In Izegem opent Danis een fabriek om varkensmest te verwerken. De buren zijn bang ; bedrijf en overheid zijn er gerust in.
VOOR 5001 CHINCHILLA’S, 20.001 gekweekte volièrevogels of voor 1001 speenvarkens is er een milieu-effektenrapport (Mer) nodig. Voor de verwerking van 210.000 ton dierlijk afval niet. De mensen van Kachtem en Emelgem (Izegem) begrijpen er niks van. De verbrandingsoven voor huishoudelijk afval een eufemisme voor een soortement reuzenkachel waaruit het huisvuil verwarmd de lucht werd ingejaagd was na tien jaar strijd nog maar net gesloten of daar kwam de aanvraag van Danis. Voor een verwerkingsbedrijf, zegt de ondernemer. Voor een afvaloven, zegt de buurt.
“210 miljoen kilogram stront verbranden, wie haalt het in zijn hoofd ? Tellen de mensen van Kachtem en Emelgem dan niet meer mee ? ” roept een vertwijfelde buur uit. De integrator Danis, voor wie boeren enkele honderdduizenden varkens opkweken met de biggen en de voeding van het bedrijf, wil zijn varkenscyclus sluiten door de mest te verwerken. Op 12 juli kreeg Danis een milieuvergunning van minister van Leefmilieu Theo Kelchtermans (CVP). Het bedrijf mag maximaal 24 ton dierlijk mest per uur verwerken, bovenop 2,85 ton bleekaarde, aardappel- en papierafval. Ook per uur. Of op jaarbasis : minder dan 20.000 ton bleekaarde en maximaal 5.000 ton landbouwoverschotten en 210.000 ton dierlijk mest.
Eerder had, behalve de gemeente, alleen gezondheidsinspekteur Viaene van de Vlaamse gemeenschap een negatief advies gegeven. Onder meer omdat Danis “formeel weigert inzage te verschaffen in de bouwplannen en projektbeschrijvingen waarover hij beschikt. Deze weigering wordt verantwoord door de vrees voor industriële spionage en lekken van het projekt naar de konkurrentie. ” In een schrijven aan de stad Izegem (31 augustus 1995) benadrukt Danis dat het een “wereldprimeur inzake innoverende techniek” betreft, “een modeloplossing voor de mestoverschotten, waarbij zowel gezond drinkwater als het voortbestaan van de landbouwer (12.000 bedreigde jobs in West-Vlaanderen alleen) kan worden gerealizeerd. ” De omwonenden stappen naar de raad van state om de vergunning ongedaan te laten maken.
Voor de sluiting van de verbrandingsoven konden de buurtbewoners destijds rekenen op het wetenschappelijk advies van vooral dokter Jan Roelens uit Roeselare. Samen met enkele kollega’s en de kristelijke KWB hamerde hij op de noodzaak van sluiting. Nu is de arts even sterk tegen de komst van de Danis-fabriek. Maar hij wil de twee niet vergelijken. Danis is niet direkt gevaarlijk voor de omgeving, vindt ook hij. Maar het gaat wel om een onding.
– JAN ROELENS : De installatie van Danis voldoet aan de normen voor moderne ovens. Op papier is alles zeer netjes. Vraag is of het bedrijf die normen kan halen. Daar heb ik de grootste twijfels over. Ook burgerlijk ingenieur De Witte van de provincie, een wijs en belezen man, twijfelde daaraan. De enige die zich tot het einde bleef verzetten, was dokter Viaene van de gezondheidsinspektie. Dat vraagt moed, want de druk was enorm. Ik ken, als boerenzoon, het landbouwmilieu zeer goed en weet hoe moeilijk de boeren het hebben, zeker in deze streek waar veel landbouwgrond voor de industrie wordt verkocht. Ze moeten hun mest op altijd minder grond kwijt. En dan komt het voorstel van Danis voor mestverwerking. Een gemiddelde politicus kent geen kip uit een konijn maar weet wel af van het mestprobleem. Als dan een ondernemer een miljard frank op tafel wil leggen om die boel op te lossen, en nog wel op zijn eigen risico, dan roept die politicus : hoera, weg die vervelende Map-toestanden, we kunnen weer varkensstallen vergunnen, weg de problemen want alle mest gaat de lucht in. Zegt Danis niet dat er alleen water en stikstofgas uit zijn schouw komt ? Da’s poepsimpel en iedereen tuimelt erin niemand had gezien dat de vergunning er inzake dioxines een miljoen keer naast zat ! Vanzelfsprekend zegt het bedrijf dat het aan alle voorwaarden zal voldoen. Maar hoe kan het dat hard maken als die bewering slechts steunt op een kleine test in een lab ? Een half litertje mest verbranden, is toch wat anders dan een kwart miljard kilogram de lucht insturen ?
