Het lijken wel echte bankiers: grijs, stijfjes in het pak, een beetje saai op het eerste gezicht en toch ook idealisten. Noem ze zakelijke wereldverbeteraars. We hebben het over Yves Mathieu, Yvan Pirenne en Dirk Coeckelbergh. Samen vormen zij het directiecomité van New B, de nieuwe coöperatieve bank die in de loop van 2015 van start zou moeten gaan. Ze praten voor het eerst over hun concrete plannen.

Ze zijn op zoek naar geld, veel geld: tussen 50 en 70 miljoen euro om van start te gaan. En niet één van hun grijze haren dat eraan twijfelt dat het hen nog zal lukken ook. Op het einde van het interview zegt Dirk Coeckelbergh dat ze begonnen zijn met het afvinken van een lijst van 85 vermogende Belgen. ‘Gisteren waren we nog bij een rijke industrieel die heel positief staat tegenover ons initiatief en overweegt om het personeel, op zijn kosten, coöperant te maken van New B.’ Ook enkele buitenlandse investeerders en financiële instellingen tonen belangstelling.

Het fenomeen van de coöperatieve banken is eigenlijk niet zo bekend in ons land. Nochtans is hun macht gigantisch groot. Zo zijn er in Europa 4000 coöperatieve banken met 50 miljoen leden, ongeveer 750.000 werknemers en een gemiddeld gewogen marktaandeel in Europa van 20 procent. Bekende buitenlandse voorbeelden zijn de Rabobank in Nederland, Raiffeisen in Duitsland en Desjardins in Québec. ‘Wij zijn dus geen stel naïeve idealisten die snel iets nieuws willen doen. We komen de laatste tijd geregeld bij buitenlandse collega’s over de vloer’, zegt Dirk Coeckelbergh. ‘De reacties zijn meestal: “Eindelijk gebeurt er wat in België.”‘

Hij werkt net als zijn collega Yves Mathieu als zelfstandig consultant voor New B. Jarenlang waren ze op vrij hoog niveau actief voor respectabele financiële instellingen als Bacob, Ethias en Credit Agricole. In de herfst van hun carrière kunnen ze zich dit avontuur permitteren. Yvan Pirenne is jonger. Hij was tot voor kort verantwoordelijk voor de technische kanten van het opzetten van de e-bankingactiviteiten van BNP Paribas Fortis, wereldwijd. Hij liet een flinke bedrijfsauto en twintig procent van zijn loon achter in Parijs en Brussel om voor New B te komen werken.

‘Maar dit is een ongelooflijke kans’, lacht hij uitdagend. ‘Hoe vaak krijg je de mogelijkheid om een volledig nieuw financieel IT-platform te bouwen voor een nieuwe bank? Ik heb hier zelf voor gesolliciteerd en heb er nog geen moment spijt van gehad.’

Dirk Coeckelbergh beschouwt zijn overstap naar New B als een logische stap in zijn carrière. Ik ben erg geïnteresseerd in de ethische aspecten van het bankwezen, ik ben een specialist van de non-profit en ik publiceer over vzw’s. Ik werkte altijd voor coöperatieve banken zoals het vroegere Bacob of voor semioverheidsinstellingen. Het grootste verschil met mijn vorige werkgevers is mijn loon.’ (luide lach)

Bij New B is afgesproken dat de loonspanning tussen de laagst betaalde en de hoogst betaalde werknemer niet groter mag zijn dan 1 op 5. Ter vergelijking: bij bPost bedroeg de loonspanning 1 op 23. De ceo verdiende er 23 keer meer dan de gemiddelde werknemer. Bij New B geen bonussen, geen pensioenplannen, geen bedrijfsauto’s. ‘Ik had vroeger een Mercedes CI of zoiets’, zegt Dirk Coeckelbergh. ‘Nu rij ik rond in een eenvoudige Seat. De helft kleiner. Mijn hoogste loon ooit was netto 250 procent meer dan wat ik nu verdien. Pas op, ik verdien niet slecht, maar bij New B zal de komende tien jaar niemand meer verdienen dan 200.000 euro bruto per jaar, all-in. Daar kun je nog heel goed van leven.’

