Mark Elchardus
Mark Elchardus Hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel

112.000 mensen wonen er, verscholen tussen andere grootstedelijke gemeenten. De naam alleen al jaagt een aantal Vlamingen de stuipen op het lijf: Schaarbeek. Meer inwoners dan Leuven, Mechelen of Namen, meer inwoners dan Hasselt en Sint-Truiden samen. Voor gemeenteraadsverkiezingen is het of te groot of te klein. Goed bestuur is op de huidige schaal moeilijk. Een eigentijdse grootstedelijke dynamiek zou betere kansen krijgen als de negentien Brusselse gemeenten tot één grootstad zouden samensmelten. Voor verbondenheid en betrokkenheid is de huidige schaal dan weer veel te groot. Mensen wonen in wijken, hebben relaties die een paar blokken ver reiken en dan uitrafelen tot abstracties.

De lijst van burgemeester Bernard Clerfayt (FDF) bespeelt dat handig. In elke wijk heeft ze wel iemand rondlopen die, naarmate de verkiezingen naderen, steeds meer inkopen doet in de buurtwinkels, met een glimlach die steeds breder wordt en een blik die steeds meer mensen probeert in te nemen. Van de vooraanstaande lijsttrekkers is Clerfayt nationaal de minst bekende. Veel bekender zijn justitieminister Laurette Onkelinx, die de PS-lijst trekt, en oud-minister Isabelle Durant, die Ecolo aanvoert; beruchter is Vlaams Belanger Johan Demol, kopman van Demol.

Onkelinx kwam naar Schaarbeek om er met een regenboogcoalitie de meerderheid van liberalen en FDF’ers te breken. Een paar dagen voor de verkiezingen liet Clerfayt – blijkbaar toen al zegezeker – een dure folder in alle bussen vallen. Vier driehoekjes konden worden opengevouwen, achter elk driehoekje ontdekte de kiezer een boodschap. Stem je op de lijst van de burgemeester, dan wordt Clerfayt burgemeester; stem je op de PS, dan krijg je Onkelinx. Dat alles is duidelijk en eerlijk, maar pas op: als je christendemocratisch of groen stemt, is de kans ook groot dat Onkelinx burgemeester wordt. De folder verwees naar het voorakkoord tussen PS, Ecolo en de christendemocraten. In 2000 waren die samen goed voor 40 % van de stemmen.

Onkelinx deed wonderen voor de PS, die klom van 12 naar 25 % van de stemmen. Maar de lijst van Clerfayt deed eveneens wonderen en ging van 30 naar 41 %. Ecolo leverde flink in. De potentiële regenboogcoalitie kwam weliswaar boven de 50 % uit, maar voor zonsondergang al had Isabelle Durant haar voorakkoord gebroken en gekozen voor FDF en de liberalen.

En wat doet Johan Demol in dat alles? Hij voerde een perfect tweetalige campagne. Uiteraard, op de 56.000 Schaarbeekse kiesgerechtigden zijn er waarschijnlijk wel wat verzuurden, racisten en fascisten, die het Front National te belachelijk vinden. De meesten van hen spreken echter Frans. Slechts 4700 kiezers hebben een Nederlandstalige identiteitskaart op zak. Als 10 % van de Franstaligen kiest voor Demol, lijkt het alsof hij 120 % van de Vlaamse kiezers achter zich kreeg. Demol, in 2000 nog goed voor 8,5 % van de stemmen, zakt nu naar 4,1 % (van 4 naar 1 zetel). Extreemrechts doet het slecht in Brussel, overal. In Brussel-stad halen Vlaams Belang en Front National samen 8,1 %, in Anderlecht 11,8 %, in Sint-Agatha-Berchem 9,3 %, in de andere gemeenten nog veel minder of niets. Brussel lijkt een politiek leefbaar samenlevingsmodel te hebben gevonden. De andere steden volgen. De woordvoerders van extreemrechts wijten het resultaat aan de uitbreiding van het stemrecht en aan de snel-Belg-wet. Inderdaad, daarvoor dienen die wetten, voor het leefbaar maken van onze democratie. Als er in Schaarbeek al veel nieuwe kiezers waren, hebben die zich massaal en verdeeld in de strijd gestort tussen de lijst van de burgemeester en de socialistische challenger, net zoals de rest van de kiezers.

MARK ELCHARDUS IS HOOGLERAAR SOCIOLOGIE AAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL.

Mark Elchardus

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content