Oostenrijk houdt zondag vervroegde parlementsverkiezingen. Inzet is het traditionele machtsoverwicht van de sociaal-demokraten.
DE nachtmerrie viel niet langer te verdragen. Jörg Haider bracht geleidelijk zijn artillerie in stelling voor een machtsgreep. De Führer van de Freiheitlichen (FPÖ) beloofde over drie jaar, in de verkiezingen van 1998, de regeringskoalitie van sociaal-demokraten (SPÖ) en kristen-demokraten (ÖVP) als een rotte mispel uit de boom te zullen meppen. Dus vond ÖVP-chef Wolfgang Schüssel (50) de tijd gekomen om een gok te wagen. Hij lokte vervroegde verkiezingen uit en hoopt zondag een klein wonder uit de stembusgang te slepen die hij afdwong. Zijn partij zou namelijk weer de grootste moeten worden. Waardoor hij, naar traditie, zou promoveren tot kanselier (premier). Om zijn doel te bereiken, moet hij wel beter doen dan de sociaal-demokraten, die sinds begin de jaren zeventig van alle partijen het hoogste aantal zetels behalen. In een deel van de pers heet hij al “de kleine prins”, maar de opiniepeilingen klinken strenger : 30 procent SPÖ, 29 procent ÖVP, 26 procent FPÖ.
Suksesvolle tijgersprong of niet, Schüssel herstelt na de verkiezingen wellicht weer de Grosse Koalition met de socialisten. Hij voert geen revolutie in het schild. Hoewel het er hem om gaat Franz Vranitzky (SPÖ) van de kanselierstroon te stoten. Wat hij mogelijk acht, gezien de sleet op het socialistische boegbeeld. Taktisch beantwoordt Schüssel de algemene roep om Reform in Oostenrijk. “Het wordt nooit meer als voorheen, we staan voor het moment van verandering, kies voor mij, de vernieuwer, ” luidt zijn boodschap. “Met mij verlaten we het beleid van oplopende schuld. ” Hij durft, de vrolijke vlinderdas. Uit de loog gekomen van het machtsapparaat dat SPÖ en ÖVP beheren, was hij zes jaar ekonomieminister voor hij de voorbije lente Erhard Busek opvolgde als voorzitter van de konservatieven. Bij de regeringswissel van 4 mei werd hij vice-kanselier en gelijk minister van Buitenlandse Zaken in de plaats van zijn zieke partijgenoot Alois Mock. Schüssel stuurde heel zijn carrière mee de overheidsmachine die zich in de schulden stak (64 procent van het bruto binnenlands produkt, half zoveel als België, net boven de 60 procent-norm voor de Europese muntunie).
Om de verkiezingen te winnen, moet hij echter de betrachting van een radikale ommekeer afficheren. Want aanzienlijke stemmenwinst valt alleen uit de vijver te vissen van rechts-populist Jörg Haider, die al jaren toenemend sukses oogst met het prediken van de “derde republiek”, met de omverwerping van het “socialistisch systeem” dus van de dominerende Vranitzky. In een televisie-duel met Haider stelde opkomer Schüssel de zaken scherp : “Ik (en niet Vranitzky) ben uw echte tegenstander, maar ik ben niet bang van u. Ik stel uw hervormingsgezinde aanhangers voor het met de ÖVP te proberen. ” Schüssel ist der Schlüssel, riepen zijn supporters. Hoe hun man, die ongeveer een ego heeft ter grootte van een luchtballon, zondag zal landen, benieuwt velen. Als hij hard neerkomt, dreigt in ieder geval oproer tegen hem in de ÖVP-bastions van West-Oostenrijk.
IDEOLOGISCHE KLOOF.