‘We hebben desondanks geen probleem om mensen aan te werven’, stelt Yves Mathieu vast. ‘Integendeel, er komen meer sollicitaties binnen dan we kunnen aanwerven. Dat geldt ook voor hogere kaders.’ Plots gaat de discussie over het ‘aangepaste’ loon van Dominique Leroy, de opvolger van Didier Bellens bij Belgacom. Blijkt dat die een stuk meer zal verdienen dan de afgesproken 650.000 euro bruto per jaar.

Volgens Dirk Coeckelbergh is er een fundamenteel verschil tussen een beursgenoteerd en een niet-beursgenoteerd bedrijf. Bij een beursgenoteerd bedrijf is winstmaximalisatie de norm. ‘Wij willen net níét zo’n onderneming zijn. Wij willen niet het laatste uit onze klant of uit de markt halen. Wij willen toegevoegde waarde voor onze coöperanten creëren op een andere, duurzame en ethische manier. En dus hebben we geen meedogenloze beurswolven nodig die zeggen: “Onder het miljoen kan ik niet werken.” Onze producten zijn bovendien veel simpeler. Onze bankiers hoeven geen 27 clausules, 18 uitzonderingen en 16 sub-uitzonderingen te kunnen uitleggen aan de klant.’

Wantrouwen

Ethiek. Duurzaamheid. De hoge woorden zijn eruit. De geboorte van New B heeft alles te maken met de financiële crisis die na vijf jaar nog steeds niet helemaal is verteerd. Door hun zucht naar winst namen sommige grootbanken veel te grote risico’s en moest de overheid – en dus de belastingbetaler – bijspringen om de brokken te lijmen.

De drie bankiers van New B haasten zich om te zeggen dat de problemen uitsluitend bij de grote banken gebeurden. ‘Bij de kleine en middelgrote banken in ons land is er de afgelopen jaren niets fundamenteels misgegaan. Maar zeventig tot tachtig procent van de klanten was eigenlijk niet op de hoogte van wat de bank met hun geld deed. Daaruit is het ongenoegen en het wantrouwen tegenover de traditionele banken gegroeid.’

Hoewel de drie oprichters van New B zeggen dat de traditionele banken nu stilaan beseffen dat ze hun verkoop- en productbeleid moeten aanpassen, zijn de schaduwkanten van het bankieren volgens hen niet overal volledig verdwenen. De hoofdkantoren voeren nog steeds zware druk uit op filialen om hun klanten zo veel mogelijk dure fondsen in de maag te splitsen. Een van hen vertelt de anekdote dat hij een tijd geleden een oproep kreeg van zijn bank voor het zogenaamde Mifid-gesprek. Dat gesprek moet het risicoprofiel van de klant bepalen en leren welk soort financiële risico’s hij of zij kan verdragen.

‘Hoewel ik niet op de oproep inging, kreeg ik even later van mijn bank toch een verslag van dat niet-gevoerde gesprek. Men had mij bovendien geklasseerd in een risicogroep waarin ik niet thuishoor. Toen ik daarover bij mijn bank verhaal ging halen, kreeg ik als antwoord dat dit vaak gebeurt om de opgelegde targets te halen.’

Volgens Yves Mathieu is dat de belangrijkste reden waarom mensen naar een coöperatieve bank komen. ‘Ze zijn de risico’s van de grootbanken beu en voelen zich veiliger bij een coöperatie. ‘Onze klanten moeten ’s avonds in hun bed kunnen kruipen en zeggen: “Ik weet dat mijn geld veilig ligt bij New B.”‘

Op dit ogenblik telt New B ongeveer 44.000 coöperanten die elk twintig euro betaalden voor één aandeel in de nieuwe bank. Het doel is 100.000 leden tegen 2015. ‘We willen ook winst maken, maar niet ten koste van alles’, zegt Mathieu. ‘Wij moeten waarde creëren voor onze coöperanten die tegelijkertijd onze klanten zijn.’

