Mijnheer Claes, de Palestijnse president Mahmoud Abbas heeft op de donorconferentie in Londen en bij de EU in Brussel opnieuw grote financiële steun gekregen. Dat geld is in het verleden niet altijd goed gebruikt.
WILLY CLAES: Er doet zich met hoge snelheid een ommekeer voor in de interne Palestijnse bestuursstructuren. Ik geloof dat president Abbas werkelijk bezig is met het wieden van het onkruid, dat wat te welig tierde ten tijde van Yasser Arafat en dat hij echt komaf wil maken met geweld en corruptie in eigen rangen.
We beleven een uniek moment om het Israëlisch-Palestijns conflict in een goede richting te duwen. Het woord ‘beslechten’ durf ik nog niet uitspreken. Er is Abbas, maar er is ook een andere Ariel Sharon die, gecontroleerd door Shimon Peres, de indruk geeft het ‘stappenplan voor vrede’ ernstig te willen nemen. Er is een andere opstelling van de Amerikaanse president George W. Bush. De Europese Unie verhoogt haar inspanningen. En er is een klimaatswijziging ten goede in de Arabische wereld. Dat zijn heel wat positieve elementen.
Europa geeft al lang financiële steun aan de Palestijnen. Dat geld is inderdaad niet altijd efficiënt aangewend, maar dat was niet altijd aan corruptie te wijten. Veel van wat met Europese steun werd gerealiseerd, is nadien kapotgeschoten. Er is wel behoefte aan meer transparantie en de EU heeft daartoe bindende afspraken gemaakt. Ik juich de beslissingen van Londen en Brussel toe. Als je de geloofwaardigheid van Abbas wilt consolideren, moet je hem de middelen geven om iets te doen aan de beklagenswaardige situatie van veel Palestijnen. Ik denk aan de vluchtelingenkampen, de hoge werkloosheid, de slechte huisvesting, het gebrek aan degelijk onderwijs en een goed uitgebouwde gezondheidszorg.
Mocht het tot een duurzame vrede komen, dan is dat aan Israëlische kant merkwaardig genoeg onder leiding van een rechtse militaire scherpslijper als Ariel Sharon, de man van Sabra en Chatila.
CLAES: Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat de grootste krijgsheren de grootste vredesmakers worden. Maar het verleden van Sharon noopt in elk geval tot enige voorzichtigheid in het optimisme. Ik behoorde tot de bevoorrechten die samen met Jacques Delors in 1993 aanwezig waren in het Witte Huis, toen Yitzhak Rabin en Yasser Arafat bij Bill Clinton hun historische handdruk wisselden. Ook toen geloofde iedereen dat het conflict beslecht was.
Het is niet duidelijk wat Sharon achter de hand houdt. Er blijven veel cruciale twistpunten die nog geen begin van een oplossing hebben gekregen. Denk maar aan de kwestie Jeruzalem, aan het drinkwater, aan de bezette gebieden op de Westelijke Jordaanoever. Laten we dus zeer waakzaam blijven, maar intussen de kans die zich aandient, niet laten liggen.
In Libanon is de regering van premier Omar Karame afgetreden. De internationale gemeenschap eist de terugtrekking van de Syrische soldaten.
CLAES: Het gaat niet alleen om Syrische soldaten, er is ook de aanwezigheid van de Syrische inlichtingendiensten op alle Libanese beslissingsniveaus. En het belangrijkst van al: de aanwezigheid van de Syrische nomenklatoera, die Libanon bestendig leegzuigt en zich vermoedelijk zal verzetten tegen een terugtrekking. De internationale druk houdt overigens niet enkel verband met de bezetting van Libanon, maar ook met de onbetwistbare steun die Hezbollah en andere terroristische organisaties in Damascus genieten. Er is een uitgesproken oproep van Amerika en Frankrijk en er zijn de demarches van Egypte en Saudi-Arabië. Maar overschat die druk ook niet. Men verwijst naar de VN-resolutie 1559, maar daarin mocht het woord ‘Syrië’ zelfs niet vermeld worden.
Ik blijf achterdochtig bij de belofte van de Syrische president Bashar Al-Assad om zijn troepen effectief, maar in fasen, terug te trekken. Het zou kunnen dat hij tijd probeert te winnen, om de schijnbaar herenigde Libanese oppositie weer te verdelen. Er dreigt dan opnieuw een burgeroorlog, en dat is een excuus om toch Syrische militairen in Beiroet te houden. Ik sluit ook niet uit dat Al-Assad een mogelijke terugtrekking uit Libanon wil gebruiken als ruilmunt om de Golanhoogvlakte terug te krijgen van Israël.
Rusland gaat Iran uranium leveren. Zo kort na de ontmoeting met Bush, strijkt Vladimir Poetin de Amerikanen tegen de haren in.
CLAES: Bij de bouw van de Iraanse kerncentrales speelt de Russische industrie een belangrijke rol. En wie kerncentrales bouwt, is doorgaans ook betrokken bij de levering van de brandstof. Dat ze daarmee de Amerikanen op stang jagen, is voor de Russen geen bezwaar. Zo wekken ze, op zijn minst voor zichzelf, nog eens de illusie een grootmacht te zijn die zich de wet niet laat dicteren. Poetin heeft Bush wel verzekerd dat het gebruikte uranium voor verwerking weer naar Rusland zal komen.
