?Ik keek letterlijk in de huizen binnen omdat ik wilde weten wat er achter de ramen gebeurde.” Voeg er de prille fascinatie voor Noordpoolexpedities aan toe, het reizen naar het verre onbekende, en het lijkt of Trees Traversier voor het beroep van psychoanalytica in de wieg is gelegd. Dat beseft ze later, wanneer ze ook haar eigen ?oedipale” factor kan wegen : een vader die stierf voor zij geboren werd. De innerlijke ontdekkingstocht aan de hand van de psychoanalyse is een reis retour maar ook voorwaarts : het herbeleven van wat je getekend heeft, het bewust worden van je eigen tekorten en conflicten is de beslissende stap in het proces van ?pak krijgen” op je leven en verlangens.
Eigenlijk is de psychoanalyse niet bedoeld om te ?genezen”, zei Jacques Lacan, één van haar leermeesters in Parijs. Veeleer gaat het om een proces van inzicht en vooral van ?voelen waar de dingen zitten”. Wie z’n incestervaring kan vertellen zonder ze opnieuw te doorvoélen, staat nog nergens. Psychoanalyse doet pijn. En dan is uiterste voorzichtigheid geboden.
Alleen iemand met een gedegen theoretische opleiding herkent de grote structuren van de geest. Een psychose van een neurose onderscheiden, bijvoorbeeld. En de analytica zal eerst zichzelf aan een professionele analyse onderworpen hebben. Zo heeft ze zelf de weg afgelegd en weet precies : zo ben ik. Op dat ogenblik moet ze in staat zijn om het kader te schetsen waarin de juiste vragen gevonden worden, waarachter zich andere vragen verbergen die allemaal geformuleerd moeten worden, tot in de kleinste details.
Aan erfelijke factoren heeft Trees Traversier geen boodschap, wél aan dingen die je al voor en kort na je geboorte tekenen : enig trauma tijdens de zwangerschap, als object ter wereld komen, moederliefde die altijd tekortschiet. Daar kunnen de kiemen van een psychose liggen.
Een therapie inleiden zonder aan de hele omgeving te raken, is niet mogelijk. ?De mooie hysteries van Freud die zijn er nog, obsessionelen zijn er ook nog,” maar in deze tijd is de psychoanalyse minder dan ooit een zaak van individu tot individu. Depressies hebben evenveel te maken met problemen uit de sociale sfeer en het werk als met fantasieën, dromen en verlangens.
Wat is er aan de hand met deze tijd ? Nooit eerder lijken er zoveel slachtoffers van incest te zijn geweest. Echtscheidingen bij de vleet, met als gevolg mensen die niet aan hun veranderde leefsituatie aangepast raken. En wie denkt beter af te zijn door z’n problemen te negeren, loopt het risico om ooit het diepst te vallen.
Een psychoanalytica heeft geen pasklare oplossingen noch morele aanbevelingen inzake de problemen van de samenleving. Bijna integendeel, zo lijkt het. Al wie analytisch aankijkt tegen zeg maar doodstraf, abortus of euthanasie is getraind om naast zwart ook altijd wit en alle schakeringen daartussen te zien. Het psychologische denken dat alles eenduidig kan verklaren, is Trees Traversier vreemd. De mens is complex en allesbehalve logisch, weet zij. En elke wet is wel ergens beknibbelbaar, behalve : ?men doodt niet, incest kan niet”.
Toch kan er een boodschap zijn. ?Er moet veel meer gesproken worden, en vooral op een andere manier geluisterd worden,” zegt zij. Een recente cyclus waarbij jeugdrechters leerden luisteren naar kinderen, is een goed ding. De inzichten van haar vakgebied een beetje populariseren zonder ze te banaliseren, zoals Françoise Dolto in Frankrijk voorgedaan heeft, dààr wil zij nog eens haar schouders onder zetten.
J. BR.
