The Beatles keren terug uit de geschiedenis. Met een televisieserie, het laatste uit het archief, twee nieuwe songs en John Lennon postuum op cassette. Een wereldtoernee zit er alsnog niet in.

HET wachten op een Beatlesreünie staat geboekstaafd als de langst ingehouden adem uit de popgeschiedenis. In 1980 maakte de moord op John Lennon evenwel een abrupt einde aan alle spekulaties. Vijftien jaar later zijn de onherenigbaar gewaande overblijvers echter samen om voor het meest haalbare vervangmiddel te zorgen. De Fab Three pakken groots uit met een televisieserie, albums met onuitgegeven archiefmateriaal en twee gloednieuwe songs.

Het grootste mirakel uit dat pakket is ongetwijfeld de leadzanger op “Free as a bird”, de eerste single van de groep in een kwart eeuw. De grote terugkeer wordt namelijk ingezet met een oude opname van John Lennon op een simpele monocassette. Het is een melancholisch nummer over zijn familieleven dat hij schreef voor “The ballad of John and Yoko”, een musical waaraan hij kort voor zijn dood was begonnen.

De drie overblijvers herwerkten het nummer voorzichtig naar Beatlesmodel. Om zich op die redelijk onwaarschijnlijke heksentoer voor te bereiden, gaf Paul McCartney de anderen een verhaaltje mee. “Tijdens de opnamen van Sgt. Pepper hielden we ons voor andere mensen te zijn, ” vertelt Macca. “Het helpt wanneer je een soort van scenario in je hoofd stopt. En dus hebben we ons ingebeeld dat John had gebeld om te vragen of wij tijdens zijn vakantie een nummer wilden afwerken dat hij had laten rondslingeren. ” De konfrontatie met de man op de cassette viel al bij al goed mee. De stemming in de studio was zelfs opperbest. “Het zijn de enige studiosessies die ik heb meegemaakt waar de grappen en grollen zo goed waren dat ik de opnamen voortdurend wou uitstellen”, zegt producer Jeff Lynne.

McCartney ontkent niet dat er wat spanningen waren tussen hem en George Harrison over een paar nieuwe lijnen voor het nummer, maar die heibel duurde maar even. Het pianostuk van Lennon werd opnieuw ingespeeld en het nummer werd stevig opgevuld met allerhande versierselen. Toen de immer kurkdroge Ringo Starr het nummer voor het eerst in zijn geheel hoorde, was zijn repliek zeer kort. “Dit klinkt als die verdomde Beatles ! ” Ze bewerkten nog een tweede nummer dat in februari op single uitkomt.

ANTICLIMAX.

Het lijkt er sterk op dat The Beatles het lange wachten ruimschoots willen kompenseren. Onder de titel “The Beatles Anthology” ontvouwen ze vanaf volgende week een grootse multimediale campagne. Op maandag 19 november start de Amerikaanse televisiezender ABC met een zes uur durende serie over de groep en geeft ze de wereldpremière van de videoclip bij “Free as a bird”. Een dag later pikt de rest van de internationale beeldverstrekkers in. Bij ons verdeelt Ka2 de serie vanaf 20 november over zes opeenvolgende avonden. En binnen afzienbare tijd wordt er ook een aparte tien uur durende versie van het dokument op video uitgebracht.

Aansluitend opent EMI Records eindelijk ook de archieven van de Abbey Road Studios en start het een meervoudige cd-reeks met onuitgegeven studiomateriaal. Die dingen zijn dermate gewild dat piratenversies een aparte miljoenenindustrie hebben gegenereerd. De fanbasis blijft groot en trouw, en “The Beatles Anthology” zal de nostalgie ongetwijfeld weer fel doen oplaaien. EMI deed vorig jaar al een voorbereidende test met de rariteitenkompilatie “Live at the BBC”. De dubbelaar werd één van de snelst verkopende albums van 1994. Hij debuteerde in de Verenigde Staten op nummer 3 en kwam in Groot-Brittannië meteen binnen op de hoogste plek van de hitparade.

Het hele projekt wordt nauwlettend gevolgd en gedeeltelijk gekoördineerd door Apple Corps, het Beatlesbedrijf dat dit jaar een omzet van 100 miljoen dollar verwacht. Bedrijfsleiders Harrison, McCartney en Starr lieten zich urenlang interviewen voor de televisiedokumentaire. Het vierde direktielid, Yoko Ono, bedankte echter voor de eer. Wat jammer is, want haar herinneringen hadden ongetwijfeld voor vuurwerk kunnen zorgen. Over het gerucht dat haar aanwezigheid in de studio de split van de groep had versneld, liet ze eerder al het volgende weten. “Ik zat daar zo stil mogelijk om hen zo weinig mogelijk te storen. John wou me altijd in de buurt hebben. Zonder mij zou hij zelfs niet gegaan zijn. En dan zouden “Abbey road” of de “White album” misschien nooit gemaakt zijn. ” Straffe dingen die ze voor de camera niet wou herhalen. Vanop de eerste rij keek ze wel nauwlettend toe op het materiaal dat nu naar buiten komt.

