Een Israëli en een Palestijn schreven samen een boek om het einde van hun oorlog te vieren en elkaar te helpen bij het hopen.

DE TWEE HEREN kennen elkaar al lang. Bassam Abu-Sharif, voormalige stokebrand bij het PFLP (Volksfront voor de bevrijding van Palestina), de groep van Georges Habache, speelde jarenlang politieke testpiloot voor Yasser Arafat, in de jaren dat de PLO in Tunis huisde. Uzi Mahnaimi werkte, in die vroege jaren, voor de inlichtingendienst van het Israëlische leger. Zijn chefs, zoniet hijzelf, wisten in die tijd heel goed wie Bassam was. (Bassam die een bompakket met de post toegestuurd kreeg, wat hem een oog, een halve hand en een stuk of wat vingers kostte.) Daarna, terwijl Bassam van het terrorisme wegdraaide, de richting van de politieke oplossing in, verliet Uzi de inlichtingendienst en het leger, en werd Midden-Oosten-redakteur bij een grote krant, de Yediot Aharonot. Zijn ambitie werd het grote interview met Arafat en daarvoor, zo bleek, moest hij via Bassam passeren.

Zo werd Uzi, kleinzoon van vroege Israëlische pioniers die alleen maar geen super-kommando geworden was in het leger omdat hij een zwakke rug had, een der eerste Israëlische journalisten die kontakten had en interviews publiceerde met PLO-mensen (wat in Israël bij wet verboden was). En Bassam, die voor het PFLP de vliegtuigkapingen in de woestijn had helpen organizeren, werd een der eerste PLO-mensen die met Israëli’s de diskussie aanging over een mogelijke politieke oplossing. Er zal wat tijd over gegaan zijn, maar de twee werden vrienden.

Dat zoiets niet evident is, blijkt ten overvloede uit het boek dat ze nu samen publiceerden : “Gelouterd door het vuur”, een relaas waarin ze afwisselend de grote fazen van hun leven vertellen en die fazen zijn altijd kontradiktorisch. De joden verdedigen zich tegen de Arabieren, de Arabieren verdedigen zich tegen de Israëli’s, de ene oorlog brengt de andere mee in een onverbreekbaar lijkende ketting als een paternosterlift, de wederzijdse rampen en onrechtvaardigheden stapelen zich op, alsook de rancune en de haat, en uiteindelijk is er niets dat enig licht aan het einde van de tunnel aankondigt, niets dat erop wijst dat er uit de spiraal van oorlog en geweld een uitweg zou zijn.

REKONVERSIE.

En toch : het vredesproces. Mee op gang gebracht door moedige Israëli’s die wetten en sociale druk weerstonden en toch met Palestijnen gingen praten. En door Palestijnen die wisten dat ze daarvoor door groepen als die van Aboe Nidal vermoord konden worden en die vaak genoeg vermoord werden ook. Bassam Abu-Sharif raakte bekend als de man die, in Tunis, aan de pers gewaagde vernieuwingen durfde voorspellen die, later, als de Arabische kameraden en broeders gereageerd hadden, door Arafat al dan niet konden tegengesproken worden. Bassam kwam naar Brussel, diskussiëren met David Susskind, en de vrede voor het Midden-Oosten voorspellen die naderhand met de Oslo-akkoorden konkrete vormen begon aan te nemen. Maar ondertussen ging de oorlog door.

De onverwachte akkoorden van Oslo en het hele proces dat daardoor op gang gebracht werd de almaar openlijker oorlog tussen de “politieke” nationalisten van de PLO en de “religieuze” radikalen van de islamistische organizaties Hamas en Islamitische Djihad enerzijds, tussen de Labour-regering van Israël en de super-religieuze joodse fundamentalisten en kolonisten anderzijds, het trekken en duwen tussen voor- en tegenstanders van de akkoorden, het heel traag maar, tot ieders verbazing daadwerkelijk, tot stand komen van een gedeeltelijke vrede , hebben dan het aanschijn van het Midden-Oosten veranderd. Het is nog wel in oorlog, en niemand moet de boosaardigheid van lieden in Damascus of Bagdad onderschatten, of zelfs die van de koppige kolonel Muammar Kadhafi die net weer enkele tienduizenden Palestijnen Libië uit heeft laten zetten, enkel en alleen in de hoop dat hij daarmee de vredestichters een pad in de korf kan zetten, maar ook de oorlog is van karakter veranderd. De krijgers zijn aan rust toe, of aan rekonversie.

Bassam beweert dat hij zijn ontslag niet heeft zien komen. In het gewoel van de PLO tussen Oslo en het vertrek van de centrale raad uit Tunis, is het een ware krabbenmand geworden, waarin iedereen over alles zijn zeg heeft kunnen doen : wie ging naar welke post in Palestina ? Wie werd minister van wat ? Wat met de PLO ? Bassam, zijn oude funktie van testpiloot nog niet ontwend, liet weten dat de PLO zichzelf maar moest opheffen en een politieke partij worden. Anderen beweerden het tegengestelde. Bassam heeft nog meer gezegd. Wat was er verkeerd ? Op een gegeven moment was zijn telefoon afgesneden en ontdekte hij dat hij in huisarrest zat.

Sindsdien heeft hij met slaande deuren de PLO verlaten, en woont weer in Amman. Verwijten tegen Arafat dat die met geld smijt voor zijn eigen grotere glorie worden beantwoord met verwijten tegen Bassam die altijd op grote voet leefde en autoritair was. Maar nog altijd zegt hij, aan wie het horen wil, dat de PLO zich moet omvormen en politieke partij worden, als de Palestijnen willen en dat willen ze dat hun staat een demokratie wordt.

RODE WIJN.

Zijn vriend Uzi blijft een beetje op de achtergrond in dergelijke gesprekken, maar ook in zijn land staat voor menigeen rekonversie op het programma. Dat die omscholing bezig is, daar is dit boek een welgekomen illustratie van. “Weet je waar de beste rode wijn van de wereld vandaan komt ? ” vroeg Abu-Sharif, op bezoek in Antwerpen voor de boekenbeurs “Het Andere Boek”, en Uzi antwoordde, zuchtend, “Dat zal wel uit Palestina zijn zeker ? ” Bassam : “Van de Karmel. ” En Uzi geduldig : “Ik heb nog nooit horen praten over goede wijn uit het Midden-Oosten weet je, Bassam ? ” Triviaal misschien, zoals het boekje triviaal kan heten al is het een prima inleiding op het vredesproces voor wie meer over de achtergronden wil weten. Maar drie jaar geleden was het nog onzin, te veronderstellen dat een PLO’er en een voormalige Israëlische spion zouden diskussiëren over rode wijn.

S.V.E.

Bassam Abu-Sharif & Uzi Mahnaimi, “Gelouterd door het vuur”, Elmar, Rijswijk, 266 blz., 790 fr.

Uzi Mahnaimi en Bassam Abu-Sharif (met bril) : demobilizatie.