Aan de buitenkant van het ruimtestation Mir hangt een Belgisch instrument voor het on- derzoek van de ozonlaag. Het werkt niet en de Russen weigeren het te gaan herstellen.
MEEMET MIR, klonk het zes jaar geleden op een jubeltoon. Op het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (Bira) van Ukkel was een ploeg wetenschappers van het prestigieuze IKI, Institoet Kosmitsjekich Issljedovanii of Instituut voor Ruimteonderzoek, uit Moskou neergestreken.
Toen heerste optimisme alom. Op het ruimtestation Mir (Vrede) zou over een jaar of vijf wel wat sleet komen, maar tegen 1995 zou de betere opvolger, Mir-2, rond de aarde cirkelen. Met aan boord het project Miras, een spectrometer voor ononderbroken onderzoek van de atmosfeer en de ozonlaag. Miras is een samenstelling van de namen Mir, Ira (Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie) en Ias (Institut Belge d’Aéronmie Spatiale.)
Maar zes jaar verder halveert Rusland zijn kosmonautenploeg wegens bezuinigingen. Voormalig kosmonaut en huidig directeur van de afbladderende ruimtehaven Baikonoer, German Titov, belijdt voor westerse tv-camera’s onomwonden zijn heimwee naar de vergane Sovjetunie. Maar over Mir-2 is hij minder loslippig. Mir doet het nog altijd. En de Miras-spectrometer sinds september vorig jaar aan de buitenwand van Mir doet het niet.
Carlos Lippens van het Bira, samen met Martine de Mazières van dichtbij betrokken bij het project : ?Na een reeks succesrijke testen in augustus en september van de meeste onderdelen van het instrument, zou op 15 oktober 1995 een belangrijke calibratietest uitgevoerd worden. Die mislukte omdat kennelijk een paar belangrijke voedingsspanningen ontbraken.?
Er bestaan drie gissingen over wat er fout liep. Bij een kortsluiting voorbij de convertor is het Miras-instrument finaal onbruikbaar. Een tweede hypothese gaat ervan uit dat de convertor zelf stuk is, hoewel met dit toestel eigenlijk niets fout kan gaan. Drie, en dat hopen ze bij Bira : de voedingsspanning van het Mir-complex ligt te laag, zodat er voor het opstarten te weinig spanning is. Normaal levert Mir met zijn zonnepanelen een spanning van 28 volt, waaruit de nodige spanningen voor de instrumenten worden gehaald. Maar als Mir misschien maar zestien tot negentien volt meer levert, dan krijg je aan de uitgang van de convertor ook geen vijftien volt meer.
Bira vroeg de Russen om met de multimeter aan boord een test uit te voeren. Njet, zei Moskou. Wegens het gevaar voor een algemene kortsluiting, een begrijpelijke weigering. Dus leverde Bira een nieuw testdoosje. Dat werd in februari naar Moskou opgestuurd. Is het intussen al naar Mir verscheept ? Geen nieuws. Er zitten blijken storingen op de communicatie tussen Moskou en Brussel.
RUIMTEWANDELINGEN.
Het probleem is dat de convertor ingebouwd is in het instrument dat buiten staat. Voor de vervanging van de convertor moet het instrument terug naar binnen en gedeeltelijk gedemonteerd worden. En dan terug naar buiten, natuurlijk. Dit betekent twee EVA’s of ruimtewandelingen. Maar voor EVA’s zijn getrainde mensen nodig en geld. Verwend door de Amerikanen, praten de Russen bijna over niets anders meer dan over financiële compensaties. Zelfs een klein bijkomend testje, gevraagd door Bira, werd in januari geweigerd. In feite komen er geen Miras-tests meer zolang er geen akkoord is over de compensaties. België probeert het op dit ogenblik diplomatisch en interministrieel op te lossen.
Nu stelt Moskou zich niet helemaal tegendraads op. Op 31 januari deden de Russen dan toch zelf een test. Waarvan de kwaliteit helaas ?affreus? was, verzekeren waarnemers.
CARLOS LIPPENS : Op dit ogenblik is de situatie geblokkeerd. De Russen antwoorden niet meer op onze mail. En de gegevens die we tot nu toe hebben gekregen, zijn verward. De samenwerking met het vluchtleidingscentrum Tsoep (het nogal ?militair? gestructureerde Tsentr Oepravlenii Poliotach) verloopt stroef. Met het IKI (dat nu RKA of Russisch Agentschap voor Ruimtevaart heet) en het bedrijf RPO Energia gaat het wel goed. Maar bij het Tsoep hangen we af van de willekeur van een aantal mensen. Het contact is moeilijk, ook al wegens de taalproblemen. De meeste Russen kennen slechts gebrekkig Engels. En als je naar iemand vraagt, dan is die net met vakantie of ziek of wat dan ook. Of ze antwoorden vlakaf : we hebben geen budget om dit of dat te doen. Kortom, ze proberen er geld uit te kloppen. En dan die geheimdoenerij. Soms doen ze alsof ze je niet begrijpen en antwoorden helemaal naast de kwestie. Je hebt vaak de indruk dat ze meer weten dan ze willen zeggen.
Hoe moet het nu verder ?
LIPPENS : Je kan je niet blijven zenuwachtig maken. We hebben hier nog ander boeiend werk. We doen voort. En mocht Miras toch nog in orde komen, dan is dat meegenomen.?
KAARS.
In november van dit jaar wordt op Baikonoer Mars-96 gelanceerd. Daaraan werken meerdere landen mee. Zoals de Verenigde Staten, die instrumenten meesturen. En België, met jazeker een spectrometer van het Bira, voor onderzoek van de marsiaanse atmosfeer, onder meer naar de aanwezigheid van ozon. Die Bira-spectrometer moest al in 1994 gelanceerd zijn met Mars-94. Maar dit project werd uitgesteld en maakt nu deel uit van Mars-96. Bij Bira denken ze eraan om in de kathedraal van Moskou een kaarsje aan te steken.
Lode Willems
Het Russische ruimtestation Mir met aan boord een Belgische spectrometer die niet werkt : communicatiestoornissen tussen Brussel en Moskou.
