Met veel zwier kwam de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice naar Europa om hier het onverkoopbare te verkopen: George W. Bush. En deze parel der diplomatie deed dat met zoveel brio dat er al iets ergs zal moeten gebeuren om het komende bezoek van de Amerikaanse president in Brussel te laten mislukken. Want zelfs de Fransen gingen door Condoleezza Rice overstag. Haar Franse collega Michel Barnier sprak over haar als ‘ma chère Condi’. De Franse president Jacques Chirac gaf haar bij het afscheid van pure verrukking tot twee keer toe een handkus. In de media werden haar kapsel, haar garderobe en de kwaliteit van haar parels paginabreed uitgemeten. Volgens een Engelse krant liep buitenlandminister Jack Straw naast haar als was hij de plaatselijke klusjesman. En in Berlijn leek het erop alsof kanselier Gerhard Schröder en La Rice twee oude bekenden waren. In elk geval benadrukten ze allebei ‘de diepgewortelde waarden’ die Duitsland en de Verenigde Staten delen. Alsof tussen haar Duitse collega Joschka Fischer en de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld nooit een scheldpartij had plaatsgevonden. En in het Palestijnse Ramallah werd ze door president Mahmoud Abbas als een verloren dochter ingehaald. Haar aanwezigheid gaf de hoopgevende ontmoeting van de nieuwe Palestijnse leider met de Israëlische premier Sharon een bijkomend elan. Toen ze zei dat de bijeenkomst ‘het meest veelbelovende moment sinds jaren’ was, werden alle betrokken partijen door haar ogenschijnlijke enthousiasme aangestoken.
Op de achtergrond viel er wel wat geknor te horen van het Europese corps diplomatique, dat vond dat de Atlantische geschillen wel wat snel onder het tapijt verdwenen. En er werd daar gewaarschuwd voor mogelijk nieuwe geschilpunten tussen Washington en Brussel, zoals de Amerikaanse houding tegenover Iran, de Europese wapenleveringen aan China of de opleiding van Iraakse troepen, al dan niet in Irak zelf, door NAVO-instructeurs. En dan zwegen ze nog over de Amerikaanse houding tegenover het Internationaal Strafhof en het klimaatverdrag van Kyoto.
Ook de Franse oud-president Valéry Giscard d’Estaing had bedenkingen bij de zogezegd nieuwe buitenlandse politiek van George W. Bush. Volgens hem blijven de Amerikanen maar hameren op de verspreiding van de vrijheid in de wereld als hun belangrijkste doel. Maar dat vond Giscard d’Estaing dan weer ‘al te makkelijk’. Het is waar, in zijn presidentiële periode maakte Giscard d’Estaing, ooit een intimus van keizer Bokassa, van de vrijheid in de wereld nooit een prioriteit. De Europeanen, die zich opmaken om de Chinezen van het modernste wapentuig te voorzien, lijken geneigd Giscards voorbeeld te volgen.
Het is daarom altijd uitkijken als de Europeanen, zoals Timothy Garton Ash hen aanspoort te doen, eigen voorstellen presenteren en eigen doelstellingen willen realiseren. Het Amerikaanse altruïsme mag dan al niet groot zijn, het verleden heeft aangetoond dat de Europeanen zich vaak vergissen bij de inschatting van de wijzigende internationale verhoudingen.
De Europese laksheid tegenover de gruwel in ex-Joegoslavië is algemeen bekend. Zonder het Amerikaanse optreden was het conflict nog jaren uitgelopen.
Na de val van de Muur van Berlijn werd de Duitse hereniging door de Amerikaanse diplomatie geforceerd, zeer tegen de zin van de Europese leiders van toen, Margaret Thatcher en François Mitterrand. Een ingreep die het beeld van Europa hertekende.
In augustus 1991 koos François Mitterrand meteen de verkeerde kant door de putschisten te steunen die in Moskou Mikhaïl Gorbatchov opzij wilden zetten.
Naderhand heeft de snelle inlijving van gewezen Oostbloklanden bij de NAVO de uitbreiding van de Europese Unie ingeleid. Zoals de Amerikaanse steun voor Turkije dat land, ook al tegen de zin van weldenkende Europeanen als Giscard d’Estaing, dicht bij het lidmaatschap van de Europese Unie bracht.
Eén man lijkt alvast lessen te hebben getrokken uit het recente verleden: de Franse premier Jean-Pierre Raffarin: ‘Wie kan in ernst overwegen, met al de belangen en waarden die ons binden, dat Europa initiatieven zou nemen die ingaan tegen de belangen van de Verenigde Staten?’ Een uitspraak die in Washington wellicht zal worden ingelijst.
Rik Van Cauwelaert
Schröder en Rice ontdekten de waarden die Duitsland en de Verenigde Staten delen.
