De Vlaamse ambtenarij wordt transparanter, interactiever, klantgerichter en toegankelijker.
De hervorming van de Vlaamse ambtenarij zit in een stroomversnelling. Tegen 15 februari moeten alle leidende ambtenaren aan minister van Ambtenarenzaken Johan Sauwens (VU) voorstellen bezorgen om het ambtenarenapparaat in dertien beleidsdomeinen te organiseren. Ze mogen zich het hoofd breken over een waslijst met vragen. Welke maatschappelijke thema’s horen thuis in welke domeinen? Hoe verhoudt de Vlaamse overheid zich daarbij tot provincies en gemeenten? Welke Vlaamse taken kunnen worden toevertrouwd aan ‘intern en extern verzelfstandigde agentschappen’ (IVA’s en EVA’s)? Hoe kan het kluwen van advies- en overlegorganen beter worden gestructureerd?
Tegen 1 april moet minister-president Patrick Dewael (VLD) klaar zijn met decretale teksten over de agentschappen en een nieuw advies- en overlegstelsel. Voor het zomerreces mondt het huiswerk van de leidende ambtenaren uit in blauwdrukken en nadien in een globaal decreet. Daarover neemt de Vlaamse regering op het einde van het jaar een definitieve beslissing. In de loop van 2002 worden de nieuwigheden al voelbaar op het terrein. Op 1 januari 2003 is de ‘Vlaamse Copernicus’ een feit.
De Vlaamse regering zette op 19 januari het licht op groen voor dit scenario met een nieuwe nota over ‘Beter bestuurlijk beleid’. Die nota is doorspekt met hoogdravende woorden over good governance. De Vlaamse ambtenarij, wordt ’transparanter, interactiever, klantgerichter en toegankelijker’. De burger mag verwachten dat zij zorgt voor ‘rechtmatigheid, rechtsgelijkheid en rechtszekerheid’. De Vlaamse ambtenaar heeft een drievoudig handelsmerk: ‘zuinigheid, efficiëntie en effectiviteit’.
De nota borduurt voort op het paars-groen-gele regeerakkoord en op de principiële afspraken die de Vlaamse ministers in februari vorig jaar hebben gemaakt tijdens een bijzondere bijeenkomst in Leuven. Hoewel Luc Van den Bossche (SP) en Wivina Demeester (CVP) in de vorige regeerperiode internationaal hoge ogen gooiden met de prestaties van 37.000 Vlaamse ambtenaren, was het oordeel van hun opvolgers scherp.
‘Het ministerie is te hiërarchisch gestructureerd. Er is te weinig begrip tussen de twee horizontale en vijf verticale departementen.’ De zogeheten matrixstructuur, die tien jaar eerder voor het toen nieuwe Vlaamse ambtenarenapparaat was bedacht, had daarmee afgedaan. Er kwam ook onvrede bovendrijven over de autonomie van Vlaamse openbare instellingen zoals De Lijn, OVAM en andere.
Voor ‘een deugdelijk bestuur’ moest het ‘primaat van de politiek’ worden hersteld. Daartoe worden de Vlaamse bevoegdheden verdeeld over dertien ‘homogene beleidsdomeinen’, met telkens één verantwoordelijke minister. Die kan ook rekenen op een beleidsraad, waarvan de kabinetschef en enkele topambtenaren met een mandaatfunctie deel uitmaken. De uitvoering van het beleid is voor de IVA’s en de EVA’s. Maar hun ‘verzelfstandiging is allerminst synoniem met een terugtredende overheid’, zo wordt verzekerd.
WEINIG ANIMOSITEIT
Een apart hoofdstuk in de nota is gewijd aan de advies- en overlegorganen. Het zijn er te veel en ze hebben vaak een grotere vinger in de pap dan regering en parlement. Versoberen en stroomlijnen zijn de nieuwe werkwoorden. In mensentaal: er komen minder organen met duidelijkere taken en vooral, met adviezen die niet meer bindend zijn.
Opmerkelijk is de geringe animositeit over de veranderingsijver van de Vlaamse regering. Etienne De Rijck, de voormalige hoogste ambtenaar van het Vlaamse overheidsapparaat, had ernstige bedenkingen. Maar niemand luisterde. Vlaams parlementslid Dirk Holemans (Agalev) pleitte zonder veel weerklank voor een ‘warme hervorming’ met een veel actievere rol voor ambtenaren en burgers. Het scherpst kwam Vlaams parlementsvoorzitter Norbert De Batselier (SP) uit de hoek, toen hij vorige zomer tegenover ambtenaren van SP-signatuur de plannen van de Vlaamse regering bestempelde als ‘compleet onjuist, ongewenst en bovendien achterhaald’. De Batselier vermoedde een liberale machtsgreep. Dewael ontkende prompt en een oorverdovende stilte trad in.
Patrick Martens
