Heeft Marc Descheemaecker in het Fyra-dossier zijn hand overspeeld om baas van de NMBS te kunnen blijven? In de Wetstraat wordt het niet geapprecieerd dat hij het gerecht heeft gealarmeerd over de – intussen geannuleerde – aankoop van de Italiaanse hogesnelheidstrein.
De Amerikaanse headhunter Egon Zenhder moet binnenkort aan minister van Overheidsbedrijven Jean-Pascale Labille (PS) twee lijstjes voorleggen met telkens vijf namen van kandidaten die de nieuwe structuur van de spoorwegen moeten belichamen. Voor infrastructuurbeheerder Infrabel is er nauwelijks twijfel dat Luc Lallemand (met PS-label) de topman blijft. Voor vervoersmaatschappij NMBS moet het al heel raar lopen als Jannie Haek en Marc Descheemaecker niet op de shortlist zouden staan.
In de huidige drieledige structuur van de spoorwegen leidt SP.A’er Haek de NMBS Holding. Descheemaecker (met Open VLD-etiket) is de ceo van de NMBS. De animositeit tussen beide spoorbazen heeft in de voorbije jaren legendarische vormen aangenomen. Ze krijgt een verlengstuk als Labille hun twee namen aan de regering-Di Rupo voorstelt om de benoemingsknoop door te hakken.
Niet alleen ligt deze aanstelling in de weegschaal met een beslissing over andere topfuncties. Bij de NMBS wordt ze ook extra gekruid omdat Marc Descheemaecker op een wel erg opzichtige manier zijn visitekaartje heeft afgegeven om zijn mandaat als manager van het reizigersvervoer te verlengen.
Hij deed dat in twee stappen. Eind vorige maand overtuigde Descheemaecker, gewapend met vernietigende technische verslagen van de bureaus Concept Risk en Mott MacDonald, zijn raad van bestuur om de Fyra te degraderen tot een ‘rommeltrein’ en om een levering van drie V250-exemplaren door de Italiaanse constructeur AnsaldoBreda aan de NMBS op te zeggen.
Op diezelfde bestuurdersvergadering van 31 mei gaf Descheemaecker ook uitleg bij een doorlichting die het consultancybureau Ernst&Young heeft gemaakt van de aankoopprocedure in de periode 2000-2004. Op het einde van die procedure bestelden de NMBS en de Nederlandse Spoorwegen (NS) samen negentien Fyra-treinen bij AnsaldoBreda.
Op 3 juni overhandigden Descheemaecker en ook Laurence Bovy, NMBS-voorzitter en vertrouwelinge van premier Elio Di Rupo (PS), hun exemplaren van het rapport van Ernst&Young aan het Brusselse parket. Dat is een informatief onderzoek gestart. Volgens Descheemaecker is hij door zijn publieke functie bij een overheidsbedrijf wettelijk verplicht om ‘aanwijzingen van mogelijke onregelmatigheden onmiddellijk te melden’ aan het gerecht. Het rapport werd hem nochtans al op 24 mei bezorgd.
Guy Serraes
Door alle vervoersellende met de Fyra – op 9 december 2012 mocht hij van Descheemaecker als ‘een vliegtuig zonder vleugels’ de sporen op voor de treindienst tussen Brussel en Amsterdam, maar op 18 januari werd hij er alweer af gehaald – was er begrip voor de beslissing om te breken met AnsaldoBreda, ook van politieke zijde. De NS is de NMBS daarin gevolgd. Beide maatschappijen mogen de borst natmaken voor een lange juridische strijd met de Italianen.
Veel meer vragen rijzen er in de regerings-meerderheid en bij het spoor over de audit door Ernst&Young. Het parlement weet intussen dat Descheemaecker deze opdracht op 22 februari 2013 ‘in de grootste discretie’ en zonder zijn directie in te lichten aan het adviesbedrijf toekende. In de Kamer kreeg hij echter geen vragen over zijn motieven om daarbij geen andere externe experts in te schakelen.
Diverse insiders bij de spoorwegen zijn daarover niet verwonderd. Zij leggen meteen een link tussen Descheemaecker en Guy Serraes, directeur Publieke Sector bij Ernst& Young.
