De staatsbegroting heet geen echt probleem meer. De regering zet nu alles op werk. En de Nationale Bank vindt dat uitstekend.
DE bordjes zijn verhangen. Sanering van de rijksfinancies, ter wille van toetreding tot de Europese Muntunie, is vervangen door verbetering van de werkgelegenheid. Premier Jean-Luc Dehaene (CVP) vaart een nieuwe koers, alweer in het zog van Duitsland en Frankrijk en binnen de nieuwste bakens van de Europese Commissie zelf. Er lijkt wel een geheime politieke agenda voor Europa te bestaan. Het samensmelten van de Europese economieën blijft belangrijk, maar de overal groeiende werkloosheid brengt de muntunie de ?verderfelijke, Duitse normen van Maastricht” wordt een slogan en Europa zelf in gevaar.
Het Meerjarenplan voor Werk, dat de regering eind afgelopen jaar bij wet oplegde, bij gebrek aan een werkgelegenheidsakkoord tussen de sociale partners, was maar een voorspel, voortbordurend op de bestaande maatregelen (voordeelbanenplan, akkoorden tot herverdeling van de arbeid…). Dehaene startte zopas met de vertegenwoordigers van de werkgevers en van de werknemers een, in zijn ogen alvast, groot en fundamenteel gesprek over werk. Hij heeft al een gemeenschappelijke princiepsverklaring op zak, ?Op weg naar een Toekomstcontract voor de Werkgelegenheid”, met eten en drinken erin voor alle deelnemende partners. Omdat het niet meteen zou mislukken, zoals het Sociaal Pakt in 1993, stapt de premier behoedzaam met kleine pasjes, discreet achter de tralies van Hertoginnedal. Wee de excellentie of de sociale partner die nu slecht nieuws komt debiteren.
Natuurlijk loopt de economie slecht. In de Kamer van Volksvertegenwoordigers bekende Dehaene dat de economische groei dit jaar maar 1,6 procent zal bedragen, in plaats van 2,2 procent, zoals de regering in oktober 1995 bij het schrijven van de staatsbegroting 1996 nog geloofde. Het Instituut voor de Nationale Rekeningen heeft die economische achteruitgang intussen bevestigd. Maar het slechtste INR-nieuws luidt dat de werkloosheidsgraad dit jaar van 12,9 naar 13,2 procent van de beroepsbevolking klimt, daar waar met een lichte daling was gerekend.
SLECHTS TWINTIG.
Zwakke economische groei staat voor minder belastinginkomsten en meer sociale uitkeringen. Toch maakt de regering zich geen echte zorgen om de begroting, hoewel eerder een klein bloedbad was voorspeld. Zelfs de steeds pessimistische minister van Begroting Herman Van Rompuy (CVP) gelooft dat de begrotingscontrole (de aanpassing van de lopende staatsbegroting aan de nieuwe economische gegevens) straks geen grote inspanning vergt : geen veertig maar slechts een goede twintig miljard frank besparing is nodig om op de Maastricht-norm van een tekort van drie procent van het bruto binnenlands product te blijven. Tien miljard zal wel volstaan, commentariëren de socialistische coalitiepartners.
Hoe kan dat nu zo ineens ? Als gevolg van de zwakke economie daalt weliswaar de opbrengst van de personenbelasting, maar de vennootschappen betalen nu op hun goeie winstcijfers van verleden jaar. De daling van de rente van 4,6 tot 3,2 procent verlicht niet weinig de last van de intrestbetalingen op de overheidsschuld. En wellicht kunnen wat miljarden van de Belgacom-verkoop naar de schatkist vloeien.
De koerswijziging van de regering kreeg de steun van de Nationale Bank. Het ?Verslag uitgebracht door de gouverneur namens de regentenraad” relativeert evenzeer ’s lands oude vertrouwde begrotingszorgen en zet alles op werk. ?Voor de bank en voor mij is de werkloosheid het probleem nummer één,” zei gouverneur Alfons Verplaetse op zijn persconferentie vorige week. Maar goed, anders kon Dehaene zijn nieuwe gang niet gaan. De stem van de centrale bank weegt zwaar in een Europa dat onder een monetaire obsessie leeft. Bovendien is hij niet een doodgewone Generale Bank, maar ’s lands monetaire autoriteit, een soort ?vierde macht”. Hij is onafhankelijk van de politiek, al is het omgekeerde minder evident.
