Hoewel op dit moment minder dan 0,1 procent van het totale spaarvolume in ons land naar ethische spaar- en beleggingsproducten vloeit, zit duurzaam beleggen sterk in de lift. Wat gebeurt er met het geld dat ik in aandelen of fondsen investeer? De bewuste belegger wil het weten.
Beleggen op een sociaal en ethisch verantwoorde manier: een contradictio in terminis? Voor velen is dat zeker zo. Geld laten investeren op de beurs leidt tot winstbejag en doet de eenzijdige geldstromen alleen maar toenemen, zo luidt het.
Stilaan is er echter een verschuiving merkbaar en leggen ook kritische spaarders een aandelenportefeuille aan. Het aantal bedrijven dat zich profileert als ethische onderneming, milieubewust, neemt almaar toe. Bovendien groeit ook het aanbod aan professioneel beheerde ethische fondsen – de Financial Times meldde onlangs zelfs een tekort aan financiële profi’s in The City met ‘groene kennis’ en een zeker sociaal engagement. Wie wil weten waar zijn geld heen gaat en of het op een verantwoorde manier wordt aangewend, heeft dus in principe een waaier aan investeringsmogelijkheden.
Welke zijn de ethische beleggingsfondsen die in ons land worden aangeboden en waar staan ze voor? Wat zijn de alternatieven? De Gids voor ethisch sparen en beleggen, uitgegeven door Netwerk Vlaanderen, zet de beginnende belegger aardig op weg.
Wie voor aandelen kiest, kan volgens het boek behalve bij de klassieke beursgenoteerde bedrijven bijvoorbeeld ook bij zogenaamde duurzame financiers terecht. Zij opteren voor hun financieringen uitdrukkelijk voor een duurzame economie en samenleving, luidt de definitie. Het geld dat ze via de aandelen inzamelen, wenden ze hoofdzakelijk aan om leningen te verstrekken. Het gaat bijvoorbeeld om Hefboom, Netwerk Vlaanderen, Triodos Bank, Alterfin… Het rendement, de kosten en het risico worden op een rijtje gezet alsook het stemrecht en de inspraak van de aandeelhouders.
De actief geëngageerde lezer krijgt bovendien een tip mee: het actieve aandeelhouderschap als actiemiddel. ‘Eens in het bezit van de aandelen, kan u van uw rechten als aandeelhouder gebruikmaken’, schrijven de auteurs. Je beschikt over de nodige informatie zodat je kritische vragen kunt stellen en op de algemene vergadering van het bedrijf resoluties kunt indienen. Zo kocht Greenpeace bijvoorbeeld aandelen van Shell, met de bedoeling een voorstel te lanceren over de oprichting van een grote fabriek voor zonne-energie. En een algemene vergadering van Barco moest worden overgedaan omdat het bedrijf weigerde op vragen over de betrokkenheid bij de wapenhandel in te gaan.
Maar voor de alternatieve belegger is er nog meer. Je kunt bijvoorbeeld aandelen kopen in een zogenaamd Memo-bedrijf, een mens- en milieuvriendelijke onderneming, niet-beursgenoteerd. Als voorbeeld halen Groffen en Weyn een ambachtelijke kaascoöperatie aan, die kiest voor kwaliteit en een geleidelijke groei. Dividenden worden niet uitgekeerd, maar opnieuw geïnvesteerd. Anders dan de andere aangehaalde ethische beleggingsvormen, levert die investering financieel niet echt veel op. Maar de aandeelhouders hebben duidelijk andere doelstellingen voor ogen.
‘Anders omgaan met geld’, het devies van Netwerk Vlaanderen vormt de focus van het boek en zal zakelijke beleggers wellicht minder aanspreken. Toch komen ook beleggers die een deel van hun investeringen ‘verantwoord’ willen aanwenden aan hun trekken. De verschillende spaarvormen – leningen en obligaties, ethische spaarrekeningen, aandelen en beleggingsfondsen – komen uitgebreid aan bod, wat een duidelijk overzicht van de markt biedt. De fiches over de fondsen omvatten zelfs hun samenstelling.
Ethisch beleggen wint aan belang, maar een actieve steun van de overheid kan de verdere ontwikkeling ervan alleen maar bevorderen, vinden de schrijvers. Daarom laten ze in het boek enkele politici aan het woord. Zo schrijft Karel De Gucht (VLD): ‘Het Vlaams regeerakkoord stelt dat (…) een meer humane, kwaliteitsvolle en duurzame economie versterkt moet worden (…). De Vlaamse regering dient dus een systeem van incentives te ontwikkelen dat ondernemingen aanmoedigt (…) een proces van auditing en certificering te starten.’
Want zoals ook de auteurs besluiten: ‘De geloofwaardigheid van ethisch sparen en beleggen staat of valt met de degelijkheid van de beleggingscriteria.’ Als de vraag naar ethische beleggingsproducten blijft stijgen, zullen promotoren zich misschien genoodzaakt zien om spaarproducten aan te bieden die ‘niet meer zijn dan een ethisch schaamlapje’. Voor bepaalde aanbieders wordt het louter window dressing. Hier is een rol voor de kritische aandeelhouder en belegger weggelegd. En voor de fondsbeheerder die gaat onderhandelen met de bedrijven waarin wordt belegd, merken de auteurs op. De Belgische fondsbeheerder neemt die actieve rol echter nog niet op zich.
Geert Groffen, Luc Weyn, ‘Gids voor ethisch sparen en beleggen’, uitgeverij Houtekiet en Netwerk Vlaanderen, 224 blz., 690 frank.
Ingrid Van Daele
