De ambitie van Jeff Bezos is heel eenvoudig: van Amazon.com de grootste winkelketen maken. Niet de grootste van het internet, maar de grootste in het algemeen.

Zou Jeff Bezos rustig slapen? De oprichter en grote baas van Amazon.com leeft met het mes op de keel. Enorme expansie, enorme verwachtingen, enorme druk van de investeerders. En geen frank winst, integendeel, enorme verliezen. Hoe sterker zijn on-linewinkel groeit, hoe hoger de verliezen oplopen. Afgelopen jaar sloot Amazon af met een verlies van 14 miljard frank. Dat komt neer op 38 miljoen per dag. Tenminste, als we ervan uitgaan dat je ook op zondag verlies kan lijden, want anders is het nog meer. Volgens Bezos’ voorspellingen wordt er eind dit jaar voor het eerst winst gemaakt, maar analisten noemen dat ‘heel erg optimistisch’.

En toch gaat het goed met Amazon. In de interneteconomie is snelheid namelijk heilig en tijd de duivel. Het komt er voor jonge bedrijven op aan om zo snel mogelijk een zo groot mogelijk marktaandeel te verwerven. Wie even halt houdt, loopt meteen een grote achterstand op. Die wetenschap leeft ook in het hoofd van Bezos, die op minder dan vijf jaar een wereldimperium heeft opgebouwd. Amazon stelt al meer dan 5000 mensen te werk, bouwt op verschillende plaatsen in Amerika gigantische magazijnen (elk 90.000 vierkante meter groot) om al zijn producten op te slaan en haalde afgelopen jaar een omzet van zo’n 40 miljard frank. Dat er nog geen dollar winst is gemaakt, lijkt bijkomstig. De jonge cybereconomie plant op dit moment zaadjes, de vruchten worden pas over enkele jaren geplukt. ‘Er zijn miljoenen mensen die aan ons twijfelen’, aldus Bezos, ‘maar ik probeer ze niet te overtuigen van mijn zaak.’

Waarom boeken? Niet omdat Bezos zo’n literatuurfan is. Wel omdat hij als snuggere zakenman uitdokterde dat boeken zich als geen ander product lenen tot on-lineverkoop. Want boeken zijn compact en onbreekbaar, dus makkelijk in het transport. Even belangrijk: de grote boekendistributeurs beschikken over elektronische lijsten van hun beschikbare werken. Amazon kon dus relatief makkelijk aan de slag. Het internet maakte het bovendien voor het eerst mogelijk om alle mogelijke titels aan klanten aan te bieden, wat alleen al wegens plaatsgebrek onmogelijk is in een winkel van baksteen en cement. Dat Bezos al snel zijn winkel aanvulde met cd’s, was precies om dezelfde redenen. Na de opwarmingsronde wil hij álles in zijn virtuele rekken plaatsen. Van wasmachines tot verzekeringen, van auto’s tot confituur.

WAAR GELIJKGESTEMDEN SAMENKOMEN

Bezos is ervan overtuigd dat de winkel zoals we die vandaag kennen, weldra verleden tijd zal zijn. Tenzij die winkel iets te bieden heeft wat Amazon niet heeft. Een keten als 7-Eleven zal overleven omdat ze tot laat in de avond openhoudt, Gap scoort met gezelligheid. Bezos spreekt van shoptainment: niet de koop telt, wel de koopbeleving. Het verschil verklaart hij aan de hand van een voorbeeld: we gaan graag naar de cinema, terwijl we evengoed een film uit de videotheek thuis kunnen bekijken. De koopbeleving is belangrijk, en dat maakt dat de winkels in het stadscentrum niet zullen verdwijnen. Niet al onze inkopen willen we immers doen via de computer. De traditionele kleinhandel zal echter nieuwe accenten moeten leggen om zijn klanten te behouden, zoals extra service en gezelligheid. Op het internet zullen altijd scherpere prijzen worden geboden dankzij de lage vaste kosten van de producent/verdeler, maar de prijs is niet altijd de doorslaggevende factor in ons koopgedrag.

De nieuwe winkelier, on line of off line, moet voorts een community builder worden. Een handelaar die niet gewoon koopwaar aanbiedt, maar die een gemeenschapsgevoel creëert, een plaats waar gelijkgestemde zielen graag samenkomen. Een winkel moet ook een huis van vertrouwen worden. Bezos is in dat verband redelijk trots op het feit dat hij negatieve besprekingen van boeken en cd’s durft te plaatsen, ook al blijft het de bedoeling dat hij er zoveel mogelijk verkoopt. Des te pijnlijker was het gerucht vorig jaar dat recensenten van Amazon zich lieten omkopen door uitgeverijen in ruil voor een positief stukje.

Het succes van Amazon steunt niet op één geniale inval, maar op een reeks kleine inzichten. Zoals het besef dat een internetwinkel niet helemaal virtueel kan zijn. Vandaar de immense opslagmagazijnen, die strategisch staan opgesteld in staten waar weinig taksen worden geheven en die goedkoper zijn dan een netwerk van kleine winkels in stadscentra met hoge huurprijzen.

