Terwijl het protest tegen de Gemeentelijke Administratieve Sancties toeneemt, herwerken de Vlaamse gemeenten hun politiereglement. Het ziet ernaar uit dat ze daarbij ook een poging doen om al te oubollige of ridicule inbreuken te schrappen.

In Verviers kregen vijf mannen onlangs een Gemeentelijke Administratieve Sanctie (GAS) omdat ze op een nieuwssite de plaatselijke politie door de mangel hadden gehaald. In Sint-Niklaas riskeer je zo’n boete dan weer als je in de eindejaarsperiode vuurwerk afsteekt of een wensballon oplaat, en in Sint-Truiden werden drie prostituees beboet omdat ze niet genoeg kleren om het lijf hadden. En zo duikt er elke week wel een ander straf GAS-verhaal op.

Ondertussen maakt 84 procent van de Vlaamse steden en gemeenten gebruik van het GAS-systeem, en in veruit de meeste gevallen dient dat om minder mediagenieke overlast zoals hondenpoep, wildplassen en zwerfvuil te bestrijden. ‘Toch zijn de absurde boetes die geregeld de media halen niet onbelangrijk’, zegt Anneke Evenepoel van de onderzoeksgroep Crime and Society van de VUB. ‘Uiteindelijk zijn die wel op het politiereglement gebaseerd. Vaak gaat het om bepalingen die al heel lang bestaan, maar nooit werden geverbaliseerd omdat de politie wist dat de zaak toch zou worden geseponeerd.’ Maar dankzij het GAS-systeem, dat sinds zijn ontstaan in 1999 steeds werd uitgebreid, hebben lokale besturen nu een instrument in handen om kleine inbreuken op hun politiereglement, zoals sneeuwballen gooien of een broodje eten op de trappen van een kathedraal, wél te bestraffen. ‘Het probleem is dat de ene ambtenaar zo’n oude bepaling naast zich neerlegt terwijl een ander, die zich strikt aan het boekje houdt, er wel gevolg aan geeft’, zegt Evenepoel. ‘Zo zet men de deur natuurlijk open voor willekeur.’

En laat willekeur nu net de reden zijn waarom er de laatste maanden zo driftig tegen GAS-boetes is geprotesteerd. In Gent duiken dezer dagen affiches op met de boodschap ‘Gent GASvrij’ en de acties van de organisatie TegenGAS trekken hele groepen jongeren aan. Dat verzet wordt niet alleen aangewakkerd door de in de media druk becommentarieerde excessen, maar ook door de nieuwe GAS-wet die op één januari van kracht wordt. De belangrijkste verandering is dat de boetes hoger mogen zijn en ook kunnen worden gegeven aan jongeren vanaf veertien jaar. Omdat de gemeenten zelf mogen kiezen welke aspecten van de nieuwe wet ze overnemen en welke niet, is het nog even afwachten om de impact ervan te kunnen inschatten. ‘Wij hebben toch de indruk dat ongeveer de helft van de gemeenten de leeftijd zal verlagen’, zegt Tom De Schepper van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). ‘Vooral gemeenten met een centrumfunctie of met veel scholen op hun grondgebied zijn daartoe geneigd. Over een paar maanden zal daar wel meer duidelijkheid over zijn.’ De Kinderrechtencoalitie en de Liga voor Mensenrechten zijn niet van plan om zolang te wachten. Zij zijn al naar het Grondwettelijk Hof gestapt omdat de nieuwe GAS-wet volgens hen indruist tegen het Kinderrechtenverdrag en het Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Ondertussen blijven verdedigers van de GAS-wet benadrukken dat de boetes in wezen niet meer dan een stok achter de deur zijn: een sanctie die pas uit de kast wordt gehaald als preventie en sensibilisering hebben gefaald. ‘Zo zou het toch moeten zijn’, zegt professor Frankie Schram van het Instituut voor de Overheid van de KU Leuven. ‘Als er in een gemeente een probleem is, moet men dat in eerste instantie onderzoeken en bekijken wat eraan kan worden gedaan. Als bewoners klagen over rondhangende jongeren, moet er eerst met alle betrokkenen worden gepraat en kan men dan bijvoorbeeld besluiten om een pleintje aan te leggen waar die jongeren wel terechtkunnen. Maar soms is het welletjes: als mensen echt niet willen luisteren, moet je een vuist maken. Een GAS-boete is dan een goed middel om hen op hun sociaal onaanvaardbare gedrag wijzen. In de opvoeding van kinderen stel je toch ook grenzen?’

Snel en krachtig

Op dit moment zijn de meeste gemeenten zich dus druk aan het voorbereiden op de nieuwe wet. ‘Dat zorgt vaak voor een heel positieve dynamiek’, zegt Tom De Schepper. ‘Gemeentebesturen moeten het advies vragen van de plaatselijke jeugdraad en dat leidt vaak tot een heel opbouwend debat. Sommige consulteren zelfs nog andere raden omdat ze weten hoe belangrijk een breed draagvlak is.’

Op heel wat plaatsen, zoals in Mechelen, blijkt het bestuur ook van de gelegenheid gebruik te willen maken om oubollige of al te ridicule bepalingen uit het politiereglement te schrappen. ‘Vaak volstaat het om inbreuken beter te omschrijven zodat ze niet meer voor interpretatie vatbaar zijn’, zegt Tom De Schepper. ‘Als het bijvoorbeeld verboden is om de doorgang voor anderen te versperren, betekent dat dan ook dat je niet op de trappen van een kerk mag zitten? Over zulke dingen mag geen onduidelijkheid bestaan.’ Maar klaarheid alleen zal wellicht niet volstaan om tegenstanders met de GAS-wet te verzoenen. ‘Het is ook cruciaal dat een gemeente alleen Gemeentelijke Administratieve Sancties vastlegt voor problemen die zich daar daadwerkelijk voordoen’, zegt Frankie Schram. ‘In Antwerpen worden de mensen bijvoorbeeld met andere vormen van overlast geconfronteerd dan pakweg in Zonhoven. Jammer genoeg hebben sommige gemeenten een sanctie bedacht voor álle problemen die op een dag mogelijk zouden kunnen opduiken. Eng vind ik dat.’

In elk geval zijn veel lokale bestuurders de voorbije maanden geschrokken van alle mediastormpjes. De vraag is nu of ze het daardoor wat rustiger aan zullen doen met hun Gemeentelijke Administratieve Sancties. ‘Ik denk dat veel ambtenaren die boetes het liefst alleen zouden gebruiken als stok achter de deur om reële problemen aan te pakken’, zegt Frankie Schram. ‘Maar wat politici daarvan vinden, is weer een andere zaak. Veel van hun kiezers ergeren zich mateloos aan allerlei vormen van overlast en dus hebben politici de neiging om snel en krachtig te reageren. Ik ben dus benieuwd wat ze er de komende maanden van zullen maken. Op zich is dit een fantastisch moment om de zaken met gezond verstand te regelen: het duurt nog bijna vijf jaar voor de volgende gemeenteraadsverkiezingen.’ Maar de Vlaamse en federale verkiezingen van volgend jaar zouden wel eens roet in het eten kunnen gooien. Tientallen burgemeesters en schepenen zullen ook dan de stemmen van hun overlastgevoelige inwoners nodig hebben.

DOOR ANN PEUTEMAN

‘Sommige gemeenten hebben een sanctie bedacht voor álle problemen die op een dag mogelijk zouden kunnen opduiken. Eng vind ik dat.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content