De virtuele tentoonstelling Jean de Castro, Vlaams polyfonist uit de zestiende eeuw.

ZOALS WE WETEN heeft België er een provincie bij : Vlaams-Brabant. Het Festival van Vlaanderen creëerde bij die gelegenheid in Leuven een nieuw onafhankelijk luik. Het festival kent een tweejaarlijkse cyclus. Dit jaar ligt het zwaartepunt van de programmering in de polyfone muziek, het volgende jaar in de hedendaagse muziek.

Een nieuwigheid voor ons land is de eerste virtuele tentoonstelling op Internet. Onderwerp : Jean de Castro, die bij leven de best verkopende komponist van de zestiende eeuw was en nadien volledig wegdeemsterde. Wie hem niet kent, hoeft zich niet te schamen. De tiendelige Algemene Muziekencyclopedie wijdt er slechts enkele regels aan. Zijn muziek staat zelfs nauwelijks op het repertoire van de gespecializeerde groepen.

Zijn portret is nog niet opgedoken. Er wordt verondersteld dat hij één van de drie muzikanten op het schilderij van het huwelijksfeest van de schilder Hoefnagel zou kunnen zijn. Maar welke ? De universiteit van Leuven heeft al enkele jaren een projekt rond zijn persoon lopen. Onderzoekster Saskia Willaert volgde zijn spoor van Antwerpen over Keulen naar Lyon en Düsseldorf.

“Hij heeft veel muziek geschreven. Meer dan dertig bundels. Hij is de komponist die de meeste driestemmige muziek heeft geschreven. Dat is belangrijk, want die muziek werd door de partikulieren, door de burgers in het Antwerpen van de zestiende eeuw, thuis uitgevoerd. Deze komponist heeft dan ook nooit, of nauwelijks in vast dienstverband gewerkt. Dat is ook de reden waarom hij nu vergeten is. Hij heeft slechts één keer een vaste positie gehad, in Düsseldorf bij de hertog Johann Wilhelm. Maar dat was vlug afgelopen, dat hof raakte in verval, de hertog werd krankzinnig. “

“Daarna heeft hij nog geprobeerd om aan het hof van de aartsbisschop van Keulen, Ernst van Beieren, te werken. Maar we hebben nergens in de archieven een getuigenis gevonden dat hij daar in gelukt is. Wel droeg hij daar bundels op aan politici of kooplui. Je zou hem nu een free-lancer kunnen noemen, jaren voor Mozart en Beethoven. Ofwel kende hij de markt zeer goed en schreef hij bundels waarvan hij dacht dat ze goed zouden verkopen. Ofwel kreeg hij opdrachten van rijke kooplui. “

“Je kan het niet op de kwaliteit van zijn werk steken dat we hem niet kennen. Dat de bronnen verloren zijn gegaan heeft er waarschijnlijk mee te maken. Hogere instanties, zoals de kerk en het hof, houden hun archieven bij. Terwijl er nauwelijks zoiets bestaat als een archief van een koopman. Dus over hem vonden we nauwelijks iets, maar wel over de mensen aan wie hij zijn bundels opdroeg. “

TAPIJTHANDELAAR.

“Zo verlaat hij rond 1576 Antwerpen en gaat naar Lyon. Hij schrijft in een voorwoord tot een bundel : “Ik heb Antwerpen verlaten door de grote moeilijkheden daar. En zoals vele mensen ben ik gevlucht naar het buitenland. ” We denken dat hij vluchtte voor de Spaanse Furie. Hij gaat daar steun zoeken bij een tapijthandelaar omdat hij dat jaar failliet gaat. Dat staat niet in de bundels, maar door onderzoek kom je daar dan achter.

“De grootste verrassing van ons onderzoek kenden we vorig jaar. Toen gingen we de journaals van de drukkers Plantin en Moretus onderzoeken. Die hielden elke dag een boekhouding bij. Elke dag schreven ze in wat er verkocht werd en aan wie. Daar hebben we alle muziekmateriaal uitgehaald. Per komponist hebben we opgeteld hoeveel hij verkocht, en dan bleek De Castro nummer één te staan. Nog voor Lassus. Bij Phalesius was het omgekeerd. “

“Het oorspronkelijk plan was om een tentoonstelling te maken met alleen autentieke bronnen. Met echte archiefdokumenten, niet met foto’s. We schreven naar het stadsarchief van Antwerpen en alleen voor dat archief moesten we éénvijfde van de kosten steken in verzekeringskosten. Voor de helft van ons budget konden we alle materiaal op Internet zetten. Bovendien kan er nu veel meer volk naar komen kijken, ook van buiten België want binnen enkele maanden is de tentoonstelling in het Engels te lezen. “

In de Kadoc-kapel in de Vlamingenstraat in Leuven staan er naast de tastbare tentoonstelling ook verschillende computers waarop de virtuele tentoonstelling te zien is. Daarop kan iedereen zijn eigen parcours volgen. Wie niet echt geïnteresseerd is in de komponist De Castro maar wel in de uitgeverijen, laat hem links liggen en leest alleen de zaken over Plantin of Phalesius. Of wie meer wil weten over die rijke Antwerpse handelaren voor wie hij schreef, krijgt spannende verhalen voorgeschoteld.

Een virtuele tentoonstelling is een totaal nieuw fenomeen. Sommige instanties stelden het illustratiemateriaal gratis te beschikking. Anderen vroegen boter bij de vis. De Bibliothèque National in Parijs had tot nog toe geen enkele gelijkaardige vraag binnen gekregen. Ze wissten niet wat te doen. Ze hebben de toestemming om dokumenten op Internet tentoon te stellen dan maar geweigerd.

Lukas Huybrechts

Tentoonstleling “Recevez ce mien petit labeur”, Kadoc-kapel, Vlamingenstraat 39, Leuven, van 4 tot 26 oktober. Koncert : ensemble Clément Jannequin zingt onder andere muziek van Jean de Castro in het kader van het Festival van Vlaanderen, op 4 oktober, Grote Aula, Sint-Michielsstraat, Leuven. Inlichtingen 016/20.05.40.

Adres Internet : http : //www. netpoint. be/abc/castro

Virtuele tentoonstelling Jean de Castro : een meester van de driestemmige muziek.

Pagina uit de tentoonstelling : iedereen kan zijn eigen parcours volgen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content