Ik ben er al lang van overtuigd dat Iran de ambitie heeft om nucleaire wapens te produceren. De Amerikanen zijn terecht bezorgd over het weinig sympathieke regime van de ayatollahs. De pogingen van Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk om Teheran met diplomatiek overleg af te houden van een nucleair wapenprogramma, zijn lovenswaardig. Zeker omdat de Amerikanen geen bruikbaar alternatief hebben. Ze kunnen de VN-veiligheidsraad economische sancties doen uitspreken, maar we weten uit ervaring dat die zelden treffen wie geviseerd wordt. En een militaire interventie, ook beperkt tot gerichte raketbombardementen, is af te raden. De weerslag op de rest van het Midden-Oosten zou te negatief zijn en de Iraniërs zijn niet vergeten hoe gemakkelijk Israël destijds de in constructie zijnde kerncentrale in Irak heeft gebombardeerd. Zij hebben hun nucleaire industrie geografisch gespreid over meer dan honderddertig punten, zo’n netwerk is minder makkelijk uit te schakelen.
Mijn wantrouwen tegen Iran blijft groot. Uit satellietfoto’s blijkt dat er tunnelgangen zijn gegraven, die ze per toeval zijn vergeten te melden aan het IAEA, het Internationaal VN-agentschap voor Atoomenergie in Wenen. De internationale gemeenschap moet de druk op de ketel houden, want de Aziatische regio is niet gediend met een nieuw lid in de atoomclub.
De Amerikanen willen geen derde termijn voor Mohammed ElBaradei, de Egyptische directeur van het IAEA.
CLAES: Het is niet verbazend dat de Amerikanen aan het hoofd van het IAEA iemand willen op wie ze meer vat hebben. Maar ElBaradei is in mijn ogen zowel een bekwaam, als een integer en objectief man. Wat Iran betreft heeft hij al regelmatig aan de alarmbel getrokken, en inzake Irak is hij er niet voor teruggedeinsd een ander standpunt te verdedigen dan de Amerikanen. Ik hoop dat men dezelfde kwaliteiten zal zoeken in zijn opvolger.
In de EU krijgt de Commissie steeds meer kritiek. Ze zou niet goed werken, en voorzitter José Manuel Barroso heeft zijn commissarissen niet in de hand.
CLAES: De Commissie is drie maanden aan de slag, laten we ze iets meer krediet gunnen. Maar wat wordt vastgesteld, kan voor niemand een verrassing zijn. Net als andere leden van uw Kroonraad heb ook ik al in tempore non suspecto gesteld dat men de kar voor de paarden heeft gespannen. Men had de Europese constructie eerst moeten verdiepen, en dan pas verbreden. Men heeft uitgebreid, goed wetende dat de institutionele hervorming om dat op te vangen, niet had plaatsgevonden. We gaan daar een hoge prijs voor betalen. Met de huidige samenstelling van de Commissie en de huidige besluitvormingsmechanismen in de Raad, zullen we geen vooruitgang meer boeken. We moeten resoluut durven opteren voor een Europa met twee snelheden, waarbij een beperkte kern een gemeenschappelijk veiligheids- en buitenlands beleid uitbouwt. Maar als Frankrijk en Duitsland dat ook al niet willen, zal er niet veel van komen.
Eén jaar na de aanslagen van 11 maart in Madrid, stelt de antiterrorismecoördinator van de EU, de Nederlander Gijs De Vries, dat de regeringen te weinig doen om de Europese maatregelen toe te passen.
CLAES: Europa onderschat het gevaar van het fundamentalistische terrorisme, en van de proliferatie van massavernietigingswapens. De laatste rapporten van de National Intelligence Council in de VS, én van het Internationaal Instituut voor Strategische Studies in Londen, zeggen duidelijk dat de dreiging voor aanslagen in Europa niet is verminderd. De Vries heeft eerder in Le Monde onthuld dat dankzij samenwerking tussen veiligheidsdiensten in Europa en Amerika al meerdere aanslagen voorkomen zijn.
Toen de vorige Europese Commissie afscheid nam, heeft ze een ontwerp van begroting achtergelaten waarin de middelen voor een veiligheidspolitiek verdrievoudigd werden, tot twee procent van de totale Europese begroting. In wat de lidstaten zeggen over de op te maken begroting voor 2007-2013 is daarvan geen sprake. De Vries onderstreept terecht dat meerdere lidstaten verscheidene VN-conventies niet eens hebben uitgewerkt in hun nationale wetgeving, en dat zij achterop liggen bij de uitvoering van beslissingen op Europees niveau.
Men maakt vorderingen in het uitwisselen van gegevens, maar blijft verder vasthouden aan de eigen nationale politiediensten. Desondanks moeten we op zijn minst naar een gemeenschappelijke grenspolitie streven, zeker nu door de uitbreiding het aantal kilometers EU-grens aanzienlijk is toegenomen. Misschien kunnen we dan ook geleidelijk aan de bevoegdheden van Europol en Eurojust verder uitwerken, en het geld vinden om eindelijk een eigen satellietcentrum te ontwikkelen. Zodat we als EU wat minder afhankelijk worden van de inlichtingendiensten van VS en Navo.
In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week willy claes over het Midden-Oosten, de atoomdreiging van Iran, de Europese Commissie, en de verjaardag van 11 maart.
Koen Meulenaere
Willy Claes: ‘Europa onderschat het terroristische gevaar.’