– Er bestaan twijfels over het procédé.
– ROELENS : Niemand weet hoe het procédé zal lopen. Dat was ook het voorbehoud van ingenieur De Witte, die zei : ik weet niet wat ze gaan doen.
– Wie heeft daar dan wel een kijk op ?
– ROELENS : Niemand, ook de overheid niet. Die weet alleen dat de normen worden gehaald. Dat belooft Danis op zijn kommuniezieltje, hoewel hij zelf een verleden heeft. Danis weet zich gesteund, door de boeren en door de Boerenbond. Samen hopen ze het mestprobleem te ontwijken.
– Dus : wie maakt zich nog zorgen over het mestaktieplan ?
– ROELENS : Dat zegt iedereen : de installatie werkt schoon en de mest is weg. Wat wenst u meer ?
– Toch bent u niet overtuigd.
– ROELENS : In de meeste ovens worden de molekulen op ongeveer 800 graden gekraakt. Dan moet de temperatuur snel dalen tot 160 graden om alles door de filters te laten gaan. Maar als die heksenketel met halve molekulen, gebroken benzeenringen, parafineketens die ineen zijn geslagen afkoelt, ontstaan honderden nieuwe molekulen. Wat gaat daar gebeuren ? Niemand weet het.
– Een ongevaarlijk produkt wordt gevaarlijk, zegt u.
– ROELENS : Met mest wordt al duizenden jaar gewerkt. Maar nu wordt hij opgestookt tot een gevaarlijk produkt. Er moest niet eens een milieu-effentenrapport worden gemaakt, want mest is geen afval. Dat vind ik ook. Maar als mest tot 800 graden wordt verwarmd, houd ik mijn hart vast.
– En wordt mest wel afval ?
– ROELENS : Absoluut. Door deze oven wordt mest industrieel afval.
– Waar zit het probleem ? In de rook ?
– ROELENS : De zware luchtpartikels maken mij bang. Het gaat niet om de uitstoot van deze ene installatie, maar om het probleem van nog maar eens een oven in een vervuilde omgeving. Onze lucht is niet meer wat hij was. De kleine luchtpartikels worden diep de longen ingezogen : daardoor groeit niet per se het aantal astmapatiënten, wél het aantal aanvallen. Die namen sinds de Tweede Wereldoorlog enorm toe, net zoals het aantal mensen met hart- en longziekten. De achtergrondkwaliteit van de lucht ging fors achteruit.
In Steubenville (Ohio, Verenigde Staten) en in vijf andere steden werd gedurende twintig jaar de dagelijkse sterfte, de luchtvervuiling en de temperatuurinversie bestudeerd. Extrapolatie leert dat de vervuilde steden 60.000 doden veroorzaken in de Verenigde Staten en 10.000 in Groot-Brittannië. Ik vertrek niet van gegevens van de milieubeweging, maar van medische en wetenschappelijke literatuur. De luchtkwaliteit is verminderd door de uitlaatgassen van diesel : het aantal partikels overschrijdt in vele steden de gezondheidsnorm. In die wetenschap ook nog eens ons mest opstoken, is niet netjes.
Anders is het gesteld met de direkte gevaren voor de omgeving. Ik zie geen direkt gevaar voor de volksgezondheid. Over het kankerrisico bestaan er geen studies. De ademhaling moet breder worden gezien, in het licht van de al bestaande vervuiling. Ik heb geprobeerd de mensen uit de omgeving gerust te stellen.
– Ook zonder onmiddellijk gevaar bent u tegen de installatie.
– ROELENS : We hebben de limiet van vervuiling bereikt en mogen het debat niet tot Danis beperken. We moeten het uitbreiden tot het dieselgebruik en veel andere produkten die we opstoken. Voor onze eigen gezondheid moeten we stoppen. En wat als er straks vijf ovens staan ? Ons milieu wordt daar alleen slechter van. En uiteindelijk ook onze gezondheid. Bovendien is het verbranden van mest zinloos.
– U stelde tegenover de omwonenden dat de fabriek van Danis niet direkt schadelijk is. Maar u gaat er wel tegen tekeer.
