Het zoeken naar terroristen heeft in Israël en Palestina alle andere activiteiten verdrongen : ook het vredeswerk. Voor hoelang nog ?

IEDEREEN is nu gijzelaar van alle anderen. Shimon Peres, de Israëlische premier annex minister van Defensie, die een goede maand geleden nog met een glimlach naar zijn werk ging, zo goed ging het vredesproces met de Palestijnen, zo populair was zijn regering in Israël, zit nu midden in de ?totale oorlog” en is, wil hij de komende verkiezingen winnen, aan zijn electoraat verplicht zich harder, onverbiddelijker, oorlogszuchtiger op te stellen dan zijn ergste vijanden aan Israëls verre rechterzijde.

Dat is vanwege de wandelende bommen van Hamas, die in een paar weken en vier aanslagen een zestigtal doden eisten in Jeruzalem, Ashkelon, Tel Aviv, en die de Israëlische openbare mening de stuipen op het lijf gejaagd hebben. Die publieke opinie is er nu nauw aan toe de stopzetting van het vredesproces te eisen, de opschorting van de akkoorden van Oslo, en, voor sommigen, de nieuwe bezetting van de autonome Palestijnse gebieden. ?Want Yasser Arafat heeft het akkoord van Oslo niet nageleefd,” is de slogan, zo uit het verkiezingsprogramma van de Likoed-oppositie overgenomen. Dat ze daarmee precies zouden doen wat Hamas met z’n bommen beoogde te organiseren, daar hebben ze nog niet bij stilgestaan : tijd hebben ze nu nodig, meer tijd om te kalmeren. Tijd zonder nieuwe bomaanslagen. Krijgen ze die tijd niet, dan kan Shimon Peres de rest wel vergeten, en wint Hamas een nieuwe oorlog.

Om dat te beletten, en om te tonen dat hij mans genoeg is voor de job, heeft Peres, naast andere, binnenlandse, veiligheidsmaatregelen, de Bezette Gebieden terug afgegrendeld zoals ze nog nooit afgegrendeld waren. Het is niet zozeer het oude, bekende curfew, het uitgangsverbod dat in de Intifada internationaal berucht werd, want de ?herbezetting” van de gebieden is dit niet : het is het afgrendelen van de steden en dorpen, verspreid in de Westbank en de Gaza-strook, die onder Palestijnse nationale autoriteit vallen (de andere zijn nog bezet, dus die hebben curfew).

Het is Palestijnen in dit regime verboden van het ene dorp naar het andere te gaan, aangezien ze daarbij over door Israël gecontroleerd terrein zouden moeten. Het is Palestijnen ook verboden naar Israël te gaan, zonder speciale vergunning, wat geleid heeft tot een uitspatting als de Muur van Gaza : om de vissers van de Gaza-strook het uitvaren te beletten (en zo per boot naar Israël te gaan) werd een betonnen muur opgetrokken langs het strand, genre Berlijnse muur. Daarmee is Palestina een niet eens zo groot, wel omsloten gebied waarin Palestijnen zitten. In dat gebied kunnen de Israëli’s, naar eigen inzien, in deze fase niet opereren. Daarom staat Yasser Arafat, de onlangs verkozen president van het ?autonome gebied”, onder sterke druk om het zelf te doen.

DWANG.

Dat doet hij ook, in zekere mate tegen beter weten in. Hij moet wel : als hij het niet doet, doen de Israëli’s het in zijn plaats. Doen de Israëli’s het niet, dan zal Hamas zelf wel een gooi doen naar de politieke macht in Palestina. En als zelfs dat niet gebeurt en de hele zaak blijft bij het status quo, dan zullen de gewone Palestijnen zelf, vanuit hun nieuwe opgesloten zijn, binnen de korste keren in opstand komen. In de drie gevallen worden Arafat en zijn PNA weggeveegd, al dan niet in de loop van een burgeroorlog.

Ook voor Arafat en de politieke Palestijnse beweging, is de tijdsfactor cruciaal maar op een andere manier dan voor Peres, die het zo lang mogelijk moet laten duren : voor Arafat moet de nieuwe opsluiting zo gauw mogelijk voorbij zijn. Duurt ze te lang, dan kan ook hij de rest wel vergeten, en heeft Hamas, zelfs onthoofd en in de gevangenis, een nieuwe oorlog gewonnen.

