De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Suy, de uitslag van de verkiezingen zindert nog na. Acht u het mogelijk dat de CVP in de oppositie terechtkomt?
Erik Suy: De aftredende regeringspartijen hebben een afstraffing gekregen. Al is dat bij de CVP contradictorisch met het half miljoen voorkeurstemmen voor Jean-Luc Dehaene. Een oppositiekuur zou niet onlogisch zijn. En de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar bieden de CVP al zeer snel de gelegenheid om haar stemmenaantal en prestige opnieuw de goede richting uit te sturen. Kijk naar Duitsland. Na het lange bewind van Helmut Kohl zijn de christen-democraten weggestemd. De nieuwe regering komt niet goed uit de startblokken, en zowel bij de eerste deelstaatverkiezingen als nu bij de Europese, boekt de CDU grote winst. Oppositie hoeft niet het einde van de CVP te betekenen.
Maar de CVP is vergroeid met de macht. Daardoor hebben ze overal schatplichtigen zitten.
Suy: De uitslag toont aan dat die niet meer zo trouw voor de partij stemmen. Het dioxine-effect zal wel hebben meegespeeld, vooral omdat het volgde op andere schandalen die de mensen diep hebben getroffen. Maar een even belangrijke vaststelling is dat de traditionele kiezer, die zijn hele leven op dezelfde partij stemt, verdwijnt. Met dat gegeven zullen de partijen, in de eerste plaats de regeringspartijen, rekening moeten houden. En ze moeten onderzoeken op wie de jonge en nieuwe kiezers hebben gestemd. Ik vermoed op Agalev en – maar dat is minder evident – op het Vlaams Blok.
Het Blok is alweer vooruitgegaan en wordt in de grootsteden Antwerpen, Gent en Mechelen de grootste partij. Hoelang zal men het cordon sanitaire kunnen volhouden?
Suy: Ondanks de vooruitgang heeft het Blok niet de grote doorbraak geforceerd die sommigen hadden gevreesd. Ook niet in Brussel met Johan Demol. Voor de vorming van federale en regionale regering zal niemand op het Blok een beroep doen, maar de dag komt dichtbij dat men het probleem niet meer voor zich uit kan schuiven. In Antwerpen, Gent en Mechelen, en ook in andere steden, zou het Blok bij de gemeenteraadsverkiezingen wel eens zoveel zetels kunnen behalen, dat zonder hen een meerderheid niet meer mogelijk is. De federale en regionale regeringen hebben precies een jaar om daartegen iets te doen. Om het Blok af te remmen zal er een frisse wind door het beleid moeten waaien, mogen er geen grote schandalen meer uitbreken, en zal men bepaalde standpunten van het Blok moeten overnemen. We hebben dat al gezien in het illegalendiscours van Tobback en Vande Lanotte, dat weinig verschilde van dat van het Blok.
Zowel CVP als SP zijn fors achteruitgegaan. Toch zal een van beide in de nieuwe meerderheid komen.
Suy: De vox populi heeft zich in negatieve zin duidelijk uitgesproken: neen aan de aftredende coalitie. Maar in positieve zin is de boodschap minder klaar. De stemmen die de coalitie heeft verloren, zijn gelijkmatig verdeeld over VLD, Agalev, VU-ID21 en Vlaams Blok. Het is geen sinecure om uit die versnippering een regering te vormen, zeker niet omdat ze een constituante is die over een tweederde meerderheid moet beschikken. Tenzij men de grondwetsherziening weer uitstelt.
Jean-Luc Dehane houdt het na acht jaar premierschap voor bekeken. Is zijn rapport positief?
Suy: Hij heeft ervoor gezorgd dat België de strenge Maastrichtnormen heeft gehaald, en inzake werkgelegenheid heeft hij een negatieve spiraal doorbroken. Maar de bereikte marge is klein en broos. De resultaten van het jarenlang aanspannen van de buikriem gaat in enkele weken tijd verloren door de dioxinebesmetting en door onze deelname aan de oorlog in Kosovo. De quotering van Dehaene lijdt onder de zaak- Dutroux en een paar andere negatieve punten. Zo heeft hij het parlement buitenspel gezet, wat misschien mede verklaart waarom hijzelf een schitterende score behaalt en zijn partij een zware nederlaag lijdt. En de premier heeft graag meegewerkt aan zijn onbehouwen imago van iemand die problemen pas aanpakt als het niet meer anders kan. Dat is een slechte politieke boodschap aan de bevolking.
