Volgens Paul Lemmens ligt de rechtspraak in Europa onder vuur.
Paul Lemmens (Belgische rechter aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg): Critici beweren dat het EHRM het Europese asielbeleid heeft uitgehold. Dat klopt niet. De staten bepalen nog steeds wie een land binnenkomt en wie niet. Het enige wat het EHRM doet, is een aantal grenzen vaststellen. Zo treden we op wanneer het fameuze artikel 3 van het Mensenrechtenverdrag (dat een onmenselijke behandeling verbiedt, nvdr) geschonden wordt. België is al veroordeeld door het EHRM toen het asielzoekers terugstuurde naar Griekenland, omdat die mensen daar geen behoorlijke behandeling van hun asielaanvraag kregen en in mensonwaardige omstandigheden op een beslissing moesten wachten. Maar dat betekent niet dat ons land geen eigen beleid kan voeren, enkel dat het daarbij bepaalde grondrechten moet respecteren.
De voorzitter van de N-VA Bart De Wever heeft beweerd dat we een ‘gouvernement des juges’ hebben. Dat niet politici, maar rechters het beleid bepalen.
Lemmens: Je kunt vinden dat rechters de grenzen waarbinnen politici beslissingen kunnen nemen te nauw definiëren. Maar het is niet omdat je ontevreden bent met bepaalde uitspraken dat je moet zeggen dat er een gouvernement des juges is, want in België bepalen rechters het beleid niet.
De N-VA noemde de rechter in het visumdossier wereldvreemd. Is zo’n uitspraak toelaatbaar?
Lemmens: Een rechter kan alleen maar functioneren als hij het vertrouwen van de samenleving geniet. Daar moet hij in de eerste plaats zelf voor zorgen door behoorlijke beslissingen te nemen en die goed te motiveren. Maar hij heeft ook het vertrouwen nodig van de andere machten in de staat.
Je kunt kritiek hebben op bepaalde uitspraken en daartegen in beroep gaan. Maar als een uitspraak uitvoerbaar is, moet die gerespecteerd worden, ook door de overheid. Als politici rechters blijven bekritiseren, wordt het vertrouwen in de rechtsstaat ondermijnd. Zeggen dat ze wereldvreemd zijn, is misschien geen zware aanklacht, maar daardoor breng je wel de hele rechterlijke macht in diskrediet. Bovendien kunnen rechters zich niet echt verdedigen omdat ze neutraal en onafhankelijk moeten zijn én lijken.
Is dit een geïsoleerd voorval of is er meer aan de hand?
Lemmens: De rechtspraak ligt in heel Europa onder vuur. In België valt het nog mee. Maar in landen zoals Hongarije, Polen of Turkije worden rechters steeds meer verhinderd om hun werk te doen. Zelfs in Groot-Brittannië hebben de media hen onlangs op een heel persoonlijke wijze aangevallen.
We mogen niet vergeten dat rechters die onafhankelijkheid niet nodig hebben voor zichzelf, maar om de burgers te beschermen. Als burgers niet meer bij een onafhankelijke justitie terechtkunnen om hun rechten te laten beschermen, kun je de regels net zo goed afschaffen.
Tekst JELLE DEHAEN
‘Als je rechters blijft bekritiseren, ondermijn je het vertrouwen in de rechtsstaat.’
