Ashwini Bhide is op dit moment een van de belangrijkste vertegenwoordigers van een nieuwe generatie vocalisten in India. Naast haar reputatie in de khyal-stijl – de gangbare vorm van de Noord-Indiase klassieke zang – maakte zij ook naam met de vertolking van bhajans, de religieuze liederen uit het hindoeïsme.
De khyal ontwikkelde zich rond de achttiende eeuw uit de veel oudere dhrupad, waarvan de soberheid en de strenge regels nauwe banden vertonen met de oude rituelen uit de hindoetempels. Noord-India onderging als gevolg van een reeks militaire invallen een sterke Perzische en Arabische invloed. En dat vertaalde zich ook muzikaal. Zo evolueerden de gereciteerde heilige teksten aan de hoven van de islamitische Moghulheersers (15de-17de eeuw) tot een klassieke Indiase muziek die louter kunstzinnige schoonheid beoogde. Onder anderen de zestiende-eeuwse vorst Akbar nam het initiatief om vooraanstaande musici – zowel moslims als Hindoes – aan zijn hof aan te stellen. Later volgden andere Moghulheersers dit voorbeeld en ontstond er een traditie waarbij musici zorgden voor het vermaak van de vorst en van zijn gasten. Improvisatie en virtuositeit kregen hierdoor een prominentere plaats toebedeeld waardoor de muziek een wereldser karakter kreeg. Zo ontwikkelde zich uit de ernstige dhrupad de meer lichtvoetige, fantasierijke khyal.
Hindoes zingen al eeuwenlang bhajans in groepsverband, ter ere van hun geliefde goden. Een vorm van overgave die bhakti wordt genoemd, een devoot opgaan in de godheid zonder veel vraagstelling. Veel klassiek geschoolde zangers hebben zich laten inspireren door deze oude tempeltraditie, en nieuwe composities gemaakt. Kirtans vormen de meest eenvoudige vorm, waarin de goddelijke naam prominent weerklinkt. De menigte antwoordt in antifonie, maar uitvoerders als Ashwini Bhide overstijgen met gemak het loutere vraag- en antwoordspel.
Met de vertolking van haar emotioneel geladen bhajans vindt Bhide veel weerklank. Op het podium creëert zij met haar rijke, heldere stem snel een rustige, aangename sfeer. Ze beheerst zowel de zachte glijdende tonen ( meeds) als de snel opeenvolgende klanken ( taans). Zo verklankt zij feilloos de râga‘s, melodische vormen die een specifiek gevoel vertolken en die de basis vormen van de improvisatie.
Ashwini Bhide, Zang uit Noord-India. Op vrijdag 15/10 om 20 u.30 in het Zuiderpershuis, Waalse Kaai 14 in Antwerpen. Tickets: 03/248.01.00.
Johan Van Acker
