Info : De auteur is publicist en werkt op het kabinet van Europees commissaris Siim Kallas (Estland).
Het meeste onheil dat de mensheid afroept over zichzelf, komt voort uit goede bedoelingen en naïviteit. Veel politieke denkers beschikken over beide eigenschappen, waardoor ze vanzelf de voorlopers van de problemen worden. Neem nu enkelen van hen aan wie Knack onlangs vroeg waarvoor we de komende 50 jaar moeten strijden. De ene is nog utopischer dan de andere. Maar niemand geeft inhoud aan het begrip dat de mensheid voorstuwt: vrijheid.
Mark Elchardus – socioloog aan de Vrije Universiteit te Brussel, huisfilosoof van de Vlaamse socialisten en topfiguur bij de socialistische ziekenfondsen – pleit voor de ‘globalisering van de verzorgingsstaat’. Om die verzorgingsstaat tot de uithoeken van Peru en India te laten reiken, is één ding nodig: meer globalisering. Maar daar zijn de socialisten niet voor. Want ze associëren globalisering met de ‘extreme vormen van liberalisme’ die Elchardus hekelt.
Volgens Elchardus zijn er twee welvaartsmodellen: het Europese sociale en het Angelsaksische model. Misschien is het Elchardus ontgaan, maar zijn ‘sociale model’ wordt overal in Europa vertimmerd, omdat het onbetaalbaar werd. Het proces van Lissabon wil Europa tegen 2010 tot ’s werelds meest dynamische economie maken. De methode: meer vrijheid, meer liberalisering. Vrijheid voor ondernemerschap, keuzevrijheid voor consumenten en vrijheid voor werknemers. Het Europese model schuift zo in de richting van zijn Angelsaksische tegenhanger.
Maar Elchardus vat dat niet. Zijn Belgische ‘sociale model’ kent een werkloosheid van 12 procent, in Brussel zelfs 20 procent. Ik wens hem dan ook veel succes met de export van zijn ideeën.
Sophie De Schaepdrijver maakt het nog bonter. Ze ziet Europa als een ‘sociaal-democratie, de christen-democratie incluis’. Kortom, een soort SP.A/ACW vormt haar leidend ideaal. Ik wens ook haar veel geluk met het Stevaerdiseren van de Verenigde Staten waar ze doceert.
De enige die vrijheid als ideaal formuleert, is Luuk van Middelaar. Ik betwijfel echter of zijn vrijheids-visie – korte rokjes bij moslima’s – mehrheits–fähig wordt in de islamitische gemeenschap.
Vrijheid is een ideaal dat Europese intellectuelen volledig uit het oog verloren. Hele generaties – van George Bernard Shaw tot Jean-Paul Sartre en Harry Mulisch – halen hun mosterd bij dictators. Zelfs SP.A-voorzitter Steve Stevaert reist naar Cuba om er president Fidel Castro te eren.
Vrijheid is een essentieel mensenrecht. De ondernemingsvrijheid zorgt voor meer welvaart dan welke planeconomie ook. De vrijheid van meningsuiting is de zuurstof voor de democratie. Die vrijheden verkeren steeds in gevaar.
Waar zijn de blanke feministen om hun islamitische zusters te beschermen? De Blijf van mijn Lijf -huizen zitten vol mishandelde moslima’s. Maar we horen ze niet. Dertig jaar na de tweede feministische golf is het credo kennelijk: eigen buik eerst. Waar zijn de intellectuelen die opkomen voor de inwoners van Zimbabwe, die hun land zien verpauperen door een despoot? Toen het om de apartheid ging, stonden ze vooraan. Maar nu zwarten andere zwarten uitbuiten, is het blijkbaar niet meer interessant.
Europese intellectuelen kunnen iets bijdragen door de herijking van het begrip vrijheid. In Europa en de derde wereld. Ze kunnen tonen dat mensenrechten gelden voor alle mensen: van Europeanen tot Afrikanen, van protestanten tot moslims. Dat economische welvaart ook voortvloeit uit vrijheid voor kleine boeren en kleine handelaren. Dat democratie de beste bescherming is tegen despoten.
Maar nee: thuis bewierookt de intelligentsia machtige zuilen, en in het buitenland dictators. En dan maar schelden op de Amerikanen, die het begrip vrijheid naar zich toe trekken. Misschien hebben die Europese intellectuelen gewoon niets meer te melden.
Derk Jan Eppink