Dirk Coeckelberg: ‘Er is een belangrijk verschil tussen het concept van New B en dat van andere pseudocoöperatieve banken in ons land. Meestal staat de coöperatie achter de bank, zoals bij Arco en bij KBC. Bij ons is de coöperatie de bank en geen achterliggende structuur. Dat geeft een heel andere inspraak. Bij een gewone bank gebeurt de inspraak van de aandeelhouder meestal in de vorm van een dividend. Wij zullen ook een redelijk dividend uitbetalen, maar wij praten rechtstreeks met onze coöperanten. Tijdens onze laatste algemene vergadering waren er meer dan zeshonderd aanwezigen die mee beslisten over ons budget. Bij andere banken kun je coöperant zijn en geen klant. Je kunt ook klant worden bij een bank zonder coöperant te zijn. Bij ons niet. Je moet eerst coöperant zijn en pas dan kun je klant worden.’

Wakker liggen voor uw spaargeld? De overheid geeft toch voldoende garanties? Dirk Coeckelbergh: ‘Tja. Zullen we eens terugkijken naar het dieptepunt van de crisis, toen tachtig procent van de bancaire sector in België aan de afgrond stond en toen de kredietwaardigheid van België op de helling werd gezet door de ratingbureaus? We zijn toen door het oog van de naald gekropen en ik denk dat de gemiddelde Belg dat beseft. Je bent niets met een overheidsgarantie als de vier grootste banken van het land door de mand vallen.’

‘Dat zal bij ons niet gebeuren’, verzekert Yves Mathieu. ‘We gaan geen ingewikkelde producten maken, geen risicovolle producten promoten, we gaan zelf niet investeren in aandelen, we gaan niet speculeren. We gaan bankieren zoals dat dertig jaar geleden gebeurde: eenvoudig en transparant.’

Mobiele bankiers

Wie zijn de 44.000 leden of coöperanten van New B? Volgens Mathieu zitten ze ‘in de betere sociale klasse. Het zijn mensen met een goed inkomen. Ze voelen zich geslaagd in het leven. Er zitten heel wat mensen bij die redelijk wat spaargeld hebben en die zeggen: “Wij willen daar toch wel op een andere manier mee omgaan.”‘ Het viel Dirk Coeckelbergh tijdens de laatste algemene vergadering bovendien op dat er veel personeelsleden van de traditionele banken aanwezig waren in de zaal. ‘Niet om ons in de gaten te houden, maar omdat ze achter ons project staan.’

New B wil de kosten zo laag mogelijk houden en dus komt er geen uitgebreid netwerk van kantoren. Het wordt een pure internetbank. ‘Onze bankiers worden mobiele bankiers’, zegt Yvan Pirenne. ‘De klanten hoeven niet naar ons te komen, wij gaan naar hen. Aan huis. Dat is uniek in België.’

Op de wat ongelukkig geformuleerde vraag hoe een klant zijn spaargeld kwijt kan bij New B, volgt een hilarische lachbui aan de andere kant van de tafel. Dirk Coeckelbergh: ‘Een klant ráákt zijn geld dus niet kwijt bij ons. U probeert ons erin te luizen. Dat was een grapje, hè?’

‘In principe vindt de klant bij ons alles wat hij bij een gewone bank kan vinden. Met één uitzondering. We doen niet aan financiering van pure consumptie, zoals een lening verstrekken aan iemand die een communiefeest van 8000 euro wil bekostigen, noch aan hoogrisicodragende, complexe producten of aan niet-ethische beleggingen.’

New B wil zich naar eigen zeggen ook niet profileren als de goedkoopste bank, als de Lidl van de banken. ‘Kijk naar het IJslandse Kaupthing. Die deed dat wel en bood de hoogste rente, tot… ze omviel. We gaan voor redelijke prijzen, voor duurzame prijzen.’

Een bank oprichten vanuit het niets is uiteraard niet alleen een geweldig avontuur, een natte droom voor een ondernemer, maar ook een ingewikkeld en traag proces. De overheid kijkt via de Nationale Bank en de financiële toezichthouder nauwlettend toe. Het project New B liep bovendien enige vertraging op, omdat het volgens gouverneur Luc Coene te optimistische cijfers presenteerde.

Het is cynisch, maar door de financiële crisis en het gespeculeer van enkele grootbanken is het moeilijker en ingewikkelder geworden voor nieuwkomers. Al zijn er overheden, zoals de Britse, die de regels voor nieuwkomers net hebben versoepeld om de concurrentie met de grote banken te verscherpen. Maar in België zijn de reglementaire drempels dus verhoogd. Vandaag is het hier moeilijker om een bank op te richten dan vroeger.

