Volksserviërs ontvluchten massaal Sarajevo, dat een stad van Moslims aan het worden is.

EEN BERICHT UIT SARAJEVO

BUSSEN, VRACHTWAGENS, tractoren, afgeladen vol met koelkasten, huisraad, beddegoed en volksserviërs, blokkeren de kruispunten om de Bosnische hoofdstad. Duizenden bewoners van Groot-Sarajevo verlaten hun woningen uit angst voor wat de vrede in Bosnië brengt. Binnenkort blijven slechts enkele duizenden van de 60.000 volksserviërs over in de voorsteden, die voor 20 maart aan het Moslim-Kroatische gezag worden overgedragen. Die overdracht gebeurt in uitvoering van het vredesverdrag van Dayton, dat Bosnië-Hercegovina opdeelt in de Moslim-Kroatische Federatie en de Republika Srpska (Servische Republiek).

?Daar komen de Turken,” roept een volksserviër die op de bus wacht met bestemming naar Brcko. De Federale Moslim-Kroatische politie trok net de volksservische wijk Ilijas binnen. Daarmee verbrak die voor het eerst sinds bijna vier jaar de omsingeling van Sarajevo door het leger van de Republika Srpska. Turk is een Servische scheldnaam voor een Bosnische Moslim en verwijst naar de Ottomanen die de islam in de Balkan invoerden.

Ze zijn goed gevuld, de zeven bussen naar het noordelijke Brcko. ?Ouderen en weduwen eerst,” beveelt de chauffeur. Een massa wacht al de hele nacht met pak en zak op vervoer, zowat de laatsten om uit Ilijas te vluchten. Het merendeel van de 17.000 volksserviërs die er woonden, hadden hun spullen al gepakt in de weken voor de gezagsoverdracht, die wijk na wijk plaats heeft.

VERKOCHT.

Tijdens de oorlog (1992-1995) tussen Moslims, volksserviërs en volkskroaten woonden dus 50.000 à 60.000 volksserviërs in de vijf wijken van ?Servisch Sarajevo”. De vlucht van de meesten leidt naar ?etnisch schone” gebieden. Mirko Bogdanovic kreeg een huis toegewezen in Oost-Bosnië. ?Het derde dorp voorbij Visegrad,” weet hij. Als geboren stadsmus moet hij nu naar een dorp verhuizen. ?Maar liever op het platteland, dan onder de knoet van Balija.” Balija is nog een spotnaam voor Bosnische Moslims.

Alles wat op vrachtwagens en tractors, in bussen of auto’s kan, gaat mee. Deuren, vensters, hooioppers. Overledenen worden zelfs uitgegraven en in speciale kisten meegenomen. De konvooien gaan eerst richting Pale, het bergdorp bij Sarajevo, dat dienst doet als hoofdstad van de Republika Srpska. Daar krijgen de vluchtelingen een nieuwe woonst toegewezen. Maar de tocht van 45 kilometer leidt over ondergesneeuwde bergwegen. Door tekort aan brandstof en wisselstukken haalt een groot deel van de vehikels Pale niet op eigen kracht. Andere voertuigen slepen ze mee over het gevaarlijke traject. De volksservische leider Radovan Karadzic en de zijnen hadden brandstof beloofd en bussen. Maar de belofte raakte niet op tijd ingevuld, officieel wegens sneeuwval.

?Omdat Pale ons in Dayton heeft verkocht en niets meer om ons geeft,” luidt de commentaar van Branka. Een oorlogsweduwe uit Ilijas, die met haar drie kinderen urenlang te voet door de sneeuw ploeterde. In tentjes van de hulporganisatie Artsen zonder Grenzen kon ze zich even warmen en kregen de kinderen babyvoeding. Vlak voor Pale kreeg ze een lift van een vrachtwagenbestuurder. Met een andere familie in de cabine geperst, bereikte ze de tot vluchtelingenkamp omgevormde school, waar ze wacht op de toewijzing van een nieuwe woonplaats.

Sommigen gaan naar Visegrad, anderen naar Bjelina, Bratunac of naar de voormalige Moslim-enclave Srebrenica. Of ze in een huis of een ruïne terechtkomen, weten de meesten niet. Wie geluk heeft, belandt in een woning waaruit Moslims alleen maar verdreven zijn ; anderen moeten het stellen met uitgebrande flats of platgebombardeerde villa’s.

SCHEIDINGSMUUR.

De uittocht uit de wijken Ilidza en Hadzici gebeurt met vrachtwagens van het volksservische leger. Hoewel alle voorsteden van Sarajevo vrij van militairen moeten zijn, maakte de Navo een uitzondering. Om humanitaire redenen mogen militaire voertuigen helpen verhuizen. De vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties levert de brandstof.

In het kantoor van de Zweed Carl Bildt, die het civiele luik van het vredesproces beheert, wordt gesproken van de mislukking van Dayton. Bildt moest de partijen nader tot mekaar brengen, om in vertrouwen te kunnen samenleven. Die opgave is mislukt.

De Internationale Politie van de VN loopt verloren tussen de vluchtenden en de nieuw gearriveerde Moslim-Kroatische politie. Ze moet erop toezien dat de rechten van iedereen gerespecteerd worden en patrouilleert met de lokale politie. De twee moeten mekaar zonder tolken duidelijk maken wat wel en niet kan. Hopeloos.

Enkelen houden het hoofd koel in de chaos in de volksservische wijken om Sarajevo. Zij geven zich niet over aan het ritueel van brandstichting en het opgraven van doden. Burgemeester Maksim Stanisic van Ilidza is een van de weinige volksserviërs die wil proberen om met de Moslims in zee te gaan. Stanisic richtte het Democratisch Initiatief op. Een organisatie die de rechten van de achterblijvende volksserviërs wil beschermen via het aan de kaak stellen van eventuele misbruiken van het vredesverdrag. De beweging gaat in tegen de politiek van Pale, die paniek wil zaaien om tot een etnisch gescheiden Bosnië te komen. Zodra de Moslims ook Ilidza controleren, verhuist zijn kantoor naar Lukavica, dat Servisch blijft. Maar Stanisic wil in Ilidza blijven wonen. ?Om na te gaan of er een muur wordt gebouwd tussen de volksgemeenschappen.”

Johan Verheyden

Een volksservisch soldaat, ontgraven in de buurt van Sarajevo, wordt herbegraven in etnisch schoon gebied, in Sokolac.