Het veel geroemde Belgische sociaal overleg verliest zijn kracht. De textielsektor hield er vorige week een staking aan over.

EEN LICHTWEGEND sociaal akkoord, zoals de textielsektor nu toch kon sluiten, had niet meer werk dan een ja en een nee moeten kosten. Toch ging er een volwassen sociaal konflikt aan vooraf. Een donkere wolk boven onderhandelingsland, die wel overwaait ? Verre van, het onweert hard in het Belgisch sociaal-ekonomisch overleg.

De sleutel van het overlegmodel is dat werkgevers mekaar niet bekonkurreren met de prijs van de loon- en arbeidsvoorwaarden van hun werknemers. Die zijn in principe in alle ondernemingen gelijk. De sterke, per bedrijfstak georganizeerde werkgeversverenigingen, met een grote representativiteit, onderhandelen daartoe over kollektieve arbeidsovereenkomsten met even representatieve vakbonden. (Al hebben die een andere motivatie : namens de groep onderhandelen, biedt meer macht dan indiviudeel). Om eigenzinnige ondernemingen, die niet wensen mee te spelen toch in de pas te laten lopen, verklaart de koning die KAO’s algemeen verbindend. En dan is, bijvoorbeeld, een loonschaal of een extra vakantiedag als het ware wettelijk.

Dwarsliggers zoals het Vlaams Ekonomisch Verbond (VEV) verzetten zich sinds altijd tegen die sektoriële “dwingelandij”. Sedert kort is ook het Verbond van Kristelijke Werkgevers (VKW) overtuigd pleitbezorger van ondernemingsgewijs sociaal overleg : de werkgever spreekt beter rechtstreeks met “zijn” werknemers loon- en arbeidsvoorwaarden af, zodat die beter zijn afgestemd op de mogelijkheden van de onderneming. VLD-voorzitter Guy Verhofstadt mag dan wel de ontmanteling prediken van het maatschappelijk middenveld waartoe werkgeversfederaties onmiskenbaar behoren ; sedert het mislukken van zijn sociaal pakt stimuleert eerste-minister Jean-Luc Dehaene (CVP), nochtans ACW’er, daadwerkelijk ondernemingsakkoorden ten koste van sektorakkoorden. Een voorbeeld : werktijdverkorting per ondernemingsakkoord mag met loonkompensatie, in uitvoering van een sektorakkoord niet.

Tot enkele jaren geleden nog was Febeltex de sterke vereniging van de werkgevers uit de textiel. In het Belgisch sociaal-ekonomisch overleg speelde ze een rol die ver het belang van de sektor overtrof op andere terreinen bleven de textielondernemingen over vele bonden en lokale verenigingen verdeeld. Maar dat gezag van “de struktuur” zakte in mekaar. Dat de ondernemers van de tweede en derde generatie langs de florerende carpet road tussen Kortrijk en Waregem zichzelf “de Texanen” gingen heten, wees al op de nieuwe tijdsgeest. Bedrijven konden wel alleen hun problemen aan, ook de sociale. Maar ook de ekonomie zelf holt de solidariteit tussen de werkgevers uit : sociale koördinatie verliest zijn belang als de konkurrent op de nieuwe internationale markten niet het buurbedrijf is, maar een uit Groot-Brittannië of Spanje.

Dat doet zich natuurlijk niet alleen in de textiel voor. De werkgevers uit de houtverwerking, verenigd in Febelhout, verlieten eind vorig jaar met slaande deuren het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), uit protest tegen het nieuw centraal akkoord. De banken gaven hun vereniging nooit veel sociaal krediet en de Vereniging van Banken verhief die machteloosheid om sociale akkoorden te sluiten tot doctrine. De chemische sektor sloot als eerste fier een werkgelegenheidsakkoord, maar krijgt het bij haar leden niet uitgevoerd. Bij de meeste andere federaties is het niet anders. In de belangrijke sociale kommissie van het VBO krijgt diplomatie minder punten dan agressiviteit.

SCHANDPAAL.

Administrateur-generaal Jan Rombouts van de dienst van kollektieve arbeidsbetrekkingen (ministerie van Tewerkstelling en Arbeid) had het waarschijnlijk bij het rechte eind met zijn klacht dat “Febeltex werkt met een verborgen agenda, waarin sociaal overleg niet meer past”. De interne verdeeldheid in de federatie leidde tot een eigen eisenbundel, waarmee ze de vakbonden te vlug af was. Daarmee kwam het KAO-overleg in een konfliktsfeer.

Een werkgever uit de sektor bekent nu deemoedig dat de vakbondsmacht is onderschat. “Wij dachten dat ten gevolge van de ekonomische krisis en de werkloosheid de ruggegraat van de vakbonden was gebroken. Toch slaagden zij er in om het gros van de werknemers in de grote en middelgrote ondernemingen op straat te krijgen. Al moesten zij daartoe wel hun gewone demagogie gebruiken. “

Verdeeldheid was er zeker, want toen Febeltex tijdens de staking een eerste kompromis van de sociaal bemiddelaar verwierp, kantten invloedrijke leden als de tapijtenfabrikant Louis Depoortere en het Lanakense Hoechst-Celanese zich publiek tegen die afwijzing. En als het ware op hetzelfde moment dat Benoît-Valère Devos, gedelegeerd bestuurder van Sofinal tot voorzitter van Febeltex werd aangesteld, verklaarde de sociale direkteur van de wergeversfederatie Michel Michiels tegenover de pers dat “Febeltex formeel afstand neemt van de ongelukkige uitspraak van Devos”. De nieuwe voorzitter had eerder sociaal bemiddelaar Annemie (Miette) Pernot bevooroordeeld en ACV-sympatisante genoemd. Iets wat in het sociaal overleg zo uitzonderlijk is, dat topambtenaar Jan Rombouts van het ministerie van Tewerkstelling en Arbeid de textielwerkgevers aan de schandpaal spijkerde.