Als Gentenaar en adept van Guy Verhofstadt (Open VLD) heeft Serraes een reputatie bij de Vlaamse liberalen. Die heeft hij onder meer te danken aan een brokkenparcours in het Gentse schepencollege. In 2007 lag hij mee aan de basis van het ontslag van Fientje Moerman (Open VLD) uit de Vlaamse regering. Als ‘externe beleidsondersteuner’ versierde Serraes voor het bedrijfje van zijn moeder en vriendin een lucratief consultancycontract met het kabinet-Moerman. Het gerechtelijk onderzoek naar die affaire is overigens nog steeds niet helemaal afgerond. Eind vorig jaar werd ‘klokkenluider’ Rudy Aernoudt (eerst kabinetschef van Moerman, daarna onterecht ontslagen als Vlaams topambtenaar) nog verhoord als getuige.
Volgens meerdere bronnen binnen en buiten de spoorwegen was Serraes ook de man die in 2004 bij Verhofstadt (toen premier) het hardst lobbyde om Descheemaecker (toen directeur goederenvervoer/ B-Cargo) als NMBS-baas aan te stellen.
Van diens aantreden in 2005 werden Serraes en Ernst&Young daarna in elk geval niet slechter. Zo heet het bureau de ‘hofleverancier’ te zijn van directe medewerkers van Descheemaecker. In de periode 2005-2009 kreeg het bureau bovendien voor meer dan 17 miljoen euro aan adviesopdrachten door de NMBS toegeschoven. Voor de periode 2010-2012 zou het om nog eens goed 10 miljoen gaan. Dit jaar staat de teller voor Ernst&Young bij de NMBS op 2,5 miljoen euro – en er zit nog voor zeker een half miljoen euro aan consultancywerk in de pijplijn.
Tegen deze achtergrond van wederzijdse ‘vriendendiensten’ plaatsen verscheidene betrokkenen de audit van de Fyra-aankoop door Ernst& Young en zijn expert fraudeonderzoek Han Wevers in een ander daglicht.
Onbegrijpelijk
‘Waarom is er bij de NMBS alleen naar de perio-de 2000-2004 gekeken, en niet naar wat er vanaf 2005 onder Descheemaecker is gedaan om een technisch betrouwbare en veilige uitvoering door AnsaldoBreda te garanderen’, is een van de vragen. Descheemaecker zelf verwijst naar het projectmanagement dat na de contractsluiting steeds in Nederlandse handen is geweest. In maart van dit jaar vroeg hij twee keer uitleg over de werking aan de NS. Een rapport van het bureau Alvarez&Marsal, dat op 27 mei aan het auditcomité van de NS werd bezorgd, kaatst de bal terug: de NMBS nam al die tijd aan alle overleg deel en werd voortdurend per e-mail geïnformeerd over de correspondentie met AnsaldoBreda (meer dan 4000 mails).
Een samenvatting van tien bladzijden van het Ernst&Young-rapport maakt intussen niet alleen brandhout van de financië-le draagkracht en van de technische en zakelijke betrouwbaarheid van AnsaldoBreda. Het leidt het Brusselse parket haast regelrecht naar mogelijke malversaties door een ‘sub-stuurgroep’, die de aanbesteding voor de hogesnelheidstreinen op 2 april 2004 deed uitkomen bij een contract met het Italiaanse bedrijf. Het wordt niet met zoveel woorden geschreven, maar de suggestie is wel dat die sub-stuurgroep zowat alles en iedereen – de raad van bestuur en het directiecomité van de NMBS, het sturingscomité voor de aankoop – om de tuin zou hebben geleid door een gebrek aan technisch, financieel en zakelijk onderbouwde argumenten.
Voor de NS maakten twee topfiguren (Nol Döbken en Jo Kitzen) deel uit van de sub-stuurgroep. Voor de NMBS was dat de in 2007 met pensioen vertrokken directeur-generaal reizigers, Leo Pardon. En omdat die laatste een SP.A-stempel draagt, komen meteen ook de toenmalige voogdijminister van de NMBS, Johan Vande Lanotte (SP.A), en zijn kabinetschef op dat moment (Jannie Haek) in het vizier.
‘Een vuile trap van het liberale duo Descheemae-cker-Serraes naar het rode trio Pardon-Haek-Vande Lanotte’, luidt de omschrijving van een politiek zwaargewicht van een andere kleur en met veel spoorexpertise. ‘Onnodig en onbegrijpelijk. In de schoot van de regering-Di Rupo zullen ze not amused zijn. De kans wordt dan ook groot dat Descheemaecker bij de benoeming van de nieuwe NMBS-ceo een rode kaart voor zijn blauwe tackle krijgt. Ik denk zelfs dat in de liberale familie de bereidheid is afgenomen om iemand te steunen die voor dergelijke controverses zorgt.’
DOOR PATRICK MARTENS
Ernst&Young heet ‘hofleverancier’ te zijn van directe medewerkers van Descheemaecker.
