Turkije wil Aya Sofia islamiseren

De Aya Sofia is nog maar 10 jaar een museum. © THINKSTOCK
Dirk Vermeiren Parlementair medewerker N-VA en voormalig Turkije-correspondent

Premier Tayyip Erdogan ziet er geen graten in de islam een belangrijke plaats te gunnen in het dagelijkse Turkse leven. Nu dreigt ook de wereldberoemde Aya Sofia eraan te moeten geloven.

Het magazine Skylife van Turkish Airlines publiceerde in augustus een artikel met de titel ‘The Haghia Sophia, the sultans’ mosque’. In dat artikel betogen enkele Turkse academici dat het bouwwerk haar museumstatus moet inruilen voor dat van een moskee. De Aya Sofia wordt door hen Ottomaans, dus islamitisch erfgoed genoemd. In het islamiseren van christelijk erfgoed is de regering-Erdogan niet aan haar proefstuk toe.

Flashback naar 1453. De Aya Sofia, bijna 1000 jaar al het centrum van de Grieks-orthodoxe kerk, wordt een moskee als de Ottomaanse legers Constantinopel veroveren. Christelijke symbolen worden verwijderd of bedekt, en het gebouw krijgt een mihrab, een fontein en minaretten. Eeuwenlang zullen de moslims goed zorg dragen voor het gebouw dat de Cami-i Kebir werd, de Grote Moskee van het Ottomaanse Rijk.

Flashforward naar 1923. Het Ottomaanse Rijk stort in, lang leve de republiek! Atatürk, nationale held en de eerste Turkse president, maakt in 1934 van de moskee een museum. Sindsdien is de Aya Sofia een van de drukst bezochte trekpleisters in Istanbul.

Vandaag beleeft Turkije een Ottomaans reveil. Uit haar buitenlandbeleid blijkt de regering-Erdogan haar invloedssfeer uit te willen breiden naar gebieden waarmee het ‘historische banden’ heeft. Nieuwe musea, feestdagen en publieke manifestaties, films, tv-series en documentaires, en bouwopdrachten flirten in stijl en naamgeving openlijk met ‘Ottomanie’.

Ook het christelijke erfgoed in Anatolië ontsnapt niet aan die drang naar historische recuperatie. In 2011 was de Aya Sofia van Iznik (voorheen Nicea) de eerste kerk, later museum, die moskee werd. Hetzelfde gebeurde in Trabzon, waar in de Aya Sofia sinds 28 juni opnieuw volgens de mohammedaanse rite gebeden wordt.

De Aya Sofia in Istanbul is door haar verleden en bekendheid van een andere orde. Ze kreeg de voorbije jaren enkele keren bezoek van Turkse islamisten die het gebouw als moskee opeisten. Deze fanatieke groeperingen kunnen steeds meer op de openlijke steun van de autoriteiten rekenen. Het Grieks-orthodoxe patriarchaat, dat nog altijd in Istanbul gevestigd is, ziet de bui hangen. Het patriarchaat protesteert tegen wat het een ‘eenzijdige benadering van de zaak’ noemt, en klaagt ook de publicatie van het artikel in Skylife aan.

Toen paus Benedictus in 2006 Istanbul bezocht, vreesden de autoriteiten dat hij in de Aya Sofia zou willen bidden – wat hij met de lokale imam uiteindelijk deed in de ertegenover gelegen Blauwe Moskee. Een gebed dat allicht niet gehoord werd.

Dirk Vermeiren

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content