Met Mark Rutte heeft Nederland voor het eerst sinds 1918 weer een liberale premier.
‘Willen wij met zijn allen gekoppeld zijn en blijven aan de beademingsmachine waarvan Geert Wilders de knoppen bedient?’ vroeg oud-premier Dries van Agt zich enige maanden geleden nog af, in een ultieme poging om de onderhandelingen over de totstandkoming van een centrumrechts minderheidskabinet, met gedoogsteun van Geert Wilders, op te blazen. Het antwoord is intussen bekend. Zes liberale en zes christendemocratische ministers flankeerden koningin Beatrix vorige week bij de presentatie van het kabinet-Rutte/Verhagen op de trappen van Huis ten Bosch. Wilders staat niet op de foto – hij is ‘de stille vennoot’ van de nieuwe regering. Of, in de woorden van zijn voormalige mentor Frits Bolkestein, ‘een soort buitenboordmotor’.
In een interview met de Volkskrant zette Wilders meteen de puntjes op de i. Hij zal zich niet blij laten maken met een dode mus: ‘Ik wil nu geen donderpreek houden, op deze heuglijke dag, maar al die ministers zouden er niet zitten zonder onze steun. Dat moeten ze zich iedere dag realiseren. Ik ga heel goed opletten. Het is en blijft een puur zakelijke deal. Wij leveren en wij krijgen. Onze steun staat of valt met het uitvoeren van de afgesproken maatregelen.’
Voor de liberale premier Mark Rutte wordt het dansen op een slap koord. Bij de samenstelling van zijn kabinet toonde hij zich alvast buitengewoon genereus tegenover zijn coalitiepartner: het CDA (Christendemocratisch Appèl) krijgt exact evenveel bewindslieden als de VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie), in weerwil van de ge-talsverhoudingen in de Tweede Kamer (21 zetels voor het CDA, 31 voor de VVD). Met die geste hoopt de premier allicht dissidentie binnen de CDA-fractie te voorkomen – ook met de gedoogsteun van Wilders’ PVV (Partij voor de Vrijheid) heeft het kabinet in de Tweede Kamer maar één zetel op overschot.
Het nieuwe kabinet telt slechts drie vrouwelijke ministers en nogal wat grijsgekuifde heren: de gemiddelde leeftijd is bijna 54. (In Haagse circuits circuleren nu al grappen over ‘de rollatorrregering’: ‘Grijs I’.) De meest opmerkelijke benoeming is allicht die van de voormalige burgemeester van Maastricht Gerd Leers tot minister van Immigratie en Asiel (het begrip Integratie komt in het vocabulaire van het nieuwe kabinet niet meer voor). Leers zal de immigratiemaatregelen uit het zogeheten gedoogakkoord moeten uitvoeren terwijl Wilders over zijn schouder meekijkt. Dat kan nog vonken geven. Leers beschuldigde Wilders in het verleden van ‘haatzaaien’ en noemde hem ‘de vleesgeworden voorman van alle ordinaire vuilspuiters op het internet’. ‘Zet de deur niet op een kier, maar wagenwijd open’, hield hij zijn toehoorders op de eerste nationale Naturalisatiedag in 2006 nog voor. ‘De laatste jaren voeren helaas ijzige termen als uitzetcentra en vluchtelingenquota de boventoon. Mijn christelijke inborst zegt me dat niemand het recht mag claimen op een eigen stukje aarde en de anderen daarvan mag buitensluiten.’
Een andere hoofdpijnportefeuille is die van Buitenlandse Zaken, voor ex-informateur Uri Rosenthal (VVD). ‘Ga het bij Al Jazeera nu maar uitleggen’, adviseert een van zijn voorgangers, de christendemocraat Ben Bot, hem. Nederland dreigt met het aantreden van het door Wilders gedoogde kabinet in een internationaal isolement terecht te komen. Je hoeft niet echt helderziend te zijn om te voorspellen dat het nieuwe kabinet zich de komende maanden van incident naar incident zal slepen. De bewindslieden waren nog maar nauwelijks beëdigd, of Geert Wilders eiste op hoge toon dat de kersverse staatssecretaris voor Volksgezondheid, Marlies Veldhuijzen van Zanten-Hyllner, die de dubbele Nederlands-Zweedse nationaliteit bezit, haar Zweedse paspoort inlevert. Rutte kan het eerste brandje al gaan blussen.
Piet Piryns