Een ander besef: handel staat of valt met naambekendheid. Vandaar de agressieve advertentiepolitiek van Amazon op andere websites. Kortom, Bezos is slimmer dan men op basis van zijn kwajongensimago zou aannemen. Hij komt ook niet, zoals velen denken, zomaar uit de lucht gevallen. Hij werkte vier jaar bij de New Yorkse investeringsmaatschappij D.E. Shaw, die hij mee groot had gemaakt en waar hij in korte tijd was gepromoveerd tot senior vice president. In die functie onderzocht hij businessmogelijkheden op het nieuwe en veelbelovende medium internet. Dat deed hij dus zo goed, dat hij een gat in de markt ontdekte. Alleen was grote meneer Shaw daar niet meteen van overtuigd. Waarop Bezos in z’n eentje de sprong in het duister waagde. En hoe zou Shaw zich nu voelen?

LIEVER HET AVONTUUR

Toen Bezos afstudeerde, koos hij voor een job bij het piepjonge bedrijf Fitel, dat een telecommunicatienetwerk probeerde op te zetten voor bedrijven die handel drijven met elkaar. Hij kon beginnen bij Intel, Bell Labs en Andersen Consulting, maar liet die aanbiedingen links liggen. Zijn eerste ervaring met de principes van de moderne economie deed hij al enkele jaren eerder op, namelijk in een McDonald’s-restaurant waar hij tijdens de zomer als jobstudent hamburgers bakte. De organisatie van de keukenactiviteiten bij McDonald’s – efficiëntie en automatisering op klein niveau – liet een grote indruk na. Bezos’ eerste stap op weg naar een eigen onderneming: DREAM Institute (Directed REAsoning Methods), een zomerkamp voor studenten over wetenschap en literatuur. Zes jongeren schreven zich in. Onder wie Jeffs broer en zus.

Opgeven staat niet in het woordenboek van de jonge ondernemer. Toen Bezos in ’94 met zijn ambitieuze plannen naar investeerders stapte, werd hij steevast op een njet onthaald, maar hij hield vol. Bezos is altijd een strever geweest. Op school mocht hij aan het einde van het jaar de afscheidsrede houden, een eer weggelegd voor de slimste van de klas. De legende wil dat toen Bezos zich kandidaat stelde voor de eindejaarsrede, alle anderen zich terugtrokken omdat ze beseften dat ze niet tegen hem opgewassen zouden zijn geweest.

‘Het enige verschil met vroeger is dat ik in het restaurant niet meer naar de prijzen hoef te kijken’, zegt Bezos. Ondanks zijn enorme rijkdom – hij behoort al tot de vierhonderd rijkste Amerikanen – is Jeff Bezos nog steeds de guitige jongen die graag in bomen klimt. The American dream, zeg maar. En daarom heeft hij de status van een celebrity, wat hoogst ongewoon is voor een zakenman.

ONVERWOESTBARE FAMILIEBAND

Hollywood zou trouwens een vette kluif aan hem hebben, want zijn levensverhaal bevat alle ingrediënten voor een sentimenteel epos. Zijn vader liet hem en zijn moeder in de steek nog voor hij geboren was. De naam Bezos heeft hij van de man die vlak daarna zijn moeder ontmoette en meteen met haar is getrouwd. Mike Bezos was op zijn vijftiende gevlucht uit Cuba, op zoek naar een betere toekomst in de Verenigde Staten. Nadat hij zich de Engelse taal meester had gemaakt, ging hij aan de slag in een bank, om zijn universitaire studies te kunnen betalen. In die bank ontmoette hij Jackie Gise, toen enkele maanden zwanger. Bezos was achttien, Gise zeventien. Een moeilijke situatie? Jeff herinnert zich enkel dat zijn ouders veel jonger waren dan die van zijn klasgenoten, maar houdt geen bittere gevoelens over aan zijn jeugd. De familieband ten huize Bezos is naar verluidt onverwoestbaar. Sinds het succes van Amazon heeft Jeff zijn ouders trouwens al een paar keer miljardair gemaakt.

Zijn liefde voor mechanica en technologie heeft hij van zijn grootvader. Die was actief in de ontwikkeling van ruimtevaarttechnologie en werd in ’64 (het jaar dat zijn kleinzoon het levenslicht zag) benoemd tot manager van een onderzoekscentrum rond atoomenergie. Onnodig te zeggen dat Jeff als kleine jongen mateloos gefascineerd was.

Het eerste onderkomen van Amazon: de garage van Bezos’ huurwoning in een voorstad van Seattle. De ruimte werd grotendeels ingenomen door drie zware Sun SPARC-computers, eentje voor elke werknemer. Vergaderingen en meetings vonden ironisch genoeg plaats in de cafetaria van de plaatselijke Barnes & Noble-boekenwinkel. Ook daar werden de eerste contracten afgesloten.

Toen Amazon in juli ’95 officieel van start ging, volgde het succes vrijwel onmiddellijk. Na drie weken haalde het bedrijfje een omzet van 400.000 frank, in september liep er wekelijks 800.000 frank binnen. De droom van Bezos, het grootste winkelcomplex ter wereld opzetten, kreeg stilaan vorm. Een sprong in het duister of een uitzonderlijk zakenvernuft? Bezos bedacht een speciale term voor zijn ondernemerszin: minimalisatie van de spijt-factor. ‘Als ik tachtig ben, wil ik niet met spijt terugkijken op kansen die ik heb laten liggen.’

Bart Vandormael

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content