Dus heeft Aboe Amar, Arafat, zijn tanden in de zure appel gezet, en is de oorlog begonnen tegen de islamisten die Israël en de westerse regeringen van hem eisten. Hij heeft zijn politie en zijn veiligheidsdiensten de Autonome Gebieden in Gaza en de Westbank laten doorzoeken in een reeks regelrechte razzia’s, met vertoon van pantserwagens en veel geweld (wat het ontbreken van gesofistikeerder materieel moest camoufleren), en na een week werk had hij goed zeshonderd verdachte Hamas- en Djihad-leden gearresteerd, onder wie verscheidene van de militaire en politieke kopstukken. Hij had bergen wapens laten confisqueren, tientallen kindertuinen en moskeeën onder PNA-controle laten stellen, en nu had hij recht op een complimentje van Peres, die verklaarde dat hij ?op de goede weg” was.

Zijn weg zal nog lang zijn, zeker in vergelijking met de tijd die hem nog rest voor zijn bevolking, of zijn politie-apparaat zelf, er het bijltje bij neerlegt. (Het ontslag van zijn veiligheidschef voor de Westbank, Jibril Radjoeb, wegens te grote onafhankelijkheid en insubordinatie aan de telefoon, dat even later weer ingetrokken leek, is tekenend voor de toegenomen zenuwachtigheid in die hoek.)

De implicaties van dit alles : als het allemaal te lang duurt voor de Palestijnen, of niet lang genoeg voor de Israëli’s, als Arafat zijn autoriteit of Peres zijn verkiezingen verliest, springt het natuurlijke bondgenootschap voor de vrede, de tandem Peres-Arafat, uit elkaar, worden de akkoorden van Oslo begraven en zal niemand ze nog opnieuw opgraven, een generatie lang, en zal het tegennatuurlijke bondgenootschap voor de oorlog, de islamisten van Hamas, de uiterst rechtse Israëlische haviken en super-orthodoxen, weer voor onbepaalde tijd het initiatief hebben. Dan zal blijken dat president Hafez el-Assad van Syrië gelijk had de kat uit de boom te kijken en geen vredespapieren te ondertekenen (hij zou daar mooi staan, midden in de nieuwe oorlog), en de toekomst van Israël zal opnieuw bedreigd zijn.

Die implicaties ontgaan eigenlijk niemand, ook de Europese en Amerikaanse regeringen niet. Vandaar het initiatief om deze woensdag 13 maart in de Egyptische Sinai, in Charm el Sjeik, een antiterroristische topconferentie te organiseren, in het Midden-Oosten zelf, met de officiële spelers van het spel : Arafat, Peres, en de deelnemers aan de Conferentie van Madrid, wat de ?moederconferentie” van het vredesproces was. De Europeanen dus, de Russen, een aantal Arabische landen (Egypte, de Emiraten…, maar Syrië niet), en VS-president Bill Clinton in eigen persoon. Zowat iedereen is het erover eens dat de bommenleggende Hamas gestuurd wordt vanuit Teheran (een consensus, een klimaat, maar geen bewijzen), en dus wilden de Amerikanen de topontmoeting naar een algemene veroordeling en verstrengd isolement van Iran sturen. Daarbij stuitten ze op een meningsverschil met de Europeanen, die met Iran een ?kritische dialoog” ontwikkelen, die ze niet zomaar willen stopzetten.

Het blijft hoe dan ook onwaarschijnlijk dat Hamas en de Islamitische Djihad rechtstreeks en uitsluitend van Iran zouden afhangen. Er zijn centra genoeg in de islamistische internationale waar would-be kamikazes opleiding en indoctrinatie kunnen krijgen, en er bestaan solide aanwijzingen dat, bijvoorbeeld, de financiering van Hamas in Londen georganiseerd wordt.

IJVER.

Dat is wat het woord ?Hamas” betekent : ijver. De islamistische groep Hamas (een soennitische beweging) is ontstaan uit de internationale beweging van de Moslimbroeders in 1987. Gesticht door sjeik Ahmed Yassin, die ?een alternatieve pool” wou inplanten in Palestina, tegen ?de nationalisten van de PLO”, kon de groep in het begin rekenen op een zekere sympathie van Israël, die ook vertaald werd in subsidies en toelatingen om gebouwen en moskeeën in gebruik te nemen : men dacht via deze groep de invloed van Arafats PLO te kunnen verzwakken bij de Palestijnen. Het is eerst toen de Intifada op gang gebracht was, en de twee groepen, de Islamitische Djihad en de Hamas, met elkaar wedijverden voor de leiding van de ?stenenopstand”, dat de Israëlische veiligheidsdiensten beseften wat ze in huis gehaald hadden. Sjeik Yassin zit intussen, verlamd en zo goed als blind, levenslang in een Israëlische gevangenis, wegens moord op twee soldaten.