Verplaetse en de zijnen tillen niet aan de economische crisis, het gaat om een pauze die snel voorbijgaat. ?De rendabiliteit van de ondernemingen is zo hoog en de inflatie zo laag, dat een recessie uitgesloten is. Er komt een sterke economische expansie in 1997,” weet de gouverneur. En in tegenstelling tot de vaste gewoonte klinkt bij de Nationale Bank geen alarm over de staatsbegroting. Er is slechts een kleine inspanning vereist en het Belgisch begrotingstekort is zelfs beter dan het Duitse. De truc van de eenmalige besparingen (46 miljard) moet wel in definitieve besparingen worden omgezet, maar dat is niet dringend. Wanneer ? Hangt van de conjunctuur af, zegt Verplaetse. Dus, niet nu.
Ook de concurrentiekracht van het bedrijfsleven wil de Nationale Bank geen probleem meer noemen. Het overschot op de betalingsbalans bewijst dat de ondernemingen goed kunnen exporteren, de loonkosten per eenheid product dalen ten gevolge van de loonstop en de lastenverlagingen en de rendabiliteit ging er in 1995 op vooruit.
LOONOVERLEG.
Regent Tony Vandeputte van de Nationale Bank, de gedelegeerd-bestuurder van het Verbond van Belgische Ondernemingen, had het lastig om dat mee te ondertekenen. Hij krijgt gewaarborgd kritiek van zijn leden, die blijven klagen over hun concurrentiekracht. Maar de werkgeversvertegenwoordiger kan aanvoeren dat zijn mederegenten, ACV-voorzitter Willy Peirens en diens ABVV-collega Michel Nollet, van hun kant aanvaardden dat, om werkgelegenheid te scheppen een volgehouden matiging van de loonkosten noodzakelijk is en bijgevolg onvermijdelijk ook een aanpassing van het systeem van loononderhandelingen.
Op die wijze is het Verslag van de gouverneur namens de regentenraad op zichzelf al het resultaat van een sociaal-economisch overleg. Bij het schrijven van zijn achttien pagina’s hield Verplaetse terdege rekening met wat Dehaene doet, en met wat zijn regenten wensen. Het is inderdaad zo dat de vertegenwoordigers van de werkgevers en van de werknemers grotendeels de monetaire overheid van het land vormen. Diezelfde sociale partners, die via de Nationale Bank de regering de les lezen, onderhandelen met de regering over het Toekomstcontract.
De ?Wetstraat” leest in het jaarverslag van de Nationale Bank dat de sociale partners een nieuw toekomstgericht akkoord wensen. Zo onderschrijven de regenten van de vakbonden mee dat de gunstige economische prestaties in 1995 alleen werden bekomen dankzij een toegenomen beroep op de factor kapitaal. In mensentaal, de ondernemingen investeren in machines om dure arbeidskrachten uit te stoten.
Dat is nogal vergaand. Zo ver, dat gouverneur Verplaetse op zijn persconferentie kon zeggen : ?Ik ken geen enkele loonsverhoging die al één job heeft opgeleverd. Hoe moeilijk het ook is, als we bijkomende werkgelegenheid willen, dan moeten we matigen. Ik heb dan ook aan de sociale partners gezegd dat er twee mogelijkheden zijn. Ofwel onderhandel je en neem je beslissingen die onvoldoende werkgelegenheid scheppen en dan zal iedere regering na twee of drie jaar moeten zeggen dat het genoeg is geweest. Ofwel zorg je er als grote jongens voor dat de groei even arbeidsintensief is als in het verleden.” En de sociale partners hebben in de regentenraad van de bank dus aanvaard dat loonmatiging en werkgelegenheid samengaan.
Eerste-minister Dehaene kan de signalen lezen. Over het overlegmodel met de sociale partners verklaarde hij in het parlement : ?De motor is een paar keer vastgelopen, maar daarbij mogen wij het niet laten. Ik heb het gevoel dat de sociale partners zich daarvan bewust zijn.” Het biedt hem de mogelijkheid nu ook stilaan aan de modernisering van de sociale zekerheid te beginnen.
Guido Despiegelaere
Gouverneur Alfons Verplaetse bereikte een sociaal akkoord in zijn regentenraad van de Nationale Bank. De sociale partners bezetten daar een belangrijke plaats : ACV-voorzitter Peirens (zittend rechts), Boerenbond-voorzitter Devisch, ABVV-voorzitter Nollet
