Het Balkanpact belooft veel, behalve kredieten en geld. Toch is de slag om de centen al begonnen. Volgens de VS moet vooral de Europese Unie voor de kosten van de wederopbouw opdraaien.
Om meer dan één reden was de oorlog in Kosovo bijzonder. Hij werd uitgevochten hoog in de lucht en ging, zo wil het althans de officiële versie, om verheven waarden, niet om belangen. En er was meer. Samen met de eerste bommen kwam de toezegging – meestal werd ze in het Duits geformuleerd – “wir machen alles wieder ganz”. De aanvaller garandeerde bij voorbaat dat hij alles zou herstellen wat hij vernielde. Met deze innovatieve oorlogsvoering slaagde de rood-groene coalitie van Gerhard Schröder erin de pacifisten te lijmen. De groene minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer ging nog verder en stelde een stabiliteitspact voor de Balkan voor. Het ambitieuze idee kreeg onmiddellijk zoveel bijval dat het al goedgekeurd leek voor de eerste letter op papier stond. Uiteindelijk werd het een tekst van elf pagina’s en 43 punten. Het document werd donderdag in Keulen goedgekeurd en kreeg de titel “Een stabiliteitspact voor Zuidoost-Europa” mee. De schrapping van de omstreden term Balkan zegt iets over de moeilijkheidsgraad van het project.
Opmerkelijk aan het document is de veelheid van partners en de totale afwezigheid van cijfers en financiële toezeggingen. Naast de landen uit de regio – voormalig Joegoslavië, Albanië, Bulgarije, Hongarije en Roemenië – was met uitzondering van Japan en China, de fine fleur van de wereldpolitiek vertegenwoordigd. De vijftien landen van de Europese Unie, de Verenigde Staten, Rusland, maar ook het Internationaal Muntfonds, de Wereldbank, de Weu en de Navo. Ze willen zich allemaal inspannen om in die regio vrede, democratie, respect voor de mensenrechten en economische welvaart te brengen. Om die doelstellingen te bereiken, worden diverse permanente commissies ( working tables) opgericht en komt er een speciale coördinator van het pact. Niet toevallig zal die persoon door de Unie worden aangewezen, want Europa krijgt sowieso de belangrijkste taak in het geheel. “Essentieel”, aldus een Belgisch diplomaat die de onderhandelingen van nabij volgde, “is dat die landen een perspectief wordt aangeboden. Pas als ze uitzicht hebben op integratie in de internationale instellingen, zoals Unie en Navo, komt het tot een constructief gesprek met hun minderheden. Op dat punt is de evolutie in Hongarije, Slovakije en Roemenië bijzonder hoopgevend.”
Door middel van bijzondere associatieverdragen zal de Europese Unie pogen de banden met de regio aan te halen en er wordt zelfs (in artikel 20) over volledige integratie gesproken. Een datum wordt evenwel niet genoemd. In tegenstelling tot het Marshall-plan staat er in het Balkanpact niets over goedkope kredieten of financiële injecties. Daarover is iedereen bijzonder zwijgzaam, ook al omdat er vooralsnog geen duidelijkheid bestaat over de kostprijs van de heropbouw. De toekomstige voorzitter van de Europese commissie Romano Prodi deed een eerste gok: vijf jaar lang ruim 200 miljard frank. Op die eerste raming kwam tot dusver weinig commentaar, tenzij dat het waarschijnlijk om een veel hoger bedrag zal gaan. Binnenkort komt er een donor-conferentie en het laat zich aanzien dat het dan tot een gevecht over de centen komt. De Amerikaanse president Bill Clinton liet al weten dat de heropbouw vooral door Europa gefinancierd moet worden. De VS draaien voor het grootste deel van de factuur van de luchtoorlog op – tussen de 120 en 190 miljard frank – en menen bijgevolg dat ze meer dan hun plicht hebben gedaan. Dat de wederopbouw een veelvoud van de bommencampagne zal kosten, is voor hen geen punt. De democratische senator Joseph Biden formuleerde hardop wat velen in Washington denken. “Vooral de Europese Unie zal van een stabiel en welvarend Zuidoost-Europa profiteren.” Europees commissaris Hans van den Broek, verantwoordelijk voor het Balkanpact en kandidaat om Javier Solana als topman van de Navo op te volgen, wil niet te moeilijk doen tegenover de Amerikanen. Onmiddellijk na de ondertekening van het Balkanpact in Keulen verklaarde hij dat de EU ongetwijfeld de helft van de kosten zal moeten dragen. “Het lijkt me duidelijk dat we royaal in de buidel moeten tasten.”
P.G.
