“Faust” of de tragedie van Pessoa.

De Portugese dichter Fernando Pessoa heeft nooit een “Faust” geschreven, en zeker niet voor teater. Hij maakte wel jarenlang aantekeningen en dialoog-krabbeltjes waarin hij probeerde uit te drukken hoe kwaad hij het had met zijn bestaan, hoezeer de duivelse buitenwereld voor hem een hel was, hoe hij leed onder de saaiheid en banaliteit van het bestaan. Hij kreeg zelfs een vorm van schizofrenie en begon te schrijven vanuit vier verschillende identiteiten. Na zijn dood werden de notities in een tekst gerangschikt.

De Zwitserse regisseur Christoph Marthaler maakte voor het Schauspielhaus van Hamburg op basis van die tekst een “Faust” en gaf als ondertitel “Een subjektieve tragedie”. Het is immers zijn visie op de heel persoonlijke tragedie van Pessoa.

Door het gigantische decor van Anna Viebrock vaste medewerkster van Marthaler wordt de toeschouwer meegenomen naar een vaalwitte Portugese kroeg, met typische vloertegels met ruitmotief, honderden flessen wijn op een muurrek, een houten toog en neon-muggevallen. Aan vier kale tafeltjes zitten vier identieke mannen, een vijfde zit in een nis op een hogere verdieping. Ze zien eruit zoals Pessoa op de bekende foto’s van hem : in fantazieloos zwart pak en lange grijze regenjas, een knullig klerkbrilletje, een dito das en een deukhoed zoals elke burgerman die droeg rond de eeuwwisseling.

De mannen zitten aan tafels, noteren wat, verfrommelen hun blad, staan recht, nemen een nieuw blad, schrijven weer tot ongeveer tegelijk de punt van hun potlood breekt. Dat stramien wordt altijd weer herhaald, soms onderbroken door de komst van een vrouw. Als er geen Fado-muziek weerklinkt, debiteren ze de Pessoa-poëzie en horen we zinnen als “Slecht is het leven, slecht is het denken, en toch vrees ik met stomme schrik de dood. “

Meeslepend en dramatisch toneel is “Faust” op geen enkel moment. Wil dat ook niet zijn. Marthaler probeert met een precies geritmeerd en erg muzikaal opgebouwd ritueel de toeschouwer in een trance te brengen. Dat lukt niet echt. Zijn typische aanpak werkt minder effektief dan in “Murx”, twee jaar geleden te zien op het Brusselse Kunstenfestival. Er zit te weinig humor in de voorstelling. Je voelt wel de zwaarmoedigheid van Pessoa, maar de diepgang, luchtigheid en luciditeit waarmee hij schreef, ontbreekt.

Edward van Heer

Te zien in deSingel op 18, 19 en 20/11 om 20 uur en op 19/11 ook om 15 u.

“Faust”, een subjektieve tragedie : trance.