Bij de Europese verkiezingen sprong vooral de geringe opkomst in de meeste landen in het oog.
Suy: Dat is des te opmerkelijker omdat het Europees parlement meer bevoegdheden heeft verworven en door het naar huis sturen van de commissie onlangs zijn macht heeft bewezen. Al was daartoe externe hulp van een comité van experten nodig. Europa, voorlopig vooral de commissie, krijgt meer en meer invloed op ons dagelijks leven, wat ook weer blijkt in de dioxinecrisis. Maar de politieke partijen zelf maken te weinig werk van hun Europees engagement. Je vraagt je af of ze wel een echt Europees programma hebben. Ik heb er in de voorbije kiescampagne weinig van gemerkt. Als dat niet verandert, en als het Europees parlement zich niet beter gaat profileren, zal de belangstelling van het grote publiek verder afnemen.
De ontslagnemende premier stelt Fred Chaffart aan als crisismanager om de dioxinecrisis aan te pakken.
Suy: Laten we zeggen: om de dioxinecrisis in kaart te brengen in een mooi rapportje, dat dan geklasseerd zal worden. Als er politieke moeilijkheden zijn, luidt de gouden regel: maak een commissie. Dat bedaart de gemoederen. Wat mij intrigeert, is dat Coca-Cola als bedrijf aansprakelijk wordt gesteld voor de verspreiding van onzuivere flesjes en blikjes, terwijl de bedrijven die het besmette kippenvoer hebben geleverd veel minder met de vinger worden gewezen. Hadden die zelf niet moeten zien dat hun voer door slechte ingrediënten aangetast was? Hebben die zelf geen permanente controle op hun product? Deze zaak leert dat onze eetwareninspectie onvoldoende betrouwbaar is. Ik vraag me af of men die controle niet beter kan uitbesteden aan grote gespecialiseerde firma’s met een reputatie op wereldniveau, zoals het Zwitserse SGS. Dat soort expertisebedrijven kan alleen overleven als zijn controles altijd en overal sluitend zijn. Dat lijkt mij een betere garantie dan een halfslachtige controle door de staat.
Bij het begin van de vredesoperatie in Kosovo is meteen een conflict ontstaan met de Russen.
Suy: De Russen hebben diplomatiek het voortouw genomen en hebben de opening gemaakt voor de beëindiging van het gewapend geweld, en dan zouden ze niets van de koek krijgen. Het is begrijpelijk dat ze met een kleine snelle actie een pion op het bord hebben willen zetten. Men is in Helsinki tot een akkoord gekomen, maar op het terrein zullen er nu en dan botsingen zijn. De Navo stelt dat de Russen geen eigen sector krijgen en slechts beperkt onder eigen commando mogen opereren, maar hoe werkzaam dat in de praktijk is, valt af te wachten. Het kernpunt voor de nabije toekomst is wat er met het UCK zal gebeuren. De akkoorden stipuleren dat het UCK “gedemilitariseerd” moet worden, wat volgens sommigen al niet hetzelfde betekende als “ontwapend”. We hebben op het journaal gezien hoe de binnentrekkende Navo-troepen alle burgers en Servische politieagenten ontwapenden, maar de UCK-strijders aanvankelijk ongemoeid lieten. Dat is een van de redenen waarom de Russen zich nadrukkelijker laten gelden dan aanvankelijk de bedoeling was.
Inmiddels wordt Kosovo gezuiverd van de Serviërs.
