mensen te vinden.’

Banken willen meer info uitwisselen met de overheid

Ook Febelfin, de beroepsfederatie van de financiële sector, en de vier Belgische grootbanken werden dinsdag gehoord in de Kamercommissie Financiën. De toplui van ING België, KBC, Belfius en BNP Paribas Fortis deden tijdens de hoorzitting unisono een oproep aan de overheid om een platform op te richten om informatie uit te wisselen in de strijd tegen witwassen. Zaken als nieuwe witwastrends en -typologieën zouden daarin besproken kunnen worden.

‘De financiële sector wil een lans breken voor een betere samenwerking’, zei Febelfin-ceo Karel Baert. ‘Wat ontbreekt is een overkoepelend platform. Momenteel speelt elke schakel zijn rol: de banken, de antiwitwascel CFI, het gerecht, de toezichthouder. Maar vaak opereren ze apart van elkaar. De oplossing zit in samenwerking. Om een gesprek tussen al die stakeholders te organiseren, is een wetgevend initiatief nodig. Voorbeelden vind je in Nederland en het Verenigd Koninkrijk.’ Belfius-ceo Marc Raisière: ‘We zijn vragende partij om beschouwd te worden als partners, en niet enkel als leveranciers van meldingen.’

Ook KBC-ceo Daniel Falque stipte aan dat banken graag meer feedback zouden krijgen nadat ze witwasmeldingen hebben gedaan aan de Cel voor Financiële Informatieverwerking. Verder op zijn wenslijst: ‘Toegang krijgen tot middelen waarover overheden makkelijker beschikken, zoals het UBO-register (het register van Ultimate Beneficial Owners, oftewel de “uiteindelijk begunstigden”, nvdr). Vandaag moeten we via Graydon passeren, een privébedrijf. Dat is overbodig.’

Marianne Collin, chief risk officer van Belfius, stelde voor dat de overheid een lijst met PEPs – kort voor Politically Exposed Persons – zou aanleveren. Banken moeten immers extreem voorzichtig zijn wanneer ze met PEPs in zee gaan. Collin: ‘We besteden veel tijd aan het identificeren van PEPs. Het zou goed zijn als bijvoorbeeld het Rekenhof zo’n lijst ter beschikking zou stellen.’

Gregory Machenil van Febelfin herhaalde dat idee: ‘Zorg voor een duidelijke, exhaustieve lijst, zodat dat banken niet elk apart die identificatie moeten doen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content