Lange tijd zag het er slecht, zeer slecht uit voor de AKP van premier Tayyip Erdogan. Maar kijk, zijn partij is de grote overwinnaar van de parlementsverkiezingen die op zondag 22 juli in Turkije werden gehouden.
Als je de buitenlandse commentatoren moest geloven die in Turkije neerstreken om de verkiezingen te verslaan, leek het alsof de erfenis van Atatürk de inzet van de verkiezingen was. Niet dat er de voorbije jaren geen spanningen waren tussen het seculiere establishment en de erfgenamen van de politieke islam, de regerende AK-partij van premier Tayyip Erdogan voorop. De patstelling rond de benoeming van een president (waarbij de kandidaatstelling van de religieuze AKP-minister Abdullah Gül geboycot werd) maakte dat dit voorjaar nog duidelijk.
De uitslag van de stembusgang bewijst nochtans dat de Turkse kiezers niet vinden dat de republiek gered moet worden. De AKP behaalde bijna 47% van de stemmen en scoorde hoog in alle regio’s. Dat kan alleen maar omdat de partij rekruteert in alle geledingen van de samenleving. Net zoals elders in de wereld is de burger in Turkije bezorgd om de prijs van het brood, niet om partijpolitiek. Tegelijk bewijst de uitslag dat die burger het verhaal van de elite die zegt het dichtst bij de erfenis van Atatürk te staan ongeloofwaardig vindt.
Op de crisis bij de benoeming van een nieuwe president werd aangestuurd door de oppositie. Als er iets is waar de Turken slechte herinneringen aan hebben, dan wel aan politici die crisissen veroorzaken. De betogingen waarin enkele maanden geleden werd opgeroepen om de seculiere staat te behouden, blijken nu een storm in een glas water. Ze hebben alleen het nationalisme gevoed. De uitslag geeft ook de militairen ongelijk, die in april de regering op de vingers tikten.
De AKP zal met een meerderheid regeren, maar ook de ultranationalistische MHP (14,3 %) en de partij van Atatürk, CHP (20,8 %), slaagden erin de kiesdrempel te overschrijden, al liet die laatste daarbij veel van haar pluimen. Interessant wordt de positie in het parlement van de allicht 27 onafhankelijke kandidaten, de meeste van Koerdische afkomst. Zij kunnen de AKP in cruciale dossiers steunen, en weten dat de AKP ook op een ruime aanhang bij het Koerdische deel van de bevolking kan rekenen. Zal dat volstaan om het Koerdische probleem op een constructieve manier aan te pakken? Een samenwerking tussen de AKP en de Koerdische fractie kan de relatie met de Koerdische autoriteiten in Noord-Irak verbeteren. In Wash- ington zullen ze de AKP hun succes gunnen.
Het eerste wat de nieuwe regering moet doen, is het vertrouwen in de instellingen herstellen. Het onvermogen om een president aan te duiden, luidde in Turkije de grootste constitutio- nele crisis van de voorbije tien jaar in, en het dossier ligt nog altijd op tafel. Als het aan de AKP-militanten ligt, is Abdullah Gül opnieuw kandidaat. Maar als de AKP in die kwestie een compromis zou kunnen vinden met de andere partijen, zalft ze meteen ook de militairen. De keuze van de president ligt hen na aan het hart.
Tijdens zijn overwinningstoespraak liet Erdogan alvast horen dat het EU-lidmaatschap voor Turkije een doel blijft. Erdogan ziet het proces als de meest geschikte hefboom om zijn hervormingen door te voeren. Het zou de voorstanders van Turks lidmaatschap goed uitkomen als Ankara en Brussel snel een gebaar stelden dat het hen nog altijd menens is.
Opluchting was er op de financiële markten, waar de AKP geldt als ‘goed voor de business’. De voorzitter van de Turkse werkgeversorganisatie had het over ‘een Turkije dat zijn gezicht naar het Westen keert’. Voor de zakenwereld is een AKP die alleen regeert het best mogelijke scenario. Om die reden hadden buitenlandse investeerders de Turkse verkiezingen als een risico in hun agenda aangekruist.
Dé les van deze stembusgang is dat ideologische barrières deels gesloopt zijn. In die zin zijn de verkiezingen van 2007 historisch. Turkije is een workin progress, niet in regress.
Dirk Vermeiren
