Het Forum : plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Muys, de Europese top in Nice heeft een moeizaam compromis opgeleverd over de stemmenweging in de ministerraad. België heeft zich lang verzet, maar heeft zijn slag niet thuisgehaald.
Paul Muys : We zijn met de Europese Unie beland op een kruispunt van wegen die totaal verschillende richtingen uitgaan. De grondvraag is eigenlijk : willen de Europese burgers een uitbreiding van de EU ? Ik heb daar de grootste twijfels over en veel regeringsleiders beseffen dat ze moeten opletten. Voor geen van hen zijn verkiezingen ooit echt ver weg. Zuid-Europese landen als Spanje en Portugal hebben de jongste jaren hun voordeel gedaan met Europa. In die landen was de publieke opinie de EU gunstig gezind. Maar de uitbreiding zou de subsidiestroom kunnen verdunnen, en dus ook de populariteit van de EU. Ook België staat positief tegenover de EU, omdat Brussel zijn uitstraling en een groot deel van zijn welvaart aan de aanwezigheid van de Europese instellingen dankt. Alleen weet ik niet of de gewone Belg gewonnen is voor een verdere uitbreiding, waarvan hij niet meteen de voordelen ziet en waarvan hij de nadelen vreest. Onder meer het vrije verkeer van personen, wat aanleiding tot verhoogde migratie kan geven. Dat de overheid nu al geen greep op Oost-Europese misdaadbendes heeft, is een weinig geruststellende gedachte. De sceptici van de EU, het Verenigd Koninkrijk en sommige Scandinavische landen, staan zeker niet voor een uitbreiding te juichen. En daarbovenop zien we dat bij de traditionele Europese sterkhouders plotseling demografische argumenten worden aangehaald om macht of bevoegdheden te verdedigen. Duitsland zwaait ermee naar Frankrijk, Nederland naar België. Gerhard Schröder heeft er in Nice wel geen punt van gemaakt, maar het dreigement is gelanceerd en de Fransen zijn gewaarschuwd. Het is veelzeggend als die bekommernissen de gedachten beheersen.
Ook inzake de unanimiteitsregel heeft België bakzeil gehaald.
Muys : Nice was een proef voor een paar belangrijke vragen. Willen we meer solidariteit en willen we daar ook de prijs voor betalen ? En : willen we het immobilisme, dat met meer leden alleen kan verergeren, ten koste van onze eigen autonomie doorbreken? Ik denk dat daarop noch de bevolking, noch haar politieke vertegenwoordigers, volmondig ‘ja’ antwoorden. Een top als deze moet altijd met een resultaat kunnen uitpakken, maar de verklaring van Nice zet vooral de crisis die eronder zit in de verf. Jacques Chirac mag ook dat aan de negatieve kant van zijn balansrekening noteren. Dat het vetorecht in belangrijke domeinen niet is opgegeven, is geen verrassing. Engeland zal op dat punt nooit toegeven. De Engelsen willen geen federaal Europa. Ze willen hooguit een vrijhandelszone binnen een statenbond.
Hebben ze ongelijk ?
Muys : Theoretisch wel, maar in de praktijk is hun standpunt misschien realistischer. Binnen de EU hebben we een geschiedenis van verdeeldheid en heerst er een grote diversiteit van culturen en talen. Dat kun je in kleine federale staten als Zwitserland of België oplossen, maar niet in Europa. Wat zouden de Verenigde Staten zijn zonder het cement van hun taal en van hun dollar ? Ofwel opteert iedereen voor het minimalistische standpunt van de Britten, ofwel kiest men voor een Europa met verschillende snelheden. In feite bestaat dat al, want niet iedereen heeft het akkoord van Schengen ondertekend en niet iedereen doet mee met de eenheidsmunt.
Bent u voor een referendum over die fundamentele Europese opties ? Dat voor- en tegenstanders dan maar proberen om de mensen te overtuigen.
Muys : Over onze eigen staatshervorming heeft de bevolking haar zeg ook niet gehad. Dat maakt de politici misschien te gemakzuchtig. Ze zijn verleerd om voor de EU te moeten pleiten. Vandaar dat het grote publiek er niet warm voor loopt. Dat wil, uit eigenbelang, de grote diversiteit soms liever behouden dan wegwerken. Een referendum houdt dan ook een groot risico in. De Europese gedachte is in het verleden door politieke zwaargewichten als Kohl en Mitterrand uitgedragen, maar die zijn van het toneel verdwenen. Hun opvolgers maken minder indruk en zijn gevoeliger voor de dreiging van verkiezingen. Als Tony Blair voluit voor Europa zou kiezen, geeft hij de Conservatieven gratis munitie voor de komende kiesstrijd. We zullen meer geduld moeten hebben. De voorbije vijftig jaar is al een enorme weg afgelegd, een adempauze hoeft geen ramp te zijn.
