De kogel is door de kerk: Zuid-Sudan gaat zijn eigen weg. Afrika is een land rijker.
Voor het eerst sinds de Conferentie van Berlijn in 1884-1885 ontstaat er een Afrikaans land dat zijn eigen grenzen afbakent. Zuid-Sudan valt niet terug op koloniale scheidingslijnen en dat is een breuk met het verleden. Het Arabische noorden van het land en de zuidelijke, zwarte gebieden werden het zes jaar geleden eens over een volksraadpleging die over onafhankelijkheid zou beslissen. De wapenstilstand maakte een einde aan goed een halve eeuw van strijd.
Het werd een zware bevalling. Niet het minst omdat John Garang, de charismatische leider van de afscheidingsbeweging SPLA, amper enkele weken na zijn aanstelling tot vicepresident van Sudan in 2005 in een verdacht helikopterongeluk om het leven kwam. Maar ook omdat het bewind in Khartoem zo weinig respect opbrengt voor de mensenrechten, dat er tegen president Omar Al-Bashir door het Internationaal Strafhof in Den Haag een internationaal arrestatiebevel is uitgeschreven. Hij zou zich in Darfur schuldig hebben gemaakt aan misdaden tegen de mensheid. De bevalling was ook zwaar omdat de controle over oliebronnen de inzet van de afscheiding vormt. De olie wordt grotendeels in zuidelijke provincies gewonnen, maar de raffinaderijen en de pijplijnen zijn in het noorden gebouwd.
Toch staat de uitslag van de volksraadpleging al vast nog voor de stemmen zijn geteld. De voormalige Amerikaanse president Jimmy Carter bevestigde al na drie dagen – het referendum begon op 9 januari en duurde een week – dat al meer dan 60 procent van de vier miljoen kiesgerechtigden was komen opdagen. Het verplichte minimum. Er wordt verwacht dat 90 procent van de Zuid-Sudanezen uit het Sudanese staatsverband weg wil. Het hoeven er overigens niet meer dan de helft plus één te zijn. Definitieve uitslagen worden pas midden februari verwacht, maar de organisatie van het land is al volop aan de gang. Als die zo vlot en vreedzaam verloopt als de verkiezingen zelf, kan de nieuwste staat van Afrika oud-rebellenleider en huidig vicepresident Salva Kiir als staatshoofd installeren, een nieuw volkslied uitschrijven en een nieuwe naam bedenken. Nijlrepubliek of Juwama – naar de steden Juba, Wau en Malakal – maken de meeste kans. Een vlag is er al.
Secretaris-generaal Ban Ki-moon van de Verenigde Naties vraagt nog om geduld. Maar China is al bezig zijn oliebelangen veilig te stellen en de VS zien een nieuwe bondgenoot in de strijd tegen de islamterreur. Noord-Sudan heeft beloofd dat het de uitslag zal respecteren. Khartoem is ook bereid om de hele openbare schuld uit het verleden op zich te nemen. In ruil zal het zuiden (voorlopig?) niet toetreden tot het Internationaal Strafhof in Den Haag om met Bashir te kunnen blijven praten. Tijdens de zondagsmis in de katholieke Sint-Theresiakathedraal in Juba vroeg Kiir zijn landgenoten om het noorden te vergeven voor alle misdaden die tijdens de burgeroorlog zijn begaan.
Daarmee kan het werk beginnen. Nog een vijfde van de grens moet worden afgebakend. De verwachte terugkeer van honderdduizenden Zuid-Sudanezen uit het noorden moet worden geregeld. Met de buurlanden moet een akkoord worden gevonden over het water van de Witte Nijl. De wegeninfrastructuur moet worden aangepakt. Er moet een evenwicht worden gevonden tussen herders en boeren. En vooral moet het land zich hoeden voor een uitverkoop aan de grote oliemaatschappijen. Want 90 procent van de inkomsten van de staat komt uit de petroleumsector. In Zuid-Sudan begint de echte strijd nu.
Lukas De Vos
