‘OBAMA MOET ZICH VERMANNEN, EN WAT MINDER GOLFEN’

DONALD RUMSFELD 'Obama mag niet vergeten hoe schrander Poetin wel is.' © DAVID HUME KENNERLY/DER SPIEGEL

Betaalt de Amerikaanse president Barack Obama in de Syrische kwestie de facturen van zijn voorganger, George W. Bush? Diens gewezen minister van Defensie Donald Rumsfeld meent van niet. ‘Hij moet gewoon een duidelijk oorlogsdoel formuleren.’

Weinig mensen kennen het militaire reilen en zeilen van de Verenigde Staten zo goed als Donald Rumsfeld (81). De Republikein diende als minister van Defensie onder de presidenten Gerald Ford en George W. Bush, en was mee verantwoordelijk voor de inval in Afghanistan en de invasie van Irak. Uit zijn carrière van vijftig jaar bij de Amerikaanse overheid puurde hij een boek: Rumsfeld’s Rules – Leadership Lessons in Business, Politics, War, and Life, een verzameling kleine wijsheden waar de wereld desgewenst lessen uit kan trekken.

Een van die regels luidt: ‘De perfecte veldslag is de veldslag die niet eens gestreden hoeft te worden.’ Als je het zo bekijkt heeft president Barack Obama de juiste beslissing genomen toen hij de geplande militaire aanval tegen Syrië voorlopig afblies.

Donald Rumsfeld:Hij heeft inderdaad de juiste beslissing genomen. Maar als ik het spektakel rond Syrië bekijk, dan valt me een andere Rumsfeld-regel in: ‘Geloof nooit dat je tegenspeler iets niet zal doen, puur omdat jij het niet zou doen.’ Uitgerekend de Russische president Vladimir Poetin leest ons nu de les, en probeert ons te overhalen om de uiterst gevaarlijke Syrische chemische wapens onder het toezicht van de Verenigde Naties te plaatsen.

Had u het ooit voor mogelijk gehouden dat Poetin het zou aandurven om de Amerikaanse Midden-Oostenpolitiek zo cynisch te willen sturen?

Rumsfeld:Poetin is nu eenmaal heel schrander. Dat mag Obama nooit over het hoofd zien.

Bedoelt u dat Obama naïef is wanneer hij het Russische voorstel als een realistische oplossing in de Syrische kwestie beschouwt?

Rumsfeld:Zover ik me kan herinneren, hebben de Russen hun chemische wapentechnologie aan de Syriërs geleverd. Bovendien is het voor mij niet eens duidelijk of de Russen zich aan de internationale standaarden voor chemische wapens houden. Daarom zou ik een tegenvraag willen stellen: moet je de stroper werkelijk tot boswachter maken?

Poetins voorstel heeft voor Obama alvast het voordeel dat hij de VS voorlopig niet in een omstreden militaire aanval hoeft te storten.

Rumsfeld:President Obama heeft het voorstel toch alleen maar aangenomen omdat er geen andere goede oplossingen meer waren? Vermoedelijk wenst hij dat het nooit zover gekomen was. Wij Amerikanen hadden er nu beter voor gestaan als we vanaf het begin de niet-radicale groeperingen in de Syrische oppositie gesteund hadden – niet met eigen soldaten maar met wapenleveringen, inlichtingen van de geheime dienst en morele steun. Omdat we dat niet gedaan hebben, hebben groeperingen de bovenhand gehaald die het best georganiseerd zijn, die het best gefinancierd worden, die het gedisciplineerdst en het hardnekkigst zijn: radicale islamisten, hoewel die niet eens de meerderheid uitmaken in het land.

Zijn er, behalve een beperkte militaire aanval, in Syrië hoe dan ook nog goede oplossingen?

Rumsfeld:Dat geloof ik niet.

Maakte Obama een fout door toestemming te vragen aan het Congres?