Inmiddels slaagt de EU er niet in om een gemeenschappelijke sociale politiek te voeren. Een van de aanleidingen van een indrukwekkende vakbondsbetoging.
Muys : Die demonstratie lag in de lijn van het protest dat we in Seattle en Praag hebben gezien, toen de Wereld Handels Organisatie er vergaderde. En dan heb ik het niet over de incidenten met een paar anarchisten, maar over het algemene ongenoegen omdat tal van nieuwe internationale structuren in de eerste plaats de belangen van grote multinationale bedrijven dienen. Toch is het slopen van commerciële en bureaucratische muren tussen landen in ieders voordeel. Maar daarop moet wel een grotere sociale correctie worden uitgevoerd dan nu.
De Europese landbouwministerraad heeft zich wel doortastend getoond in de strijd tegen de gekkekoeienziekte.
Muys : Ja, maar dat komt voort uit een gevoel van mislukking omdat vroegere maatregelen, hoe radicaal ook, niet hebben volstaan. Medici geven toe dat ze geen controle op de gevolgen van BSE hebben. Bij ons dacht men afdoende te hebben ingegrepen door de gevaarlijke delen van de runderen uit de voedselketen te weren, maar ook dat is niet genoeg geweest. Zonder zich goed van de risico’s bewust te zijn, heeft men dieren tot kannibalisme verplicht en zo de aanzet gegeven van wat tot een catastrofe zou kunnen uitgroeien. Door de lange incubatietijd van Creutzfeldt-Jakob heeft men geen idee of er 250 dan wel 250.000 slachtoffers zullen zijn.
De Britten hebben bij het uitbreken van de gekkekoeienziekte draconische maatregelen genomen, maar die werden in de export minder streng toegepast. BSE heeft overigens de meest vreemde vertakkingen. Er zijn zelfs prionen van besmette runderen in de cosmetica terechtgekomen. Waardoor het eerste slachtoffer van Creutzfeldt-Jakob in Duitsland een bodybuilder was, die zijn torso en spieren een extra kleurtje had willen geven. Ook in de Verenigde Staten en Canada, die strenge voorwaarden hebben ingebouwd, is men lang niet meer zo zeker dat hun vee de dans ontspringt. Een bijkomende moeilijkheid is dat de meeste koeien geslacht worden voor men kan vaststellen of ze BSE hebben. Hopelijk kunnen vernieuwde testen dat in de toekomst sneller detecteren.
Laten we een sprongetje maken naar de binnenlandse politiek. In Antwerpen is men het over de coalitie eens geworden. Nu nog een programma.
Muys : Die coalitiebesprekingen hebben geen goede indruk gemaakt. Toegegeven : je kunt moeilijk over een programma gaan discussiëren als je niet weet welke bevoegdheid je zal hebben en of je wel in de meerderheid zal zitten. Het is niet onlogisch om eerst ‘de postjes te verdelen’. Maar voor de perceptie bij het publiek zijn die onderhandelingen een kwalijke zaak geweest. Een ticket naar de ondergang bij de volgende verkiezingen. Want door de manier waarop ze totstandkwam, geeft de Antwerpenaar al weinig krediet aan de coalitie. En de ergernis die al zovelen naar het Blok heeft gedreven, zal de komende jaren enkel toenemen door enkele grote infrastructuurwerken en door de toevloed van al dan niet illegale Oost-Europeanen. Als ze niet snel zichtbare resultaten behaalt in de strijd tegen de criminaliteit en de stadsvervuiling, zal de meerderheid over zes jaar opnieuw een dreun krijgen. En alle winst daarvan gaat naar het Vlaams Blok. Ik kan Agalev enkel aanraden voor de oppositie te kiezen. Dat de meerderheid dan te klein is, vind ik geen argument. Meerderheid is meerderheid. Om de afwezigheid van zieke of uithuizige raadsleden op te vangen, moet men maar stemafspraken maken. En Agalev moet vanuit de oppositie maar in eer en geweten uitmaken met welke voorstellen het akkoord kan gaan. Liever een krappe, dan een ruimere maar te bonte meerderheid.