Volgens Dirk Coeckelbergh valt het nogal mee met de kritiek van gouverneur Coene. ‘Het gaat ons iets meer kosten denk ik, maar ik weet niet of het vertraging zal veroorzaken. Meneer Coene heeft een brief geschreven om te zeggen dat hij het project wat te optimistisch vond, op basis van een ontwerpprospectus die we hem uit beleefdheid hadden toegestuurd. Hij vond de aangroei van 30.000 tot 50.000 nieuwe coöperanten, de komende drie, vier jaar te optimistisch. Hij vond dat voor het eerste jaar niet echt een probleem, maar twijfelde of wij dat vanaf het derde jaar wel zouden volhouden.’

Luc Coene had nog andere vragen en opmerkingen, honderd en twaalf om precies te zijn. Een van de belangrijkste daarvan was de vraag naar een referentieaandeelhouder, bijvoorbeeld een andere financiële instelling of een verzekeringsmaatschappij. ‘Wij zijn het volledig met hem eens. We zoeken die actief. En dat komt in orde. We zien bijna elke dag investeerders. Er zijn partijen bij die graag met ons willen samenwerken, verzekeringsmaatschappijen bijvoorbeeld, op voorwaarde dat wij hun producten verkopen. Als wij straks met honderdduizend klanten van start gaan, betekent dat een grote commerciële slagkracht voor New B. Dat is één gigantisch kantoor met potentiële klanten.’

Een grootbank als KBC heeft zo’n 3,4 miljoen klanten. Middelgrote banken als Crelan bijna een miljoen en Argenta tegen de 800.000 klanten. New B wil volgens Dirk Coeckelbergh ‘snel in de zone van grotere spelers zitten’. Zijn collega Yves Mathieu heeft het over het tien maal tien-plan van New B. ‘We willen over tien jaar tien procent van de markt in handen hebben.’

Slechte reputatie

Dan zal New B toch iets moeten doen aan de slechte en oubollige reputatie van coöperaties in ons land. De malversaties bij de coöperatieve Groenkracht in de financiële klucht die Electrawinds heet, en de val van Arco hebben daar geen goed aan gedaan. Yves Mathieu noemt het een erfenis waarmee New B moet leven. ‘Velen zijn vergeten dat we in het verleden ook heel goede financiële coöperaties hadden zoals Cera en het Landbouwkrediet, maar die zijn opgeslorpt in grote groepen.’ Toch blijven dat volgens Dirk Coeckelbergh slechts ‘enkele marginale verschijnselen in de wereld van de coöperatieve sector. Kijk eens wat er allemaal misloopt in de wereld van de beursgenoteerde bedrijven. Er kunnen overal ongelukken gebeuren, maar bij een coöperatieve waar de winstmaximalisatie kleiner is, is ook het risico gewoon kleiner. Het is belangrijk voor bestaande en nieuwe coöperaties dat wij slagen.’

Traditionele banken zien New B liever niet komen. Sommigen beweren nu al dat ons land te veel banken heeft. Er zijn geruchten dat er enkele te koop staan en dat dit lijstje nog zal groeien. Dus vreest de sector marktaandeel te verliezen aan de nieuwkomer.

‘Anderzijds heeft maar een op de vijf Belgen een rekening bij meer dan twee banken. We voorspellen dan ook een verdere spreiding van het spaargeld. Een deel van onze strategie is om een deel van dat geld van klanten naar ons te halen. We hebben er hoegenaamd niets op tegen dat klanten voor bepaalde activiteiten bij andere banken blijven.’

En mogen de 44.000 coöperanten die elk minstens twintig euro doneerden aan New B ’s nachts gerust slapen? Waar staat hun geld nu? Dat stond grotendeels bij VDK Spaarbank en staat nu grotendeels bij Crelan. ‘We kiezen bewust voor kleinere banken, met een coöperatieve geest die voor onze achterban aanvaardbaar is.’

DOOR MICHEL VANDERSMISSEN, FOTO’S FRANKY VERDICKT

‘Mijn hoogste loon was netto 250 procent meer dan wat ik nu verdien.’ Dirk Coeckelbergh

‘De klanten hoeven niet naar ons te komen, wij gaan naar hen. Aan huis. Dat is uniek in België.’ Yvan Pirenne