– ROELENS : De oven van Danis is een onding. Maar het gaat niet op om, zoals de buurtbewoners willen, hem met de vorige te vergelijken. Die buren hechten weinig geloof aan de vergunningen en alles wat nu op papier staat. Maar er staat tenminste iets op papier en deze oven zal minstens aan de voorwaarden moeten voldoen. Anders moet hij dicht. Misschien weten we binnen tien jaar meer, en moeten de normen veel strenger worden. Maar op dit ogenblik ben ik tevreden met wat de overheid oplegde. Wat niet wil zeggen dat ik zo’n oven in mijn achtertuin wil. Maar dat, en beweren dat hier kankers zullen groeien en doden zullen vallen, is iets helemaal anders.
– U vindt dat de overheid geen vergunning kan geven als ze niet weet hoe er gewerkt wordt.
– ROELENS : Zo’n vergunningsprocedure, dat is huilen met de pet op. De overheid vertrouwt erop dat Danis de normen zal halen, maar weet niet of dat kan. Wat als hij zijn norm niet haalt ? Is het een probleem als dat één keer gebeurt, of twee keer, of pas vanaf tien keer ?
– Uw stelling is : als de overheid wil dat de mest wordt verbrand, dan op deze strenge wijze. Maar het zou beter zijn om dat niet te doen.
– ROELENS : Korrekt. En deze oven komt er toch. Mest ligt in deze streek zeer gevoelig. Ik begrijp de boeren daarin. Wie ik niet begrijp, zijn hun vakbondsorganizaties. Die hebben ingenieurs bij de vleet en die weten al lang dat het ekologisch niet houdbaar is om van over de hele wereld graan aan te voeren om hier altijd meer dieren te kweken, terwijl de gronden kleiner worden en het drinkwater wordt bedreigd. Onze drinkwaterputten zijn onbruikbaar. Dat weet iedereen al jaren, ook bij de Boerenbond. Die wist waarover het ging maar joeg de boeren toch op kosten en liet velen meer lenen dan ze wilden. Maar nu zitten we zover. De boeren zijn aan de integratoren verkocht. Dat maakt dit tot zo’n triestig dossier. “
MEER VARKENS.
Bij Danis zijn ze het gepraat over de installatie in Izegem spuugzat. “Die diskussie duurt al veertien maanden. Als die mensen geen aktie om de aktie voeren, dan draaide onze installatie al, ” zegt projektleider José De Muynck. Hij wil niet horen van een oven. “Het gaat om een mestverwerkingsbedrijf, een meertraps-ontbindingssysteem met pyrolyse (verbranding met weinig zuurstof), een zelf ontworpen techniek waarop Vlaanderen trots zou moeten zijn. “
Het bedrijf wijst erop dat de installatie zonder overheidssteun wordt gerealizeerd, maar over hoeveel in de installatie wordt geïnvesteerd, wil De Muynck niets kwijt. “Dat is ons geld. Het is een grote investering, maar we proberen die te beperken. We streven naar de beste kwaliteit tegen de beste prijs. ” Dat het mestverwerkingsbedrijf schadelijk zou zijn voor de omgeving, ontkent De Muynck stellig. “Wat eruit komt, is waterdamp en stikstofgas, niets meer. Op de informatievergadering zei dokter Roelens dat het roken van sigaretten schadelijker is dan onze uitstoot. Zelf hebben wij onze aanvraag gestoffeerd met standpunten van professoren die bevestigden dat ons procédé onschadelijk is, maar zulke argumenten lappen die aktievoerders aan hun laars. Wij hebben dit in een lab getest, maar wat kennen de mensen uit de omgeving daarvan ? Vorig jaar zegden ze op 15 december op de regionale televisie dat onze vergunning niet streng genoeg was, terwijl wij onze vergunning pas op 27 december kregen. Dat is gepraat. Altijd maar praten. “
Ook de overheid is voldoende op de hoogte, vindt het bedrijf. “Wij hebben zeker een week gespendeerd aan gesprekken met alle mogelijke overheden en aan hoorzittingen, maar sommigen denken dat wij ons procédé zomaar op straat te grabbel zullen gooien, ” zegt de projektleider. “Wat telt, is de inhoud : wat gaat er de verwerkingsfabriek in, en wat komt eruit ? Wat daartussen gebeurt, is onze zaak. Wij gaan onze opbouw niet blootleggen ! Maar wij kunnen wel zeggen dat de omgeving hiervan geen enkele hinder zal ondervinden. En als er een mankement optreedt, dan wordt de installatie stilgelegd. “
Aan het einde van de verwerking blijft er volgens Danis van elke ton mest nog 30 kilogram over. Maar ook dat is geen afval. “Dat zijn gekoncentreerde mineralen die de basisgrondstof vormen voor mestprodukten en die kunnen worden geëxporteerd, ” aldus De Muynck. Volgens hem kan de installatie “naar gelang van de koncentratie, de mest van 60 à 70.000 varkens verwerken. ” Hoeveel varkens Danis via kontraktteelt beheert, wil De Muynck niet zeggen. “Dat heeft hier niks mee te maken. Als boeren voor zekerheid kiezen, dan wordt dat pejoratief voorgesteld, maar als wij hen niet beschermen, dan staan ze in de kou. Is dat beter ? “
Of er nog meer installaties volgen en of dit een uitweg biedt om te ontsnappen aan de beperkingen van het mestaktieplan ? “Wij willen als sektor onze problemen zelf oplossen. Als deze mestverwerking voor herhaling vatbaar is, dan biedt zij een ekologische en ekonomische oplossing. De overheid legde onze fabriek de zwaarste normen op en we aanvaardden die. ” Danis hoopt dat het aantal varkens niet moet krimpen. “Of hebben we misschien jobs te veel ? Of lossen we onze problemen op door altijd maar in te krimpen, zoals sommigen willen ? Vierhonderd gezinnen vinden werk dankzij onze groep. Wij zijn Westvlaamse ondernemers. “
MINDER VARKENS.