Na een dergelijk incident, dat ongetwijfeld binnen de werkgeversvereniging nog gevolgen krijgt, moesten de werkgevers wel een tweede kompromisvoorstel van Pernot voor een KAO voor de 38.000 arbeiders en arbeidsters aanvaarden. Het geven en nemen, dat bij sociaal bemiddelaars gebruikelijk is als werkgevers en vakbonden niet meer met mekaar willen praten. De vakbonden kregen hun verlaging van de brugpensioenleeftijd, niet tot 55 jaar maar vanaf 56 jaar en alleen voor 1996, wat vierhonderd jobs voor jongeren kan vrijmaken. De werkgevers krijgen toch wat meer arbeidsflexibiliteit met een soepeler systeem voor tijdelijke werkloosheid in een paar subsektoren. En er is zelfs een loonkostenverlaging, omdat de ondernemingen volgend jaar de 0,20 procent-bijdrage aan het fonds voor sociale begeleiding niet hoeven te betalen.

De duiven bij Febeltex haalden hun slag thuis. Vele werkgevers wilden een sektorakkoord, liefst zo goedkoop mogelijk, maar toch een afgeronde KAO. En dat niet alleen om een aantal bestaande brugpensioenregelingen voort te zetten of mee te spelen in het voordeelstelsel van het globaal plan en het centraal akkoord. Zij vreesden dat zonder sektorakkoord, en in een periode van wettelijke loonblokkering, het moeilijk zou worden met sociale onderhandelingen en konflikten op ondernemingsvlak. De bedrijfstakonderhandelingen mogen dan ideologisch en ekonomisch als historie zijn afgeschreven, veel ondernemers zien er nog de laatste verdedigingslinie in tegen miserie in eigen huis.

STERKE FRANK.

Febelhout verliet het VBO uit protest tegen de verlaging van de brugpensioenleeftijd. Febeltex is daar even hard tegen gekant en nam er zelfs de staking bij. Is de textiel de volgende VBO-dissident ? De overkoepelende werkgeversvereniging aan de Brusselse Ravensteinstraat schreef inderdaad het brugpensioen op 55 jaar als een maatregel tot arbeidsherverdeling in het lopende centraal akkoord. Ze moest daar zelfs de regering een beetje voor forceren. Direkteur-generaal Wilfried Beirnaert is overtuigd van zijn groot gelijk : “Met die brugpensioenmaatregel konden wij alle eisen voor werktijdverkorting de pas afsnijden. Dat is alvast geslaagd. ” In elk geval, de werkgevers uit de houtnijverheid, die er allergisch voor waren, verlagen nu toch de brugpensioenleeftijd in hun sektorakkoord.

Net tijdens de stakingsweek had Febeltex zijn jaarvergadering en dat was een kans om de buitenwereld op andere gedachten te brengen. Direkteur-generaal Martin Van Houtte betoogde dat de sterke muntontwaarding en de devaluaties in de buurlanden aan de buitenlandse textielmarkten knagen. “We vragen aan de regering dat het harde muntbeleid, waarbij de frank tot elke prijs is verankerd aan de Duitse mark, wordt herbekeken. Het harde-frankbeleid weerspiegelt niet de ekonomische realiteit. Wij hebben de indruk dat dit beleid een puur politieke keuze is geworden, die op kosten van de ondernemingen wordt gemaakt. ” Daarmee staat de textiel niet alleen in het zwarte boekje van de sociale-topbemiddelaar Jan Rombouts, maar ook in dat van goeverneur Alfons Verplaetse van de Nationale Bank.

De nieuwe voorzitter Benoît-Valère Devos van de textielfederatie van zijn kant poogt de werkgevers te verenigingen rond het voorstel een loonkostenverlaging à la Sabena van de overheid te verkrijgen. Hij stelt het niet verkeerd voor wanneer hij de internationale konkurrentie waarin zijn sektor zich bevindt als even scherp beschrijft als die van de nationale luchtvaartmaatschappij. Waarom moet de textiel dan de 7,6 procent op de sociale bijdragen missen ? Dat kan wellicht veranderen, want de bedrijfstak heeft politiek lange armen.

In de textiel is de bui over, maar het sociaal-ekonomisch overleg blijft in de mist. Wellicht komt straks, naar Nederlands voorbeeld, de algemeen verbindende verklaring van kollektieve arbeidsovereenkomsten ter diskussie. Te weten, het einde van de bedrijfstak-akkoorden of de deregulering van het sociaal overleg.

Guido Despiegelaere

De stakingskracht is onderschat.

Febeltex-voorzitter Benoît-Valère Devos wil het “Sabena-voordeel” voor textielbedrijven.