De belangrijkste vraag die The Beatles nu nog op de lippen laten branden, is of ze ook op toernee zullen gaan. Wat velen bij voorbaat als de grootste anticlimax aller tijden bestempelen, is weinig waarschijnlijk. Er ligt wel een voorstel op tafel dat hen honderd miljoen dollar voor tien koncerten belooft, maar de heren zijn niet echt happig. “Ik vind het geen goed idee om te gaan toeren. Lennon zou een te groot gat laten op het podium, ” zegt McCartney. “Maar het blijft natuurlijk een zeer aantrekkelijk aanbod. “

PROCESSENFABRIEK.

Hoewel de loop van de geschiedenis een ultieme reünie onmogelijk heeft gemaakt, kan dit als huzarenstuk al ongeloofelijk tellen. Elk voormalig Beatleslid heeft immers jarenlang geprobeerd om zijn verleden zo krampachtig mogelijk te verbergen. “The Beatles bestaan en staan helemaal buiten mijzelf, ” liet George Harrison in een zeldzaam interview per fax weten. “Ik ben helemaal Beatle George niet. Die titel is als een hemd dat ik bij een bepaalde gelegenheid gedragen heb. Tot het einde van mijn leven zullen de mensen mij echter met dat ene hemd blijven associëren. ” Naar verluidt had Harrison aanvankelijk weinig zin om alle beelden van de Beatlemania opnieuw te bekijken. Maar zijn trots bracht hem uiteindelijk op andere ideeën. “Ik wil dat een groep als U2 dit ziet. Dan maken ze eindelijk eens kennis met een groep die echt beroemd was. “

De kleine staf van Apple Corps begon al meteen na de split van de groep materiaal voor een dokumentaire te verzamelen. Het projekt werd opgeborgen en jarenlang begraven. Ergens in de jaren tachtig werd een ruwe montage aan Steven Spielberg getoond, maar die bleek niet voor het idee gewonnen. Apple had ook niet echt tijd om zich met zulke dingen bezig te houden. Het bedrijf was ondertussen veranderd in een soort van processenfabriek. The Beatles spendeerden het gros van de jaren tachtig aan rechtszaken tegen hun platenfirma en tegen elkaar.

Met genoeg tijd en middelen voorhanden poogden ze een deel van het geld en de kontrole te rekupereren die ze tijdens de jaren zestig wegens te jong waren kwijtgespeeld. In 1989 bereikte Apple uiteindelijk een overeenkomst met EMI. Die liet ongeveer 80 miljoen dollar terugvloeien naar de heren. De partijen beloofden mekaar het leven zo aangenaam mogelijk te maken. Plotseling werd er weer over de dokumentaire gesproken. “Ik denk dat de rechtzaken daar veel mee te maken hebben, ” zegt producer Chips Chipperfield. “Ze vonden niks nieuws meer om over te bakkeleien. “

De makers van de serie interviewden het trio over een tijdspanne van drie jaar. Bij elke belangrijke stap voorwaarts kregen de protagonisten een werkkopie te zien. Ze lieten hun manschappen zweten, juichen en vooral bidden dat het projekt in extremis niet zou afgeblazen worden. “We waren er allemaal op voorbereid dat er plotseling iemand op de nutteloosheid van de hele zaak zou wijzen, ” zegt Derek Taylor, de wereldberoemde persman van Apple. Alsof die druk nog niet genoeg was, kreeg de wereldpers stilaan weet van het ding en begon ze met een intensieve telefoonparade. Taylor liet zich ontglippen dat het projekt binnenskamers de bijnaam T.T.T.F.O. kreeg. Telkens als er een journalist aan de lijn hing, was er wel iemand die de speciale kode brulde. Het staat voor “Tell them to fuck off”.

De grote kontrole en de twijfelachtige dubbelrol van Ono en The Beatles was niet echt een zegen. Schokkende revelaties of onverwachte stemmen uit het verleden zitten er niet tussen. Noch Lennons eerste vrouw Cynthia, noch diens oudste zoon Julian komen bijvoorbeeld aan het woord. Er is ook geen vertelstem omdat ze toch nooit tot een overeenkomst over de tekst zouden komen.

ELVIS.

Ondanks die schoonheidsfouten is de amusementswaarde van het geheel toch zeer groot. Er is een hoop onaangeroerd televisie- en koncertmateriaal, en Apple haalde een paar clips vanonder het stof. Zo is er de film die Linda McCartney maakte van hun laatste fotosessie, en kwamen er home movies uit Griekenland en Indië boven water die onontwikkeld gebleven waren.

Het is een redelijk ongewone toer met ervaren gidsen. “Het beviel me nogal om het hele verhaal te doen, ” zegt Harrison. “De bovenlaag van The Beatles is altijd veel groter geweest dan de onderkant en het was goed om daaraan te herinneren. ” De slijtage van het geheugen is merkbaar en onvermijdelijk. De makers hebben dat verlies echter in hun voordeel gebruikt en de konflikterende emoties en herinneringen tegen elkaar uitgespeeld. Soms wordt het zelfs hilarisch. Zich nauwelijks bewust van het historische karakter van hun samenkomst, zitten de drie heren als kleine kinderen te diskussiëren over het kleed dat Priscilla Presley droeg op de dag dat ze Elvis ontmoetten.

