De markt van waardeloze aandelen mikt op kunst en kwaliteit. Dus bloeit de scriptofilie.
EEN SCRIPTOFIEL verzamelt, bestudeert of verhandelt waardeloze aandelen op beurzen, veilingen en gewoon. Zo iemand is Erik Boone (47). Wat in de rand van zijn verzameling oude munten en bankbiljetten begon, is uitgegroeid tot een voltijdse beroepsbezigheid met een internationaal kliënteel. De jaarlijkse omzet schommelt tussen de tien en de twintig miljoen frank. Hij leidt het Centrum voor Scriptophilie in Deinze, terwijl in Brussel de Belgische Vereniging voor Scriptophilie huist.
Pas vanaf 1976 ontstond er in de financiële metropolen van de wereld een commerciële markt voor vervallen waardepapieren. Maar de beleggers die in het begin van de jaren dertig na de crash van Wall Street de muren van hun kantoren met effekten dekoreerden, worden door Boone als de eerste scriptofielen beschouwd.
In normale tijden krijgen waardeloze aandelen opnieuw waarde wanneer ze er als kunstwerkjes uitzien, in zeldzame oplages en op goed papier gedrukt zijn, geschiedkundig belang hebben of een beroemde signatuur dragen. Dat zijn doorgaans roergangers van het kapitalisme, de Vanderbilts, JP Morgans en Baron Empains van deze wereld. Soms is het een sterkhouder van het socialisme (Edouard Anseele) of een kunstenaar als Marcel Duchamp. Een obligatie voor diens Roulette de Monte Carlo werd onlangs geveild voor 100.000 dollar. Een rekord.
Het gaat in hoofdzaak om oud materiaal, hoewel ook moderne effekten soms verzamelwaarde hebben : een obligatie, ontworpen door de zoon van Picasso ter financiering van een piraat-televisiestation is een kleinood, een aandeel van het Amerikaanse circus Barnum & Bailey gaat al gauw 25.000 frank. Wie z’n verzamelaarsoog op Eurotunnel of Disney liet vallen toen die aandelen tuimelden, moest vaststellen dat hij tot 900 frank extra moest betalen voor beurskosten : die worden aangerekend bij elk effekt dat lager dan 300 frank genoteerd staat.
Onervaren scriptofielen laten zich ook al eens een met gouddruk gesmukt nep-aandeel in Roll’s Royce aansmeren of een fonkelend Champagne-papier, ontrold aan de persen van de Imprimeria Fantasia.
TROOST.
Er zijn zowat vijftienduizend scriptofielen op de wereld. Ze komen bijeen in klubs en hebben een abonnement op het tijdschrift van de International Bond and Share Society met zetel in Londen. Velen zijn beurs brokers voor wie oude effekten zoiets als de ikonen van de kapitalische mytologie zijn. Met heimwee kijken ze terug op de tijd toen men aandeelbewijzen nog ècht in handen kreeg en geen computerlistings, en toen het investeren in risicodragend kapitaal nog het aureool van heldhaftigheid had.
Vlamingen staken hun geld in Russische of Etiopische spoorlijnen en zagen het nooit terug. Ze bezaten het lef van hun voorvaderen die de scheepsreizen van de Keyserlijke Indische Compagnie financierden. Kwam het schip beladen met specerijen thuis, dan deelden ze in de winst. Verdween het onder de golven, dan was een prachtige kopergravure op handgeschept papier hun enige troost.
Sommige van die pronkstukjes zijn bewaard gebleven, en er is een gerede kans dat ze al in de kollektie van Erik Boone zitten. “De mooist geïllustreerde effekten komen vaak van de minst solvabele maatschappijen, ” zegt hij met gespeelde ernst. Vijftig stuks zijn nu tentoongesteld in de KB-toren aan de Antwerpse Eiermarkt. (Tot 20 oktober, elke werkdag van 9 tot 16 uur, donderdag tot 18 uur). Aangezien Boone rekening houdt met de mogelijkheid dat iemand zeg maar een waardeloos aandeel van de Standard Oil Compagny met de handtekening van John Rockefeller als decorstuk in zijn salon wil hangen, liet hij elk effekt van een kunstig versierd passe-partout voorzien door Ronny Tanghe.
Dat is ietwat overdone, zeker als het gaat om pakweg een Obligation Hyp. Priv. van de groothandel in kleren Paris France, opgesmukt door art nouveau-kunstenaar Alphonse Mucha zelf. Wie zo eentje wil, vindt gegarandeerd Boris Becker op z’n weg, en moet meer bovenhalen dan 100.000 frank. Enig inzicht in de wet van vraag en aanbod verdient aanbeveling.
Op 22, 23 en 24 september inviteert Boone oude en nieuwe scriptofielen in Duitsland, waar ze bekend staan als Freunde Historischer Wertpapiere. In joint-venture met twee Duitse dealers organizeert hij een beurs met 270 internationale standhouders in het Kronprinzenpalais, Unter den Linden, Berlijn. Het hoogtepunt wordt een veiling met 1.276 stukken, waarvan het nummer 247 voor leken ongetwijfeld het meest verrassende is. Het is een Chinees land certificate uit 1944 van de North-East China Estate met het gelauwerde hoofd van voorzitter Mao op. Boone, die de allereerste obligatie van de Belgische Kommunistische Partij in zijn bezit heeft, kijkt er niet van op.
Hij heeft voldoende papier verzameld om te weten dat in de loop van de geschiedenis niet alleen ondernemingen, overheden of banken middels aandelen of obligaties op een rooskleurige toekomst gewed hebben : van dierentuinen en kranten tot katolieke kringen, iedereen deed mee. “De kerken zijn echt niet alleen met de opbrengst van de schaal gebouwd. ” En in de paniek die de Belgische beleggers overviel bij de Wet van Gutt in 1944, toen normale aandelen tot tweederde van hun vroegere waarde kwijtspeelden, was er een stormloop op de effekten van kloostergemeenschappen, waarvoor een achterpoortje was gebouwd.
Jan Braet
Aandeel “Energie Electrica del Mijares”, 1927 : de mooist geïllustreerde effekten zijn vaak van de minst solvabele maatschappijen.
