Leif Ove Andsnes, of het orgelpunt van Schilderijen van een tentoonstelling.
Karajan, Richter, Celibidache, Andsnes. Ziedaar mijn parcours met Modest Moessorgski’s beroemdste werk Schilderijen van een tentoonstelling, en kortweg maar ook ietwat kort door de bocht ‘Schilderijententoonstelling’ genoemd.
Dirigent, pianist, nog eens een dirigent en weer een pianist.
Ik ben geen fan van Karajan, maar voor de vijftienjarige versie van mezelf viel aan hem niet te ontsnappen. Behalve een inleiding in orkestcultuur kwam met zijn lezing van Moessorgski het besef dat de tekenfilmmuziek bij De Smurfen me destijds niet toevallig bekend in de oren had geklonken. Even later leerde de liveopname van Richters recital in Sofia in 1958 me op schokkende wijze dat het hier om een pianowerk ging, en dat de orkestratie van Ravel was. De pianoversie bleek beter omdat het rafelige, essentiële avant-gardekarakter van het stuk in Ravels bad van volmaakte sonoriteit wordt afgevlakt. Al brachten wat dat betreft Celibidache en zijn Münchner Philharmoniker (EMI) me later weer aan het twijfelen: veel te lang want veel te traag, maar beter orkestspel is in deze wereld niet mogelijk.
En nu heeft EMI de lezing van Leif Ove Andsnes uitgebracht. Vergeeft u mij de nogal brede aanzet van deze mededeling, maar het is niet anders: met deze opname lijkt mijn geschiedenis met dit werk zo niet beëindigd, dan toch tot een orgelpunt gekomen. Het is immers niet mogelijk om het fundamenteel beter aan de eeuwigheid toe te vertrouwen dan Andsnes nu heeft gedaan.
Begrijp me goed: beter spélen hebben in zekere zin vele pianisten gedaan – exponenten van een schitterende traditie die in Richter is geculmineerd en na hem, door een tijdsgeest die dat soort van muziek maken niet meer kan voortbrengen, aan haar neergang is begonnen. In enkele mensen leeft vandaag dat verinnerlijkte, op franjeloze schoonheid gerichte musiceren voort. Andsnesis een van hen. Niemand wekt meer mijn dankbaarheid dan zulke mens geworden anachronismen, wierstreven zich niet beter dan met deze woorden van Glenn Gould laat samenvatten: ‘Het doel van kunst is niet het vrijmaken van een kortstondig shot adrenaline, maar veeleer de geleidelijke, levenslange opbouw van een staat van verwondering en sereniteit.’ Al valt het met die adrenaline nogal mee in Moessorgski’s partituur.
Zo, een goede reden voor een bezoek aan de platenzaak hebt u al, maar er is meer en beter: Andsnes stelt op 24 november in de Brusselse Bozar zijn samenwerking met videokunstenaar Robin Rhode in Europese première voor. Hijzelf speelt live, waarbij Rhodes intrigerende video bij het werk (deels geïnspireerd door de prenten van Viktor Hartmann, waarop Moessorgski’s origineel is gebaseerd) wordt geprojecteerd. Warm aanbevolen.
BLOG! de volledige besprekingen op blogs.knack.be/cultuur
LEIF OVE ANDSNES, SCHILDERIJEN VAN EEN TENTOONSTELLING (MODEST MOESSORGSKI), EMI 6 98360 2.
Rudy Tambuyser