Het verleden is het enige wat hen nog bindt. Hun werelden liggen immers verder uit elkaar dan ooit. Ono en zoon Sean brengen binnenkort het album “Rising” uit. McCartney doet het de jongste tijd wat rustiger aan en speelt de rol van één van de rijkste mannen in Groot-Brittannië. Zijn fortuin wordt op 600 miljoen pond geraamd. Ringo Starr lacht zich door het heden en was onlangs in een Amerikaanse commercial voor Pizza Hut zelfs aan de zijde van The Monkees te zien.

Harrison werkte solo verder en zat in de Traveling Wilburys met Bob Dylan en Roy Orbison. Zijn financiën zijn lang niet meer wat ze geweest zijn. Vorig jaar verkocht hij zijn filmmaatschappij HandMade Films voor een luttele 300 miljoen frank. Het bedrijf legde een onevenwichtige aktiviteitenlijst voor met grote hits als “The Life of Brian” en komplete mislukkingen als “Shanghai Surprise”. Harrison heeft trouwens een rechtszaak geopend tegen zijn vroegere manager.

Volgens de Britse pers zal Harrison zelfs uit zijn sjieke domein in Henley-On-Thames moeten verhuizen als hij de zaak verliest. Het geeft te denken over zijn beweegredenen. In 1989 nog verspreidde hij volgende beroemde boutade. “Wat mij betreft komen The Beatles niet samen zolang John Lennon dood is. ” Vanwaar dan die plotse verandering ? Heeft hij het geld te hard nodig ? Taylor weerlegt de spekulaties, maar voegt er wel droog aan toe dat ze iets met geld hebben. “Van zodra je veel geld hebt, wil je er altijd meer. “

VERDWIJNTRUUK.

De reünie van The Beatles zal onvermijdelijk voor een hoop cynisme zorgen. Zeker vanwege de postume inbreng van Lennon. De redenen zijn ingewikkeld en velerlei. Misschien was het uit pure liefde. Misschien vonden ze het een geslaagde grap. Of misschien wou Ono alsnog iets rechtzetten. “Ik was er zeker niet verantwoordelijk voor dat The Beatles uit elkaar gegaan zijn, ” zegt ze, “maar ik was er wel bij op dat moment. Nu was ik in een positie dat ik ze weer bij elkaar kon brengen en ik wou dat allerminst verhinderen. Het was een soort van centrale rol die me door het lot werd toebedeeld. “

Er is misschien nog een andere belangrijke reden. Misschien waren The Beatles eindelijk klaar om zichzelf definitief op te heffen. Wordt de “Anthology” een nieuw begin of is het een eindpunt ? McCartney is daar zeer diplomatisch over. “Denk aan een cirkel. Het begin is ook het einde. ” Het projekt geeft de groep de kans om de kasten en de geesten leeg te schudden. “Er zijn mensen die denken dat The Beatles nu weer samen zijn en het allemaal willen overdoen, ” zegt Mark Lewisohn, auteur van “The Beatles : Recording sessions”, een boek dat McCartney de Bijbel noemt. “Maar er is een andere school die zegt dat ze al een kwart eeuw op de finale zaten te wachten. Nu hoeven ze elkaar nooit meer terug te zien als ze daar geen zin in zouden hebben. ” Het is duidelijk dat The Beatles nog altijd enige magische invloed op elkaar hebben. Maar het is ook duidelijk dat hun relatie ongelooflijk ingewikkeld kan zijn.

Er zijn enkele plaatsen waar de aanwezigheid van The Beatles nog altijd voelbaar is. Eén daarvan is Studio 2 in Abbey Road, waar de groep bijna een decennium lang heeft opgenomen. De ruimte is met zoveel eerbied bewaard dat zelfs de lucht er eigendom van The Beatles lijkt. Op de fel beschadigde parketvloer rust een versleten Hammondorgel en in de hoek staat een oude piano rechtop. De huurders zijn hier allang vertrokken. De “Anthology” kan hun volgende en laatste verdwijntruuk worden. Als ze in rook opgaan, doen ze dat in de wetenschap dat ze voor eens en altijd hun versie van het verhaal verteld hebben. En dat ze elk stuk muziek waarover ze zich niet hoeven te schamen aan de wereld hebben geschonken. En dat ze er alles aan gedaan hebben om Beatles te zijn. “Ik weet niet of je ooit iets echt begrijpt, ” zegt McCartney. “Dat is wat mij overviel bij het einde van dit projekt. Ik begrijp het allemaal nog even weinig als voordien. Maar het zit nu wel onder één dak opgeborgen. “

(c) Copyright Knack/Newsweek. Nederlandse bewerking : Jan Delvaux.

The Beatles : het verleden is het enige wat hen nog bindt.

De Fab Four bij de tee : een ongewone toer met ervaren gidsen.