Rumsfeld:Het is geen goede beslissing als je, zoals Obama, geen duidelijk plan kunt voorleggen waarvoor je steun wilt winnen. Je kunt als president niet simpelweg voor het Congres verschijnen om daar een oorvijg te krijgen als het om oorlog en vrede gaat. Dat is in de Amerikaanse geschiedenis nog nooit gebeurd. En als je heel bewust zo’n oorvijg riskeert, moet je niet verbaasd zijn dat de steun in de rest van de wereld ook heel matig uitvalt.

Maar een democratisch verkozen president kan toch zomaar niet tegen zijn volk regeren? De Amerikaanse bevolking heeft onmiskenbaar duidelijk gemaakt dat ze oorlogsmoe is.

Rumsfeld:Juist daarom moet je als president erg voorzichtig zijn als je, zoals Obama, rode lijnen trekt. Als ik als afgevaardigde in het Congres zou zitten, zou ik bij een stemming over de militaire aanval ook wel ‘nee’ gestemd hebben, hoezeer ik ook de neiging zou hebben gevoeld om mijn president principieel niet in de steek te laten.

Dat zegt u ondanks de foto’s en de video’s van mannen, vrouwen en kinderen die klaarblijkelijk door Assads gifgasaanval om het leven gekomen zijn?

Rumsfeld:Het is vreselijk dat zo veel Syriërs, onder wie honderden kinderen, om het leven komen. Maar waarom zouden we nu precies door dat incident in dit uiterst gecompliceerde conflict verstrikt moeten raken? De Amerikaanse bevolking zegt terecht: rustig aan, in de afgelopen jaren zijn in Syrië meer dan 100.000 mensen door granaten, bommen en raketten gestorven.

Obama zei in zijn speech uitdrukkelijk dat de grootheid van Amerika zich precies manifesteert in het feit dat de oudste democratie ter wereld niet wegkijkt als een dictator kinderen vergast.

Rumsfeld:Waarom zou dat een exclusief Amerikaanse verantwoordelijkheid moeten zijn en niet evengoed een Duitse, Franse, Britse of die van elk ander land met een functionerend leger?

Waarom heeft Obama dan zo’n probleem om andere landen voor een militaire aanval in Syrië te winnen?

Rumsfeld:Obama worstelt daarmee omdat hij niemand precies heeft uitgelegd wat hij hoopt te doen en wat hij eigenlijk wil bereiken. Om de steun van het Congres en van andere naties te krijgen, moet hij een duidelijk oorlogsdoel formuleren.

George W. Bush heeft altijd precies gezegd wat hij wilde. U kunt moeilijk zeggen dat de Amerikaanse interventies in Afghanistan en Irak op termijn geloond hebben.

Rumsfeld:Kijkt u toch eens wat nauwkeuriger toe. In Irak werden veel nieuwe scholen geopend, er is een beurs, een vrije pers, en Saddam Hoessein, die chemische wapens tegen zijn eigen volk inzette, is nog maar een vage herinnering. En Afghanistan was na tien jaar Sovjetbezetting en talibanheerschappij zo goed als uitgeteld, maar daar hebben de mensen nu een kans op een nieuw begin gekregen. Ze hebben een nieuwe grondwet opgesteld.

Een grondwet en een beurs? Dat klinkt cynisch als je weet dat ettelijke duizenden mensen daarvoor hun leven hebben gelaten en dat die oorlogen miljarden dollars hebben gekost. En het staat helemaal niet vast dat die landen een betere toekomst tegemoet gaan.

Rumsfeld:We kunnen niet simpelweg naar een ander land gaan en daar aan ‘nation building’ doen. De wederopbouw is de verantwoordelijkheid van het betrokken land. Ze moeten dat zelf ter hand nemen. In tegenstelling tot anderen geloof ik niet dat we hen van die verantwoordelijkheid kunnen ontslaan. We kunnen hen hoogstens helpen.

Als u in een land als Irak een regimewissel bewerkstelligt om de regio te democratiseren, dan is het toch ook uw plicht om bij de wederopbouw te helpen?