Suy: De Servische inwoners van Kosovo slaan op de vlucht. Juridisch is dat geen etnische zuivering, wat de uitdrijving van Albanese Kosovaren door Servische milities duidelijk wel was. Het is een illusie van het Westen om in Kosovo een multi-etnische maatschappij te vestigen. De wreedheden die elke dag aan het licht komen, sluiten uit dat er nog een samenleving kan zijn tussen Servische en Albanese Kosovaren. De onafhankelijkheid van Kosovo is niet lang meer tegen te houden. Het UCK, ook als het ontwapend is, is daarvoor de drijvende kracht. In Navo-kringen verzet men zich tegen de afscheuring uit vrees dat andere minderheden, bijvoorbeeld in Macedonië, het voorbeeld zouden volgen. Maar er zit weinig anders op dan de kaart te hertekenen. Alle conflicten in de Balkan zijn ontstaan omdat men over de grenzen heen met minderheden zat. Nu heeft men de kans om alvast alle Albanezen in één enkele etnisch homogene staat onder te brengen. De vrees is dat andere volkeren dat als een precedent zullen beschouwen. Dat kan nieuwe problemen veroorzaken, maar zelfbeschikking is nu eenmaal een algemeen aanvaard principe.
In afwachting wil men haast zetten achter de terugkeer van de vluchtelingen.
Suy: In Kosovo begint de winter op 1 oktober. De tijd is kort: drie maanden om achthonderdduizend gevluchte Kosovaren terug naar huis te laten keren. Maar dat huis is er niet meer, er is geen water en de elektriciteit ligt plat. Dat moet eerst allemaal worden hersteld, wat in een zo korte periode nauwelijks kan. Ook vele ngo’s waarschuwen, maar ze hebben geen greep op de vluchtelingen, die snel naar hun dorpen terug willen. Dat stelt niet alleen een veiligheids- maar ook een groot humanitair probleem.
Navo-soldaten ontdekken meer en meer massagraven.
Suy: Sommigen besluiten: zie je wel dat de Navo gelijk had om in te grijpen, want men was bezig mensen massaal uit te moorden. Ik hoop dat onderzoekers de exacte data van deze moordpartijen aan het licht zullen brengen. Ik ben er bijna zeker van dat ze hebben plaatsgevonden ná 25 maart. En dan blijft de discussie: heeft men gemoord uit wraak voor de Navo-acties, of zijn de Navo-acties er gekomen om de moorden te stoppen? Ik vraag me af: was het wel verstandig om de veertienhonderd OVSE-waarnemers uit Kosovo terug te trekken? Was er geen minder wrede oplossing mogelijk geweest als zij waren gebleven? Misschien geeft de geschiedenis ons daar binnenkort een antwoord op.
India en Pakistan staan weer met getrokken messen tegenover elkaar. Komt het tot een uitbarsting?
Suy: Ik denk het niet omdat schermutselingen tussen India en Pakistan een weerkerend fenomeen zijn. Beide landen hebben van tijd tot tijd behoefte aan een dergelijk incident, waarvan de oorzaak niet steeds duidelijk is. Vaak gaat het om interne doeleinden. In Pakistan is er een strijd tussen premier Sharif en de militairen, en is er een stijgende invloed van de islamitische beweging. In India staan alweer verkiezingen op stapel. Vandaar dat beide regeringen zich fors willen opstellen. Maar zowel China als de Verenigde Staten zullen hun invloed wel aanwenden om een echte oorlog te vermijden. Ik heb vroeger al gezegd dat het bezit van atoomwapens in beide kampen, een escalatie veeleer tegengaat dan bespoedigt. Maar incidenten als nu in Kasjmir zullen blijven bestaan. Hetzelfde geldt voor Noord- en Zuid-Korea, die vorige week weer zijn slaags geraakt in de Gele Zee.
De Koude Oorlog heeft zich verplaatst van Europa naar Azië. Met aan de ene kant de Verenigde Staten en Japan, en aan de andere kant een minder stabiel blok rond China en India.
Suy: Het blok VS-Japan is bang voor de groeiende macht van China, niet alleen economisch maar ook militair en politiek. De Amerikanen en de Japanners proberen scherp te blijven, voor het geval dat China op avontuur zou gaan. De toestand in Zuidoost-Azië is om allerlei economische, strategische en geopolitieke redenen labiel, en er zal op allerlei domeinen een permanente confrontatie zijn tussen die twee blokken. De verhoudingen tussen Noord- en Zuid-Korea zijn in die context van groot belang. Overigens trekt de zwakste van de twee, Noord-Korea, meestal aan het langste eind. Het krijgt telkens iets in ruil om in te binden. Een jaar geleden was Noord-Korea opgegeven, iedereen was er aan het sterven. Maar het houdt langer stand dan velen hebben gedacht.
ERIK SUY
Koen Meulenaere
