De sector van de chemie en de life sciences ziet de komende jaren 16.000 werknemers met pensioen vertrekken. Jeugdige, gekwalificeerde vervangers vinden wordt een uitdaging.
2011 is het Jaar van de Chemie. Economisch boert de sector goed, maar een studie van professor Luc Sels van de K.U.Leuven becijferde dat de chemische bedrijven wel een gigantische vacatureslag wacht. Om de vergrijzing van het personeelsbestand op te vangen moet de sector voor 2020 16.000 nieuwe krachten aantrekken. Een groot verloop, op een totaal van 61.000 werknemers.
‘De jaren zestig en zeventig waren de start van de chemische industrie in Vlaanderen’, vertelt Jan Reynaert, adviseur arbeidsmarkt en onderwijs van de koepelorganisatie Essenscia. ‘De mensen die toen in de chemie aan de slag gingen, bereiken stilaan de pensioensgerechtigde leeftijd. De berekening van professor Sels gaat niet uit van een groeiscenario, voor de duidelijkheid. 16.000 is het aantal nieuwe krachten dat nodig is om de huidige economische bedrijvigheid op peil te kunnen houden.’
Gaat u die 16.000 mensen vinden?
Jan Reynaert: Het zal moeten. Wij zijn geen sector in afbouw en er is geen marge om het met minder personeel te doen. Zeker is dat het niet zal volstaan om louter te rekenen op de instroom vanuit het onderwijs, temeer omdat de chemie niet de enige sector is die op technisch en wetenschappelijk geïnteresseerde jongeren aast. We zullen ons evenzeer moeten richten op de arbeidsmarktreserve, op mensen die we kunnen herscholen. Het diplomafetisjisme is hier al lang afgezworen. Te weinig mensen beseffen ook dat slechts voor 15 procent van de jobs in onze sector een diploma met chemische inslag vereist is.
Eist de chemische sector ervaring?
Reynaert: De nood is te groot om daar tegenwoordig nog een conditio sine qua non van te maken.
De chemie staat bekend als een branche met goede arbeidsvoorwaarden en een meer dan behoorlijk loon. Wat kunt u eigenlijk nog meer doen?
Reynaert: Arbeidsvoorwaarden zijn belangrijk, maar puur inzetten op loon is voorbijgestreefd. Daar dromen jongeren niet langer van. Nee, je moet ze aanspreken op het nut van een keuze voor chemie, door te bewijzen dat de sector werkt aan de grote uitdagingen waar de wereld voor staat – het energievraagstuk bijvoorbeeld. De jeugdige generatie is idealistisch in de beroepskeuze. Zingeving: daar streeft een jongere anno 2011 naar.
We doen tal van sensibiliseringsacties om jongeren er al vanaf de lagere school van te overtuigen dat de chemie een sector met toekomst is. De werkbox Mooi en Cool met Chemie laat leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar zelf chemische producten maken, zoals haargel of tandpasta. Voor studenten uit het middelbaar ontwikkelden we een detectiveverhaal waar ze zelf, à la CSI, materiaal kunnen testen en het mysterie oplossen. In Living Tomorrow, het vroegere Huis van de Toekomst, bouwden we een interactieve rondleiding, en we sturen regelmatig mensen uit om op scholen te praten over het belang van chemie. Werken aan een positief imago en tonen dat we een maatschappelijke meerwaarde hebben, is voor een sector als de onze levensnoodzakelijk geworden.
Chemie is een mannelijke sector.
Reynaert: Daar zijn verklaringen voor: het huidige personeelsbestand trad in dienst in een tijd dat vrouwen sowieso een beperktere rol speelden in de industrie. Bovendien werkt een groot deel van de sector in ploegverband, wat tot voor enkele jaren bijna uitsluitend een mannenzaak was. De historische achterstand van de vrouwen wordt langzaamaan weggewerkt: in onderzoeksfuncties is meer dan 40 procent vrouw, maar bij de technisch-uitvoerende jobs zijn de vrouwen wel nog ondervertegenwoordigd. Het baart ons bovendien zorgen dat vrouwen zowat afwezig blijven in de studierichtingen waarin de sector traditioneel rekruteert. De chemie zal de komende jaren inspanningen doen om de situatie te verbeteren.
Rekruteert u al in het buitenland?
Reynaert: De farmaceutische bedrijven doen dat, voor onderzoeksfuncties. Ik sluit niet uit dat heel onze sector in de verre toekomst die stap zet. We hebben nieuwe werknemers nodig, en we zullen ze ergens moeten vinden.
‘Je moet jongeren aanspreken op het nut van een keuze voor chemie.’