Rumsfeld:Maar dat was nooit de officiële motivatie voor ons ingrijpen in de regio. Het ging altijd om regimewissels, niet om de opbouw van de democratie. Ik kan me niemand in het Pentagon of het Witte Huis herinneren die het woord ‘democratie’ als rechtvaardiging voor de oorlog in Irak gebruikt heeft. Verkiezingen alleen bewerkstelligen nog geen democratie. Adolf Hitler nam zijn ambt op nadat hij democratisch verkozen was. De Moslimbroeders in Egypte werden democratisch verkozen.

Het grootste probleem in Irak was niet welk woord op welk moment gebruikt werd. Het probleem was dat de oorlog onder totaal verkeerde premissen werd begonnen. En dat is de reden waarom Obama het Amerikaanse publiek niet warm kan maken voor nóg een militaire aanval.

Rumsfeld:Obama kan de schuld voor alle problemen waarmee hij wordt geconfronteerd niet op George W. Bush afschuiven. Elke president die nieuw wordt verkozen, moet met de erfenis van zijn voorgangers leven. Dat heeft niet alleen nadelen, maar ook voordelen.

Welke voordelen heeft Obama bij het feit dat hij de opvolger van Bush is?

Rumsfeld:Hij heeft een voordeel omdat we veel geld hebben uitgegeven voor nieuwe wapensystemen zoals het dronesprogramma dat Obama nu zo geestdriftig in de strijd tegen terroristen inzet. Is het tegelijk voor hem een nadeel dat de Amerikaanse staatsuitgaven door zulke investeringen stijgen? Natuurlijk. Je hebt een voordeel, en je hebt een nadeel. Dat moet hij accepteren.

Waarom aanvaardt u niet dat Obama’s beperkte manoeuvreerruimte uw schuld is? Hij kan veel Amerikanen en bondgenoten niet van de noodzaak van een militaire aanval overtuigen omdat de Amerikaanse geloofwaardigheid zwaar werd aangetast doordat u met de valse bewering dat Saddam Hoessein massavernietigingswapens bezat tegen Irak ten oorlog trok.

Rumsfeld:Die inlichtingen van de geheime diensten hebben bestaan, de president heeft ze ingekeken en hij vond ze overtuigend. Saddam Hoessein heeft chemische wapens tegen de eigen bevolking ingezet en heeft zich tegen zeventien VN-resoluties verzet. De bepaald niet op oorlog beluste minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell heeft die inlichtingen van de geheime diensten ingekeken, net als de Democraten Hillary Clinton en John Kerry dat deden. De Duitsers, de Fransen en de Britten hebben die inlichtingen gecontroleerd, en ze zijn allemaal tot dezelfde conclusie gekomen.

Omdat hun niet gezegd werd wat intussen duidelijk is: de inlichtingen van de geheime diensten waren misschien niet helemaal verzonnen, maar toch zo selectief samengesteld dat ze maar één conclusie toelieten.

Rumsfeld:Ik kan het begrijpen dat de mensen nu zeggen: het is gebleken dat die inlichtingen niet klopten. Maar destijds zag het er anders uit.

Als Obama in Syrië faalt, is zijn presidentschap dan zo goed als voorbij? U noemde hem de zwakste president die u ooit beleefd hebt.

Rumsfeld:Waarschijnlijk klopt dat. Maar het is nog niet te laat, hij heeft nog drie jaar voor zich en zijn presidentschap draait niet alleen om Syrië. Hij moet zich vermannen en leiderschap demonstreren. En misschien wat minder golf spelen.

DOOR MARC HUJER EN PETER SCHMITZ IN WASHINGTON

‘Zover ik me kan herinneren, hebben de Russen hun chemische wapentechnologie aan de Syriërs geleverd.’

‘Dé vraag is: waarom zouden we precies door die Syrische gasaanval in dit gecompliceerde conflict verstrikt moeten raken?’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content