SLEUTELROMANS ONDERHOUDEN een problematische relatie met de werkelijkheid : ze willen daar iets over zeggen en zelfs de geheimen ervan ontsluieren, maar tegelijkertijd trekken ze een scherm op tussen boek en realiteit. Ze bewegen zich meer bepaald in een schemergebied tussen literatuur en documentaire, tussen fictie en non-fiction. Veel literatuur steunt op ?echt? gebeurde, al dan niet spectaculaire feiten maar het gehalte aan (auto)biografie of waarheid zegt niets over de literaire betekenis van een roman. Daarin moeten de feiten niet worden bewezen, zoals de romanschrijver zich ook kan beroepen op het recht op liegen. Meer zelfs : hij heeft de plicht tot verbeelding.

De sleutelroman beroept zich daarentegen op de werkelijkheid zelf, meestal om er een satire van te maken. In het slechtste geval is de sleutelroman daarom niet meer dan een afrekening die het literaire genre wat laffelijk misbruikt als een alibi, dat niet zelden enig gebrek aan moed bij de auteur moet verbergen. Hier stelt zich dus meer bepaald een ethische kwestie : de schrijver moet niet alleen technisch met zowel literatuur als documentaire overweg kunnen, bovendien moet hij een goede reden hebben om zich achter de fictie te willen verbergen. Een lastig genre dus.

CAMPAGNE.

Een geslaagd voorbeeld ervan is de roman ?Primary Colors? die enkele maanden geleden in de Verenigde Staten verscheen. Hij beschrijft hoe Bill Clinton hier Jack Stanton genoemd er vier jaar geleden in slaagde om zich tot president van de Verenigde Staten te laten verkiezen. De auteur ervan koos voor de volstrekte anonimiteit en signeerde met de naam Anonymous. Voor de pas verschenen Nederlandse vertaling, wat flets ?De kandidaat? getiteld, bleef dat Engelstalige ?pseudoniem? ironisch genoeg onvertaald.

Na al die maanden is nog altijd niet uitgelekt wie zich achter die naam verbergt, wat in het kletsgrage politico-journalistieke milieu op zichzelf al een opmerkelijke prestatie is. Eén ding is zeker : de auteur is niet alleen een insider, vermoedelijk uit de Clinton-campagne zelf, maar hij of zij is bovendien een vakbekwaam schrijver. Het boek is tenslotte met vaart geschreven en goed gestructureerd. Dat deed al het vermoeden rijzen dat hier een duo aan het werk is geweest, een informant plus een professioneel auteur, eventueel een begaafd ghostwriter.

En dat laatste redt ook het niet echt satirische, maar al evenmin onverdeeld Clinton-vriendelijke boek voor de Nederlandstalige lezer. Veel referenties en allusies plus de kick van het ontdekken ervan zullen die lezer ongetwijfeld ontgaan. Maar dan nog blijft er genoeg leesplezier over, plus, natuurlijk, de inkijk in de coulissen van een campagne die hoe dan ook een belangrijk stuk wereldpolitiek bepaalt.

M.R.

Anonymous, ?De kandidaat?, Balans/ Van Halewyck, Amsterdam/Leuven, 400 blz., 798 fr.