Het kabinet van minister van Leefmilieu Theo Kelchtermans (CVP) ontkent dat de mestverwerking een sluipweg is om, ondanks het Map, het aantal dieren nog op te drijven. “Het Map vertrekt van een stand still, ” zegt advizeur Ingrid Vanden Berghe. “Het plafond is 75 miljoen ton fosfaat en 169 miljoen ton stikstof. Het daarmee overeenstemmend aantal dieren mag niet de hoogte in. ” Volgens Vanden Berghe biedt dit, gezien de strenge normen en de gebiedsgerichte aanpak van het Map, wél een oplossing voor de verwerking van fosfaat. “Gezinsbedrijven mogen hun mest op het land brengen. De anderen moeten het, volgens het Map, verwerken of exporteren. Danis heeft een verwerkingsinstallatie als het eindprodukt buiten de landbouw terechtkomt. Anders is het een bewerking, geen verwerking. De nitraten worden na pyrolyse omgezet in stikstofgas dat in de lucht komt. De fosfaten worden omgezet tot gekoncentreerde calciumfosfaten, onder de vorm van as. Voor die as heeft Danis een afnemer in het buitenland. Hij beantwoordt daarmee aan de regels van het Map. “
Op de vraag van Danis om, in ruil voor de financieel zware inspanningen, ook het aantal dieren op peil te mogen houden, ging het kabinet niet in, zegt Vanden Berghe. “Danis zei dat hij zijn installatie niet zou bouwen als hij, zoals voorzien, 25 procent dieren moet inleveren. Dat is een uitvoeringsbesluit van het Map, gericht op de integratoren en bedoeld om snel onder de 75 miljoen ton fosfaten te komen. Welnu, zijn installatie staat er én de 25 procent inlevering blijft behouden, want daarover is de diskussie niet afgelopen, ” aldus de medewerkster van Kelchtermans.
Of Danis kan wat Promest in Nederland niet gelukte, namelijk komen tot rendabele mestverwerking ? “Het bedrijf beweert dat zijn installatie rendabel is, ” zegt Vanden Berghe.
“Op een van de hoorzittingen lichtte een vertegenwoordiger van Promest toe dat het probleem onder meer bij het ontbreken van een gegarandeerde aanvoer zat. Den Haag had wel overschotten berekend, maar de boeren reden de mest toch maar liever uit. Volgens Danis was Promest ook te grootschalig opgevat en was de energie er te duur. Danis haalt zijn energie uit het verbranden van afval : bleekaarde van de margarineproduktie bij buur Vandemoortele en niet-recycleerbaar afval uit de papierindustrie. De overheid legde inderdaad strenge emissienormen op. Als het bedrijf die echt kan respekteren, dan is dit een schone oplossing. Of het ook dé oplossing is voor de mestproblemen, is een heel andere vraag, want het Map vertrekt van de aftopping van de veestapel. “
Peter Renard
Veevoederfabrikant Danis hoopt met zijn verwerkingsinstallatie zijn varkensstapel op peil te houden. Volgens het mestaktieplan moet die met een vierde dalen.
Jan Roelens : “Er is geen direkt gevaar voor de volksgezondheid, maar meer luchtvervuiling kunnen we missen als kiespijn. “