Hamas was natuurlijk een geduchte concurrent voor de PLO. Alleen was het erger. Als religieus-fundamentalistische organisatie doet Hamas niet aan politiek, en verwerpt het Palestijnse nationalisme van de PLO, omdat de Arabische natie één is, en niet verdeeld mag worden in verschillende staten. Hamas is dus én tegen de Palestijnse staat én tegen Israël, dat in z’n geheel moet terugkeren in de Arabische natie (die, uiteraard, islamitisch moet zijn). Daarom was Hamas van in het begin tegen het vredesproces en tegen de Oslo-akkoorden. Met de zelfmoordbommen van de afgelopen weken is ze er bijna in geslaagd dat op te blazen. Dat de groep niet aan politiek doet, betekent niet dat ze geen tactische allianties kan sluiten bijvoorbeeld met de radikaal-politieke groepen als het PFLP of het Demokratisch Front in Damascus. Of dat ze niet perfect begrijpt waar Israëlische extremistische groepen het over hebben, die ten slotte hetzelfde doel nastreven, op korte termijn.

Wat Hamas tanden geeft, is niet de hulp van buiten uit Iran, Sudan, Syrië, Jordanië, Saudi-Arabië, hoewel die belangrijk is , maar haar inplanting in Palestina zelf. Het eerste werk van een islamistische groep is immers altijd om vanuit en rond de moskee aan sociaal werk te gaan doen : kindertuinen, schooltjes, medische posten, soepbedelingen, sportclubs… Volgens een VN-expert waren bijna alle 150 kindertuinen in Gaza min of meer direct gecontroleerd door Hamas, en veertig procent van de 256 moskeeën van het autonome Palestina. En de Islamitische Universiteit. Dit soort inplanting, waar sociale actie eerst komt, en de indoctrinatie daarna vanzelf volgt, heeft van Hamas in enkele jaren de tweede politieke kracht in Palestina gemaakt.

VERDEELD.

Nochtans was de groep er slecht aan toe, enkele weken geleden. Ze had duidelijk aanhang verloren, en kreeg de ene splitsing na de andere te verwerken. Dat had ze te danken aan haar aartsvijand, Yasser Arafat. Want Arafat had zijn engagement in de Oslo-akkoorden wel degelijk waargemaakt op zijn eigen manier : politiek. Spelend op de nuances en de meningsverschillen tussen de verschillende leiders, families en groepen, pratend met de enen, en niet met de anderen. Hij had de politieke leiding van Hamas aan tafel gekregen, had ze een wapenstilstand aangepraat. Ze gingen de verkiezingen voor de Nationale Raad boycotten, Arafat wist ze te verdelen, zodat er sommigen boycotten, anderen niet. Ze gingen, met de verkiezingen en de zeer grote kiezersopkomst, op hun gezicht met een klap.

Des te meer was de moord, waarschijnlijk door de Israëlische veiligheidsdienst Shin Bet, op Hamas-?ingenieur” en massamoordenaar, Yahia Ayash, een fout die door de entourage van Arafat zeer zwaar opgenomen wordt : Arafat had Hamas beloofd dat haar leden en kopstukken geen haar zou gekrenkt worden, in ruil voor de wapenstilstand. De moord was een schending van een dubbele belofte : verraad. Vandaar de pretenties op ?wraakneming” vanwege Hamas bij de bomaanslagen in Jeruzalem en Tel Aviv. De Israëlische diensten moeten gedacht hebben dat dat akkoord niet belangrijk was. En omdat de zeer moorddadige bommenreeks na de wapenstilstand kwam, waarin uit de aard van de zaak heel weinig slachtoffers vielen, was het contrast des te sterker afgetekend.

Blijft dat Arafat niet snel genoeg gewerkt had. Er zijn nu minstens twee Hamas-directies (en waarschijnlijk een derde in de gevangenis) : één in de Palestijnse gebieden, en één in het buitenland (Amman, Damascus). Er zijn ook minstens twee gewapende groepen. De veelgenoemde Qassem-groep lijkt zelf ook weer een afscheuring te zijn. Door in te gaan op het Israëlische ultimatum, te weten dat hij niet alleen de militanten en de gewapende elementen moest oppakken, maar dat hij ook de voedingsbodem moest aanpakken, heeft Yasser Arafat (men begint hem nu een geloof in de ?totale repressie” te verwijten) waarschijnlijk de organisatiestructuren dodelijk geraakt. Scholen en moskeeën, dat was immers waar zij hun kinderen rekruteerden om wandelende bommen te worden, ?martelaars” dan, in hun eigen fantasmen en die zouden nu overgenomen zijn. De vraag blijft of er geen andere groepen overblijven, met kinderen die naar de hemel willen ?en alle anderen naar de hel”. Het zal grotendeels afhangen van de snelheid van Shimon Peres, hoever het komt, dan, met de afbraak van de vrede na de opbouw van de vrede.

Sus van Elzen

Hamas weigert elk vredesproces met Israël.

Vrouwen betogen tegen het sluiten van de Bezette Gebieden.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content