De regering kampt met tal van sluimerende interne controverses. Rond stemrecht voor migranten, asielbeleid, de hervorming van politie en justitie, het gebruik van cannabis.
Muys : Voor die eenheidspolitie hou ik mijn hart vast. De datum waarop ze operationeel wordt, is dichtbij en op het terrein lijkt men niet klaar. Ik vrees dat men in deze kwestie een overhaaste beslissing heeft genomen, opgejaagd door de druk van de publieke opinie of van wat de media als dusdanig bestempelden. De bevolking vraagt geen eenheidspolitie, ze vraagt een goed functionerende politie. Dat kan ook met twee afzonderlijke korpsen.
Inzake cannabisgebruik heeft vooral Agalev voor verwarring gezorgd. Het idee van Frans Lozie om alle drugs te legaliseren, was ronduit dom. Zoiets lanceer je niet, wetende over welke delicate en bovendien internationaal vertakte materie het gaat. Misschien heeft hij zich in het kader van het een of andere symposium te voortvarend uitgedrukt, maar hij heeft er zijn partij niet bepaald mee geholpen. Het al dan niet legaliseren van een beperkt cannabisgebruik lijkt me voor het uittekenen van een verantwoord antidrugsbeleid niet echt een prioriteit. Het zou me verbazen, mochten er nog mensen voor het bezit van vijf gram softdrugs worden vervolgd. Laten we het maar bij dit gedoogbeleid houden, in plaats van verkeerde signalen uit te zenden door het expliciet uit het strafrecht te halen.
De regering heeft dezer dagen inderdaad een paar moeilijke brokken op haar bord, maar dat zit in deze coalitie ingebakken. In de eerste maanden heerste er een vrij groot enthousiasme over het nieuwe van de paarse formule, maar dat kan niet verdoezelen hoezeer deze regering ideologisch verdeeld is. Ook Verhofstadt zal dus rond gevoelige thema’s ingenieuze compromissen moeten brouwen. Geen enkele Belgische premier ontsnapt aan die plicht.
In Keerbergen is Kris Borms overleden, een ex-collega van u en ex-hoofdredacteur van de VRT-nieuwsdienst.
Muys : Een gedreven vakman en een doorbijter die ten koste van zijn eigen welzijn en gezondheid voor zijn zaak vocht. Maar met zijn beleid was ik het niet eens. Hij liep vooruit op de opdracht die de politiek jaren later officieel aan de VRT-nieuwsdienst heeft gegeven en die ik niet kan onderschrijven. Met name over Panorama, een programma waaraan ik mijn hart en ziel heb gewijd, kregen Borms en ik het met elkaar aan de stok. Panorama was jarenlang een van de paradepaardjes van de BRT. Wij kaapten heel wat onderscheidingen weg en haalden ondanks de vaak moeilijke onderwerpen vrij hoge kijkcijfers. Mede dankzij een voor die tijd goed uitgekiende programmatie in het zendschema, maar het toonde toch aan dat een televisienieuwsredactie hoger mag mikken dan wat de VRT op dit moment doet. Borms heeft Panorama vleugellam gemaakt en heeft de trend ingezet om het nieuws vlotter en makkelijker verteerbaar te maken. Steeds meer nieuwsuitzendingen ook om allerlei kijkers op hun wenken te bedienen en om zo kort mogelijk op de bal te zitten. Maar dat leidt te vaak tot een uitholling van de berichtgeving, die zowel in woord als in beeld jachtig en onzorgvuldig wordt. Een spijtige evolutie die wordt gestimuleerd door de eis van de overheid om een vooropgesteld aantal kijkers te bereiken, een norm die men nu ook al aan Radio Klara oplegt. Het verplicht radio- en televisiemakers om zich naar de smaak van de grote massa te plooien, wat niet altijd te verenigen is met de culturele opdracht die een openbare omroep zou moeten vervullen. Het hoeft allemaal niet zo makkelijk, vlot en flitsend te zijn. Het publiek heeft recht op betere programma’s, waarvoor meer research is gedaan en waaraan meer tijd is besteed. Ook op het wat overroepen Canvas. Ik kan me wel in de kritiek van Miel Dekeyser vinden, of verleidt mijn leeftijd mij nu tot oudemannengezeur ?
Paul Muys is woordvoerder van Europabio en is ex-journalist.
PAUL MUYS
Koen Meulenaere