De regering viel over een begrotingstekort van 140 miljard frank. De socialisten opteerden in de aanslepende diskussie voor belastingverhoging, de kristen-demokraten voor besparingen. De verkiezingsuitslag zal nu beslissen over de verdeling van de lasten. Met andere woorden over het al dan niet aantasten van het Sozialpartnerschaft, dat het land sinds de Tweede Wereldoorlog sociale rust en zekerheid verschaft. Socialistenleider Vranitzky verdedigt het systeem, chef-demagoog Haider valt het aan op uitwassen rijkelijk betaalde bondsleiders, profitariaat en zomeer. Afgezien van opportunist Schüssel, draait de ideologische strijd om die twee. En zoals gebruikelijk wordt nagelaten op de man te spelen.
Vranitzky wijst erop dat Oostenrijk, met Duitsland en Luxemburg, de beste sociaal-ekonomische cijfers van de Europese Unie voorlegt. Solidariteit zit zijn wat te rustige staatsmanschap ingebakken. Haider (45) pakt uit met de café-taal : de stal uitmesten ; vreemdelingen buiten ; het is tijd om de steven te wenden, zoals in 1989 in het Oostblok. “Gewoon eerlijk, gewoon Jörg” en “Hij heeft u niet belogen, ” meldt zijn drukwerk. Gewaagd, voor een schatrijke eigenaar van vastgoed die overhoop ligt met de fiskus. Begin de jaren negentig roemde Haider nog het nazi-regime ter wille van zijn ordelijke tewerkstellingspolitiek in de jaren dertig en veertig. In de ogen van zijn tegenstanders is hij overigens de politieke voogd van de extreem-rechtse terroristen, die de jongste jaren Oostenrijk willen destabilizeren met aanslagen en bombrieven. Maar zelfs weldenkenden noemen hem een tegenwicht voor de cluster van werkgevers- en werknemersbonden, de belichaming van het Oostenrijkse anti-konfliktmodel. Zij volgen hem wellicht als hanteerder van de zweep, tot hij het staatsbestel aan het wankelen brengt. Inspelend op die trendy houding, spijkerde Vranitzky hem aan de muur als staatsgevaarlijk. Kwestie van naar de FPÖ overgelopen kiezers terug te winnen, door te dreigen met nakend onheil.
Voor Haider zijn alle middelen goed om het machtscentrum, de Weense Ballhausplatz, de veroveren. Voorwaarde om zover te geraken is echter een koalitie met de kristen-demokraten, liefst als hij ze kan overvleugelen. In de ÖVP pleiten al geruime tijd tal van stemmen voor zo’n samengang. De socialisten huldigen daarentegen : “over ons lijk, niet met Haider. ” Ze kunnen hun humanistische kijk op de multikulturele samenleving niet verzoenen met zijn Duits-nationalisme. Daarmee veroordelen ze zichzelf tot toegeven aan de ÖVP, om het enig mogelijke regeringshuwelijk in stand te kunnen houden. De andere partners op de markt zijn immers te zwak om een meerderheid te vormen. Voorzitster Heide Schmidt van het Liberales Forum (LF), dat zich in 1993 afscheurde van de FPÖ, mag dan op het oorkussen rusten van een socialist, ze zal al blij zijn nog eens de verkiezingsdrempel van vier procent te halen. En Madeleine Petrovic biedt met haar groenen minder dan tien procent aan. Lokaal kunnen groenen en LF de SPÖ soelaas brengen, maar niet nationaal.
Vranitzky zal bijgevolg de laatste dagen voor de verkiezingen moeten knokken om niet schatplichtig te worden aan de ÖVP van Schüssel of niet af te gaan in de oppositie. Het straatgevecht gaat hem weliswaar niet meer af. Waarom hij dan in zijn partij geen kroonprins aanduidde, die zich via in het gevecht had kunnen profileren ? Waarnemers vragen het zich af. De verklaring is wellicht dat Vranitzky niet gelooft in een suksesvolle afloop van de gok van Schüssel. En evenmin in een koalitie van konservatieven en Freiheitlichen, waarin Haider de ÖVP-Obmann kan doodknuffelen. Het gematigd knorren van Vranitzky naar Schüssel wijst daar alleszins op. Want straks moet er met de man vermoedelijk weer worden onderhandeld.
Frans Vuga
Het straatgevecht gaat kanselier Franz Vranitzky niet meer af.
